کافه موسیقی-هادی فیض آبادی:چندی پیش در تالار فارابی دانشگاه هنر تهران شاهد اجرای نوع جدیدی از موسیقی ایرانی ونوعی موسیقی تلفیقی بودیم که به گفته آهنگساز این اثر نوعی موسیقی روایی نامید ه شده بود. موسیقی ای که حسام ذکا خسروی بر اساس مجموعه شعر غم نومه فریدون اثر پیمان قدیمی ساخته است و به گفته ی وی روایتی تراژیک از

سرگذشت شخصی به نام فریدون از آغاز تا انجامش می باشد. حال به بهانه اجرای موفقیت آمیز این کنسرت، حسام ذکاخسروی آهنگساز این اثردر مورد چگونگی شکل گیری این اثر سخنانی رو به خبر نگار کافه موسیقی گفت که در زیر خواهید خواند

غم نومه ی فریدون شعری مفصّل با زبان کوچه اثر دوستم پیمان قدیمی است. روایتی تراژیک از سرگذشت شخصی به نام فریدون از آغاز تا انجامش.

قریب به دو سال پیش بود که نسخه ی تمام نشده اش را برایم خواند و قرار را بر این مدار گذاشتیم که من اتودهایی بر روی آن بزنم و بعد بنشینیم و گوش بدهیم . خواندم و اتود هایی زدم و نشستیم و گوش دادیم . خیلی با هم کلنجار نمی رفتیم _ یا لااقل بر سر مسائل اصلی نمی رفتیم _ . تا اینکه آخرین اتودهای موسیقی را فروردین 1391 زدم و شروع کردم به نوشتن قطعات. آن اتودی که اول بار برای موتیف اصلی کار زده بودم را به کناری گذاشتم و قطعه ای که برای فصلی از رمان جای خای سلوچ نوشته بودم را با کمی تغییر به عنوان موتیف اصلی کار انتخاب کردم... گروه دور ِ هم جمع شد و کار شروع شد.

جنس موسیقی در کل تنه به سه بخش می زد . 1. موسیقی ایرانی اما نه از جنس ردیف و نه با جملات ردیفی 2. فضای موسیقی تعزیه 3. و قسمت آخر موسیقی هم فضایی واجد حس و حال مقام های شمال خراسان.

همانطوری که معتقدم موسیقی باید جنس روایت رو با خودش حمل بکنه و فضایی روایی داشته باشه به همین جهت از چند سال پیش تجربه هایی از این دست را کسب کردم و از علاقه مندی هام موسیقی دراماتیک نوشتنه.

مهم ترین تفاوتی که به چشم میاد در اولین برخورد با موسیقی غم نومه فریدون اینه که موسیقی دارای زبان کلاسیک و سنتی نیست علی رغم شعر که اساسا سعی شده با زبان کوچه حکایت شود و در نتیجه و بالطبع دارای زبانی فولکلوریک می شود چرا که قصه از زبان فولک در حال روایت قصه ای است.

پیش از اینکه بخوام وارد بخش موسیقی اثر بشوم باید یک شِمای کلی از داستان را بدهم و چارت قصه را بازگو بکنم. قصه از سه بخش تشکیل شده .

1. راوی یک شهری را روایت می کند و توضیحاتی در مورد آنجا می دهد (مقدمه)

2. راوی شخصیت های قصه را یک به یک معرفی می کند و آنها را وارد قصه می کند (تنه اصلی)

3. بخش قبل با دستگیری و بازجویی و سرآخر کشتن شخصیت اصلی تمام می شود و بخش سوم از آغاز نامه فریدون به معشوقه اش آغاز و تا پایان قصه به طول می انجامد (موخره)

حال برویم سراغ موسیقی اثر

روایت موسیقایی بخش اول را اساسا سولو نوازی به شکل ملودیک و فضا سازی ( پَد ) به دوش می کشند طوری که کلارینت / سه تار / کمانچه سولوهای آوازی ( با وزن آزاد ) در جای جای قصه راوی را همراهی می کنند. تمامی سولو ها در آواز دشتی است و قطعه پایانی هم در آواز دشتی است , که در خود ِ قطعه دو مرتبه مدولاسیون صورت می گیرد. (این قطعه بافتی پولی فونیک دارد) همچنین باید یاد آور شوم که در همین قطعه از جایی که مُدگردی می شود و

تغییر ریتم صورت می پذیرد ملودی کلارینت ساخته ی دانیال جلالی است که بر

روی آکورد اصلی قطعه پیاده می شود

در پایان مقدمه هم قطعه ای نوشته شده را تمام گروه اجرا می کنند. باید پیشتر ذکر کنم که کل کار در فضای دشتی / ماهور / همایون / چهارگاه نوشته شده است , که البته جا به جا به وسیله مُد گردی این فضاهای موسیقی به هم وصل می شوند.

