سینما جذابیت‌های بسیاری دارد و هرساله در سراسر جهان فیلم‌های دیدنی فراوانی ساخته می‌شود که معمولاً علاقه‌مندان، تعدادی از آن‌ها را می‌بینند و تعداد دیگری را نه. عمل دیدن فیلم به تنهایی به این معنا که فقط فیلمی دیده باشیم خوب است (برای مخاطب عام)؛ البته این قاعده شامل بی‌کیفیت‌ها نمی‌شود، امّا وقتی از دریچۀ ذهن داستان‌نویس به فیلم نگاه کنیم آن هم داستان‌نویسی که کوشش دارد از سینما بیاموزد، موضوع متفاوت می‌شود.

امروزه صنعت سینما رقیب اصلی کتاب‌های داستانی است. با این فرض که سینما ادامۀ داستان‌نویسی است و در امتداد آن، چرا که منشأ هر دو روایتگری است؛ به این نتیجه می‌رسیم که داستان‌نویس برای بررسی و ارتقای شیوه‌های روایتگری، چگونه فیلمی را باید ببیند؟ (با علم به اینکه در داستان‌نویسیِ مدرن، شیوۀ روایتگری و لحن است که جذابیت ایجاد می‌کند نه فقط موضوع) همان‌طور که بسیاری از فیلم‌نامه‌نویسان و کارگردانان از آثار ادبیاتی اقتباس می‌کنند، داستان‌نویس‌ها هم می‌توانند از چگونگی بیان روایت، زاویه‌بندی و نکات دیگر فیلم الهام بگیرند.

دکوپاژ، شخصیت‌پردازی غیرمعمول، پیچیدگی روایت در بطن فیلم و مهم‌ترین ویژگی (به عقیدۀ نگارنده) شکستن خط روایت و درآمدن آن از شکل خطی برای دیدن فیلم توسط داستان‌نویس باشد. موضوع و درونمایۀ فیلم شاید در مرتبه‌های واپسین باشد.

رک و راست اینکه فیلم‌نامه باید قوی باشد و فیلم‌نامه‌نویس بتواند با استفاده از تکنیک‌های یادشده، ضمن بیان روایت، مشارکت بیننده را در درک هرچه بیشتر فیلم به‌کار گیرد. برای همین است که فیلم‌نامه‌نویسی مثل گیرمو آریاگا را می‌پسندم. چرا که کارهایش به‌طرز جالبی خواسته‌های من را از فیلمنامه‌ای خوب برآورده می‌کند. حتی وقتی‌که در مقام فیلم‌نامه‌نویس‌کارگردان، «دشت سوزان» را می‌سازد. فیلمی با درونمایه‌ای تکراری و کم‌عمق‌تر از باقی فیلم‌نامه‌هایش به‌لحاظِ استفاده از نمادها و اسطوره‌ها.

کاش زوج «آریاگا- ایناریتو» همواره به کارشان ادامه می‌دادند و به شاهکارهایی مثل «عشق سگی»، «بیست و یک گرم» و «بابل»

افزوده می‌شد. این‌دست فیلم‌نامه‌ها انگیزه‌بخشند و ذهن داستان‌نویس را آمادۀ نوشتن می‌کنند. فیلم‌نامه‌هایی مثل «سرچشمه» اثرِ آرونوفسکی که پیچیدگی روایت دارند یا فیلمی مثل «مادر» از همین کارگردان که اسطوره را در قالب بیانی نو ارائه داده است. این‌ها همه می‌توانند ساعت‌ها پس از دیدن فیلم، بیننده را به‌خود مشغول نگه دارند، چرا که شیوۀ روایتگری خاصی دارند.

حتی روایت‌های خطی که به عمق شخصیت و روان انسان می‌پردازند هم دیدنی و آموختنی هستند. مانند فیلم‌های «مرثیه‌ای برای یک رویا» اثر آرونوفسکی یا «بی یو طیفول» ایناریتو، حتی «شکافته» اثر شیامالان که مک اووی آن‌قدر زیبا بازی‌اش کرده که محو تماشایش می‌شوی (و مشمولِ همان شخصیت‌پردازی غیرمعمول است)، جذابند و غیر از این، کلاس درسی برای داستان‌نویس هستند.

افزون بر این‌ها باید گفت فیلم به‌یادماندنی، فیلمی است که ایده‌ای برای بیان داشته باشد. دیده‌ام که فیلم‌های زیادی با مشخصات فنی فیلم‌نامۀ خوب ساخته شده‌اند امّا ایده‌هایی ضعیف و دم‌دستی داشته‌اند یا می‌خواسته‌اند تنها روایتی ایدئولوژیک را به خورد مخاطب دهند که موفق هم نشدند. باید گفت اینکه چه چیز را چگونه روایت کنی پرسش اصلی است.

آلمادوار ایدۀ فیلمنامۀ جولیتا را از سه داستان‌کوتاه آلیس مونرو از مجموعۀ «فرار» گرفته است. در پایان فیلم، مخاطب چیز تازه‌ای را به‌دست نمی‌آورد امّا همین نوشتن فیلم‌نامه از سه داستان‌کوتاه برای داستان‌نویس کافی است تا آن را ببیند.

در نهایت از آن‌جایی که داستان‌نویس این روزها باید اثرش حس زیبایی‌شناسی بصری مخاطب را هدف قرار دهد یعنی با فضاسازی به درک تصویر مخاطب از داستان کمک کند و علاوه بر آن شیوه‌های بیان روایت در مدیوم سینما را مدنظر قرار دهد و همچنین زاویه‌دید به موضوعی تکراری را (به‌شکلی که روایتی بکر را به مخاطب عرضه کند) برای جذب مخاطب برگزیند، باید گفت دیدنِ فیلم خوب نیز مانند همواره خواندن و نوشتن که توصیۀ اکید نویسندگان بزرگ است به شکوفایی قلم کمک می‌کند. ■