پدیدآور: محمود طیّب، ناشر: زیتون سبز

تاریخ چاپ: ۱۳۹۴، مکان چاپ: تهران

شمارگان: ۱۰۰۰،  تعداد صفحات: ۵۲۰

سومین کتاب محمود طیب با عنوان «مدرنیزم و پست مدرنیزم در غزل امروز ایران» با مقدمه‌ای بر غزل مدرن است.

این کتاب از سوی انتشارات زیتون سبز و با همکاری نشر فرهنگ مانا در حجم 520 صفحه فشرده و با قطع وزیری – دانشگاهی چاپ و منتتشر شد و تنها منبع بیطرف و علمی –پژوهشی جریان غزل پست مدرن در ایران است.

تا کنون کتابها و مقالات علمی و پژوهشی متعددی از این کتاب به عنوان منبع اصلی در جریان‌شناختی غزل پست مدرن بهره برده‌اند.

«غزل فارسی از آغاز شکل‌گیری تا امروز، حادثه‌ها و پیش‌آمدهای فراوانی را پشت سر گذاشته است؛ از بیت‌های غزلی تا غزل کامل. سپس جریان‌های محتوایی و پس از آن بالا و پایین‌گرفتن‌های دیگری پیش آمد و در نهایت جریان‌های دورۀ مدرنیزم (از آغاز دهۀ 70) و سپس پست‌مدرنیزم. در همۀ این دوره‌ها و در همۀ دگرگونی‌های ساختاری و محتوایی، غزل توانسته است استقلالش را در مسیر اصلی حفظ کند؛ اگرچه هنوز گاهی تندبادهایی مخرب عرصۀ آن را آشفته می‌سازد». (طیب، 1394)در ادامه، گزیده‌ای در معرفی این کتاب تقدیم حضور می‌شود: در بخش اول دربارۀ پیدایش غزل و گسترش آن سخن رانده شده است. نویسنده در این بخش بیان می‌کند ظاهراً نخستین غزل فارسی از آنِ شهید بلخی با این مطلع است:

مرا به جان تو سوگند و صعب‌سوگندی                       

 که هرگز از تو نگردم نه‌بشنوم پندی

مؤلف در آغاز کتاب، برای آشنایی خواننده و نمایندگان و شاعران جریان پست مدرنیزم به معرفی دوره‌های ارزشمند کلاسیک و سنتی غزل فارسی پرداخته است و به طور تقریباً فشرده و بسنده این جریان‌ها را باز کرده و شرح داده است. دوره‌هایی مانند دورۀ خراسانی، دورۀ آذربایجانی، دورۀ عراقی، دورۀ هندی، دورۀ بازگشت و ... .

بخش دوم اختصاص به معرفی دوره‌های کلاسیک غزل فارسی از آغاز شیوۀ خراسانی (آغازهای سدۀ ششم) تا پایان دورۀ بازگشت ادبی دارد. در بیان دوره‌ها در این بخش تلاش نویسنده در کوتاه‌گویی بوده است. در گزینش و دسته‌بندی نمونه‌غزل‌های هر دوره و معرفی شاعران برجستۀ آن نیز تلاش و دقت فراوانی شده است و با توجه به اینکه محتوای نزدیکر به صددرصد غزل‌های تا پیش از جنبش بیداری (نهضت مشروطه) عاشقانه بوده است و غزل نیز به لحاظ اسمی بیشتر متعلق به این درون‌مایه می‌باشد، جز در چند مورد، تنها غزل‌های عاشقانه آورده شده است.

پس از آن به ذکر دورۀ بیداری و سپس سبک کلاسیکِ بعد از آن و در ادامه به بیان سبک غزل نو پرداخته است.

پس از غزل نو و معرفی فشردۀ آن، مؤلف وارد بحث‌های اصلی کتاب شده است و به شرح جریان مدرنیزم و شاخۀ غربی آن که آبشخور شاعران تازه کار است پرداخته و پس از بیان دورۀ مدرنیزم، شاخۀ افراطی جریان مدرنیزم و سپس دورۀ گذار از مدرنیزم در غزل امروز آورده شده است.

