در اين مقاله ترجمه پرسشهایی مطرح می شوند که پاسخ یک داستان به آنها، جایگاه آن داستان را در طبقه بندی داستان ضعیف، داستان خوب و داستان بزرگ تعیین می کند.
طرح و پِیرنگ
1. قهرمان داستان کیست؟ کشمکش ها کدامند؟ آیا این کشمکشها جسمی، فکری، اخلاقی و یا عاطفی اند؟ آیا کشمکش اصلی میان انسان نیک و انسان بد با مرزبندی خاص صورت میگیرد و یا این کشمکش از نوع بسیار پیچیده و ظریفی است؟
2. آیا پِیرنگ دارای وحدت است؟ آیا همهی قسمت های داستان با مفهوم کلّی و تأثیر آن مربوط هستند؟ هر حادثه از حادثه ی قبلی به طور منطقی نشأت می گیرد یا به طور طبیعی به حادثه ی بعدی می انجامد؟ آیا پایان داستان شاد است و یا غمگین و یا هیچکدام؟ آیا پایان داستان مناسبتی با کل داستان دارد؟
3. بهرهبرداری از تصادف و تقارن چند حادثه در داستان چگونه است؟ آیا از این رخدادها فقط برای آغاز داستان استفاده میشود یا برای پیچیده کردن یا گشودن گرهکور داستان؟ تا چه حدّ این رخدادها فقط برای آغاز داستان استفاده میشود یا برای پیچیده کردن یا گشودن گرهکور داستان؟ تا چه حدّ این رخدادها نامتحمل به نظر میرسد؟
4. داستان چگونه آفریده میشود؟ آیا صرفاً علاقه ی خواننده به «بعد چه می شود؟» معطوف است یا نگرانی ها و دل مشغولیهای وسیعتری توجه او را جلب میکند؟ آیا در داستان مورد نظر، نمونه و یا نمونههایی از راز یا معمای غیرقابل حل وجود دارد که شخصیتهای داستان را بر سر دوراهی قرار دهد؟
5. چه استفادهای از ایجاد شگفتی در داستان میشود؟ آیا این شگفتی به طرز مناسبی صورت میگیرد؟ آیا این شگفتی ها در خدمت مقصود مهمی هستند و ذهن خواننده را از نقاط ضعف داستان منحرف می سازد؟
6. داستان تا چه اندازه یی قاعده مند است؟
شخصیّت
7. نویسنده برای آشکار ساختن شخصیت هایش چگونه عمل می کند؟ آیا شخصیت ها بهحد کافی دراماتیزه (بهنمایش درآمده) شدهاند؟ از تضّاد شخصیّت ها چه استفاده یی می شود؟ آیا شخصیتها نامتناقض عمل میکنند؟
8. آیا شخصیتها بهحد کافی انگیزهی عمل دارند؟ آیا باورکردنی هستند؟ آیا نویسنده موفق شده است از بهکارگیری شخصیتهای کلیشهای و ساده و تکراری اجتناب ورزد؟
9. آیا هر یک از شخصیتهای داستان بهحد کافی پرورده شدهاند تا توجیهکنندهی نقش و عمل خود در داستان باشند؟ آیا شخصیتها سادهاند یا جامع؟
10. آیا در داستان شخصیتی در حال تکوین وجود دارد؟ اگر چنین است آیا تغییرات شخصیتی چشمگیر است یا ناچیز؟ آیا این تغییرات در مورد شخصیّت مورد نظر باورکردنی است؟ آیا از انگیزهی کافی برخوردار است؟ آیا نویسنده به شخصیّت در حال تکوین خود فرصت کافی داده است؟
درونمایه
11. آیا داستان دارای درون مایهی خاصی است؟ درون مایه داستان چیست؟ آیا درون مایه تلویحی است یا آشکار؟
12. آیا درونمایه با مفاهیم همهپسند زندگی تضاد دارد یا مؤیّد آنها است؟ آیا درونمایهی داستان نسبت به زندگی بینشی نوین به ما میدهد یا این که بینشی کهن را عمق و تازگی میبخشد؟
زاویهی دید
13. نویسنده از چه دیدگاهی به داستان خود مینگرد؟ آیا دیدگاهش نامتناقض است؟ در صورت تغییر دیدگاه آیا توجیه کافی برای آن وجود دارد؟
14. انتخاب این دیدگاه برای نویسنده چه مزایایی دارد؟ آیا برای دریافت مقصود اصلی داستان این دیدگاه راهنمای مناسبی است؟
15. اگر دیدگاه به یکی از شخصیتهای داستان تعلّق دارد، آیا این شخصیت دارای هیچ محدودیتی در تأثیرگذاری بر حوادث و رفتار اشخاص دیگر نیست؟
16. آیا نویسنده از دیدگاهش عمدتاً برای آشکارسازی بهره میبرد یا برای پنهان کاری؟ آیا نویسنده به گونهای هدفمند و در عین حال از دادن اطلاعاتی مهم دربارهی شخصیتهای اصلی خودداری میکند؟
نماد و کنایه
17. آیا در داستان از نمادها استفاده میشود؟ اگر چنین است آیا این نمادها دارای معانی خاصی هستند یا در نهایت مقصود اصلی داستان، مدنظر است؟
18. آیا از کنایه واقعه یا رویداد در داستان استفاده میشود؟ از کنایه نمایشی چطور؟ کنایه کلامی چطور؟ این کنایهها چه عملکردی دارند؟
عاطفه و فکاهی
19. آیا هدف داستان، صریحاً، یک تأثیر عاطفی است یا اصولاً این طبیعت و ذات داستان است که عاطفی است؟
20. آیا عنصر عاطفه بهاندازه ی کافی نمایشی شده است؟ آیا جایی هست که نویسنده به احساسات گرایی متهم شود؟
وهم و خیال
21. آیا داستان از عنصر خیال بهره میگیرد؟ اگر چنین است، فرض اولیه چیست؟ آیا داستان، بهطور منطقی از این فرض تأثیر میپذیرد؟
22. آیا خیال و وهم بهطور محض، برای خیالپردازی است یا برای بیان حقیقت بشری مورد استفاده قرار میگیرد؟ ( به عبارت سادهتر خیال و وهم، هدف است یا وسیله؟) اگر دومی درست است، در اینصورت، حقیقت چیست؟
پرسشهای کلی
23. اولویت داستان کدام است: طرح، شخصیّت، درونمایه یا دیگر عناصر؟
24. زمان و مکان، چه تعاملی با داستان دارند؟ آیا آن زمان و مکان خاص، ذاتی داستان است یا اینکه داستان در هر زمان و مکان دیگری هم میتوانست اتفاق بیفتد؟
25. نویسنده از چه روشهایی برای شخصیّتپردازی بهره میگیرد؟ آیا آنها در داستان جا میافتند؟
26. آیا عنوان داستان در تحلیل معنای آن کمکی میکند؟
27. آیا همهی عناصر، باهم، برای هدف اصلی داستان همکاری میکنند؟ آیا بخشی هست که وصلهی ناجوری در داستان باشد و نتواند با بخشهای دیگر ارتباط منطقی ایجاد کند؟
28. تصور شما از هدف اصلی داستان چیست؟ بهنظر شما، داستان به این هدف خود میرسد؟
29. اساساً، داستان قصد سرگرم کردن دارد یا در پی القای معنایی است؟ هدف داستان چقدر اهمیت دارد؟
30. آیا داستان، ما را به دوباره خواندن وادار میکند یا نه؟
Perrine, Laurence; literature; 2nd ed. 1974; pp. 348 - 350.