در فصل بعد که در واقع تنه ی اصلی قصه آغاز می شود کوبه ای ها (تمبک / کوزه / طبلا) نقش تعیین کننده ای را دارند. در این بخش کوبه ای ها با ریتمی 8/5 فضای ورود آمیزقشم شم را می سازند. در این بخش که آغاز گر فضای تعزیه می باشد , گروهی از جنس اشقیا در طرفی از میدان و گروهی دیگر از جنس اولیا در طرفی دیگر. فضای ملودیک و لحنی این بخش را ساکسوفون ( در کنسرت دانشگاه هنر ساکسوفون آلتو و در اجرای منزل احمد شاملو ساکسوفون سوپرانو ) و درام بر عهده دارند.

فواصل ملودیک ساکسوفون به ترتیب در درآمد چهارگاه / زابل / مخالف و فرود گردش می کند.

این بخش با دستگیری فریدون به پایان می رسد.

بخش بعدی موسیقی فصل ورود گاری چیا هست که شادی و دلخوشی کوتاه مدتی را با خودشان به آن روستا آوردند. در اینجا فرمی 7 ضربی در ماهور نوشته شده که با پایان این فصل و خروج گاری چیا و ورود کدخدا مُد گردی می شود به آواز دشتی ( ورود به همان دشتی آغازگر قصه).

در بخش بعدی اولین قسمت آوازی کار را داریم (به غیر از هم آوایی که در قطعه اول صورت می گیرد) آواز هم در دیلمان و بیات راجه و اوج و فرود آواز دشتی خوانده می شود.

بخش بعدی که بخش پایانی تنه ی اصلی قصه می باشد از بازجویی فریدون آغاز می شود و به مرگ وی می انجامد. فضای موسیقی به شکلی فضا سازی که در این جا سازهای پرکاشن فضای تیره و سرد و نموری را به تصویر می کشند. در اینجا جنس موسیقی کمتر ملودیک است.

در پایان این بخش موسیقی از دشتی به بیداد ِ همایون مُد گردی می کند.

بخش پایانی (موخره) که با مرگ فریدون آغاز می شود و سپس نامه ی او به معشوقش به صورت هم نوازی سه تار و گروه کوبه ای ها می باشد. جنس فضای سازی و آوازی این بخش راهی بین موسیقی شمال خراسان و موسیقی دستگاهی را طی می کند. فواصل اجرا شده در آواز ابوعطا می باشد اما ابوعطا نیست چرا که برای طراحی ملودیک این بخش خیلی به جملات ردیف وفادار نبودم و به همین دلیل نمی توان گوشه ای خاص را از میان آوازها بیرون کشید. مخصوصا اینکه در جنس موسیقی سازی این فصل سعی کردم از موسیقی شمال خراسان برداشت هایی بکنم. آواز های این بخش در واقع همان نامه ای است که فریدون به معشوقه اش نوشته و در اینجا صدای آواز همان فریدون می باشد.

ملودی پایانی قطعه ی اصلی را گروه سازها به صورت هم نواز در پایان قصه می نوازند و بدین صورت قصه به آخر می رسد.

به هر شکل موسیقی ِ غم نومه فریدون تجربه ای بود که من آنرا موسیقی روایی می گویم و در آینده کاریم دوست دارم به این جنس موسیقی گفتارگونه و روایت مدار نزدیک و نزدیک تر شوم.

آن جنس موسیقی که در روایتی حل شود و یا روایتی را مکمل باشد و یا حتی خود روایتی را بسازد.

با تشکر از همه دوستان گرانقدری که کمک کردند تا این اثر به اجرا گذاشته شد و همچنین از دوستان عزیز نوازنده که تک تک شان کمک رسان این کار بودند. آرزوی پیشرفت تمامی شان را دارم.

لازم به ذکر است که نوازندگانی که مارا در اجرای این موسیقی همراهی کردند عبارتند از.

سازهای بادی:دانیال جلالی

کمانچه:مینو اصحابی

سازهای کوبه اب:سیاوش میرزایی مهر،رامین ولی

آواز :ساعد سجادی

پرکاشن:حامد بابایی

تصویر گر :عظیم مرکیانچی

گرافیست:احسان بحری

و خوانش:پیمان قدیمی

به نقل سايت كافي موسيقي