در بخش سوم دوره‌های نوگرایی غزل فارسی معرفی و تبیین شده است. این دوران با دورۀ بیداری (دورۀ مشروطه) آغاز می‌شود ـ از سال 1284 تا 1304 خورشیدی ـ و در ادامه دوره‌های نیوکلاسیسیزم (از آغاز دهۀ 40 تا آغاز دهۀ 60 از سدۀ 14 خورسیدی) و دورۀ غزل نو پدید می‌آید که این دوره از پایان دهۀ سی تا پایان دهۀ هفتاد را دربر می‌گیرد. در همۀ این دوره‌ها تلاش نویسنده بر این بوده که سیر ظهور غزل نو، چهره‌های موفق و تأثیرگذار و همچنین ویژگی‌های آن را

 بررسی کرده، چهره‌های برجستۀ این جریان را معرفی کند.

پس از آن مؤلف بر سر گفتار اصلی کتاب ـ یعنی جریان پست‌مدرنیزم و سپس نمود آن در غزل امروز ایران ـ رفته است. بخشی که بیش از نیمی از حجم 520 صفحه‌ای کتاب را شامل شده است.

مدرنیزم به مجموعۀ سلسله‌جنبش‌هایی گفته می‌شود که از نیمۀ دوم سدۀ نوزدهم در فرانسه پدید آمده است و از آن به نوگرایی نیز یاد می‌شود. در ایران آغاز این جنبش را می‌توان به دورۀ فرمانروایی قاجار (1193 ـ 1344 هـ. ق) و به ویژه اواخر این دوره که از آن به عنوان تجدد یاد شده است، مربوط دانست. از بخش چهارم به بعد نویسنده به معرفی این جریان و تأثیر آن در غزل فارسی پرداخته است. نویسنده معتقد است مدرنیزم در شعر سپید برای نخستین بار در کارهای فروغ فرخزاد و در دو کتاب «تولدی دیگر» و «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد» نمود پیدا کرده است.

مهم‌ترین عناصر تعیین‌کنندۀ مدرنیزم در غزل به ترتیب مفهوم و گونۀ پردازش آن، ساختار (شکلی و زبانی) و سپس انتخاب واژگان هدفمند شعری است. در این بخش ابتدا به معرفی شاخۀ غربی این جریان و جریان‌های افراطی مشابه در غرب ـ که مهم‌ترین الگوهای شاعران این جنبش در ایران است ـ پرداخته و سپس گفتارهای مرتبط با این جریان ـ مانند بینامتنیت، بازی‌های زبانی، مرگ مؤلف و... را به طور گویا و روشن بیان کرده است.

در این بخش ابتدا به معرفی شاخۀ غربی این جریان و جریان‌های افراطی مشابه در غرب ـ که مهمترین الگوهای شاعران این جنبش در ایران است ـ پرداخته و سپس گفتارهای مرتبط با این جریان ـ مانند بینامتنیت، بازی‌های زبانی، مرگ مؤلف و... را به طور گویا و روشن بیان کرده است.

پس از بیان این ملزومات، مؤلف وارد مقولۀ اصلیِ جریان پسامدرنیزم شده و خودِ این جریان را در گسترۀ ادبیات فارسی و سپس غزل امروز ایران شرح و معرفی کرده است.

در این رابطه، پست مدرنیزم در شعر سپید و سرآغازهای بحران ـ در حوزۀ غزل امروز ـ از اهمیت خاصی برخوردار است.

در حوزۀ غزل امروز ابتدا به بیان ویژگی‌های ساختاری (شکل)، زبانی و سپس محتوایی (بیان) جریان پست مدرنیزم پرداخته است و در هر بخش به ذکر نمونه‌هایی زیر آن مفهوم بسنده کرده است.

گسترش گرایش به اندیشه‌های پست مدرنیستی در سطوح بالاتر در دانشگاه و در حوزۀ پایان نامه‌نویسی نیز محسوس است و دانشجویان به طور بسیار چشمگیر به موضوعات روز و نوین گرایش دارند. از آنجا که کتاب‌ها و مجله‌های مربوط به جریان پست‌مدرنیزم در دانشگاه‌ها در حال افزایش است؛ حضور کتاب‌هایی مانند آنچه محمود طیب تألیف کرده است می‌تواند مانعی بسیار بازدارنده و شناسنده برای این جریان شوم و واپسگرا باشد و دانشجویان و اهالی ادبیات و هنر و همچنین نوجوانان و جوانان غیر دانشجو را نسبت به این جریان و عواقب مخرب ادبی و علمی آن آگاه نماید.

توضیح بیشتر دربارۀ این جریان، در خودِ مطالب کتاب، نمودی کاملاً گویا و روشن یافته است و شاعران، منتقدان و کارشناسان گرامی را به مطالعۀ آن بازگشت می‌دهیم.

به امید اعتلای هرچه بیشتر ارزش‌های فرهنگی و ادبی این مرز و بوم و پاک شدن این حوزه‌های قدسی از هرگونه اندیشۀ ناسالم، آلوده و مخرب.

فهرست کوتاه مطالب کتاب:

سرآغاز

بخش نخست: غزل، پیدایش و گسترش (رواج) آن

بخش دوم: دوره‌های کلاسیک غزل فارسی

بخش سوم: دوره‌های نوگرایی غزل فارسی

بخش چهارم: دورۀ مدرنیزم

بخش پنجم: گذار از مدرنیزم؛ و مدرنیزم افراطی

بخش ششم: جریان پست‌مدرنیزم؛ و پست‌مدرنیزم در ادبیات و غزل امروز ایران

گفتار یکم: جریان پست‌مدرنیزم زمینه‌ها و پیدایش، اوج و افول (1969 ـ 1999 م)

گفتار دوم: پست‌مدرنیزم در ادبیات فارسی

گفتار سوم: پست‌مدرنیزم در غزل فارسی

پایان سخن: بررسی یک دفتر شعر پست‌مدرن■

فهرست تفصیلی کتاب مدرنیزم و پست مدرنیزم در غزل امروز ایران

سرآغاز Error! Bookmark not defined.

آغاز Error! Bookmark not defined.

بخش نخست : غزل، پیدایش و گسترش (رواج) آن

درآمد  Error! Bookmark not defined.

غزل به معنای عام  Error! Bookmark not defined.

پیدایش غزل  Error! Bookmark not defined.

نظری تازه در پیدایش غزل  Error! Bookmark not defined.

نخستین غزل فارسی  Error! Bookmark not defined.

غزل در سده‌ی پنجم  Error! Bookmark not defined.

گسترش(رواج) غزل  Error! Bookmark not defined.

بخش دوم: دوره‌ها‌ی کلاسیک غزل فارسی

دگرگونی‌های(تحولات) دوره‌ای غزل از آغاز شیوه‌ی خراسانی تا پایان دوره‌ی بازگشت ادبی  Error! Bookmark not defined.

شاعران برجسته‌ی شیوه‌ی عراقی  Error! Bookmark not defined.

پایان دوره‌ی عراقی  Error! Bookmark not defined.

دوره‌ی وقوع  Error! Bookmark not defined.

جنبش(جریان) واسوخت   Error! Bookmark not defined.

دوره‌ی بازگشت ادبی  Error! Bookmark not defined.

بخش سوم: دوره‌های نوگرایی غزل فارسی

سرآغاز دگرگونی در غزل فارسی  Error! Bookmark not defined.

جریان‌سازان غزل نو  Error! Bookmark not defined.

تخریب آن‌چه بود  Error! Bookmark not defined.

تثبیت یک جریان  Error! Bookmark not defined.

از غزل نو به مدرنیزم  Error! Bookmark not defined.

غزل نو، ویژگی‌ها و تمایزها Error! Bookmark not defined.

وزن  Error! Bookmark not defined.

شکل  Error! Bookmark not defined.

کلیشه‌های فراوان  Error! Bookmark not defined.

ردّ مطلع  Error! Bookmark not defined.

ردیف‌های نو  Error! Bookmark not defined.

به کاربردن ردیف‌های بلند  Error! Bookmark not defined.

قافیه‌های نو  Error! Bookmark not defined.

حذف قافیه و ردیف   Error! Bookmark not defined.

نمونه‌هایی موفق از غزل نو: Error! Bookmark not defined.

بخش چهارم: دوره‌ی مدرنیزم

مدرنیزم  و جریان غزل مدرن   (مدرنیزم در غزل امروز) Error! Bookmark not defined.

درآمد  Error! Bookmark not defined.

مدرنیزم در ایران  Error! Bookmark not defined.

مدرنیزم در غزل فارسی  Error! Bookmark not defined.

تکانه‌های مدرنیزم  Error! Bookmark not defined.

پیدایش عناصر مدرنیزم در غزل  Error! Bookmark not defined.

وزن در غزل مدرن  Error! Bookmark not defined.

وزن‌های سنگین  Error! Bookmark not defined.

حذف ردیف در غزل مدرن  Error! Bookmark not defined.

خروج از  قافیه  Error! Bookmark not defined.

روایت مدرن  Error! Bookmark not defined.

نمونه‌هایی از روایت موفق: Error! Bookmark not defined.

بهره‌گیری از ساختارهای نمایشی در روایت مدرن  Error! Bookmark not defined.

تفکر در غزل مدرن  Error! Bookmark not defined.

نمونه‌هایی از اندیشه و تفکر در غزل مدرن  Error! Bookmark not defined.

کلیشه در غزل مدرن  Error! Bookmark not defined.

«بازگشت»ی تلخ و آزاردهنده Error! Bookmark not defined.

بخش پنجم: گذار از مدرنیزم؛ و مدرنیزم افراطی در غزل امروز ایران

مفهوم(و محتوا) Error! Bookmark not defined.

زبان (واژگان و سبک بیان) Error! Bookmark not defined.

شکل  Error! Bookmark not defined.

آوردن دو مصراع در قالب مصراع نخست یک بیت   Error! Bookmark not defined.

بخش ششم: جریان پست‌مدرنیزم؛ و پست مدرنیزم در ادبیات و غزل امروز ایران

گفتار یکم: جریان پست‌مدرنیزم زمینه‌ها و پیدایش، اوج و افول Error! Bookmark not defined.

جنبش‌(مکتب/ جریان)‌های افراطی در ادبیات   Error! Bookmark not defined.

درآمد  Error! Bookmark not defined.

فرمالیزم از نشانه‌شناسی تا ساختارگرایی  Error! Bookmark not defined.

ساخت‌شکنی : واسازی/ شالوده‌شکنی  Error! Bookmark not defined.

مرگ مؤلّف : مرگ نویسنده Error! Bookmark not defined.

جنبش پست‌مدرنیزم تپش و جریان Error! Bookmark not defined.

درآمد  Error! Bookmark not defined.

شیوع پست‌مدرنیزم  Error! Bookmark not defined.

بازی‌های زبانی  Error! Bookmark not defined.

بینامتنیت   Error! Bookmark not defined.

گفتار دوم: پست‌مدرنیزم در ادبیات فارسی  Error! Bookmark not defined.

پست‌مدرنیزم در ادبیات فارسی (براندازی ادبی) Error! Bookmark not defined.

درآمد  Error! Bookmark not defined.

گفتار سوم: پست‌مدرنیزم در غزل فارسی  Error! Bookmark not defined.

پست‌مدرنیزم در غزل فارسی (براندازی ادبی) Error! Bookmark not defined.

درآمد  Error! Bookmark not defined.

پیش از بحران  Error! Bookmark not defined.

آغاز بحران  Error! Bookmark not defined.

ساختار، بیان و محتوا در غزل پست‌مدرن  Error! Bookmark not defined.

وضعیتی دیگرگونه  Error! Bookmark not defined.

پست‌مدرنِ متعادل و آرام (فرامدرن) Error! Bookmark not defined.

سرّ دلبران در حدیث دیگران  Error! Bookmark not defined.

پایان سخن  Error! Bookmark not defined.

(بررسی یک دفتر شعر پست‌مدرن) Error! Bookmark not defined.

گیتار‌زدن با پیانوی کاغذی   Error! Bookmark not defined.

وفاداری به اصالت شکل 

تعداد ابیات غزل 

هنجارگریزی دینی (دین‌ستیزی)

هنجارگریزی اخلاقی (اروتیزم ، پورنوگرافی):

اشاره‌های مشکوک محتوایی 

اندیشه و تفکر 

وزن 

بی‌محتوایی(بیان‌پریشی)

منبع‌ها و مأخذ‌ها

نمایه