تاریخچه‌ی ادبیات داستانی جهان (6) نویسنده «مریم ایلخان»/ اختصاصی چوک

چاپ ایمیل تاریخ انتشار: 21 تیر 1395

ادبیات غرب در سده‌های میانه

ادبیات سلتی

سلت‌ها یا کلت‌ها شاخه‌ای از اقوام هند و اروپای بودند که تا حدود سده‌ی هفتم قبل از میلاد در اروپای غربی ساکن می‌شوند و تا پیش از سال‌های ۴۰۰ تا ۲۰۰ ق. م. ایرلند، انگلستان و بخش اعظمی‌از فرانسه و اسپانیا و نیز بخش عمده‌ای از اروپای مرکزی، در امتداد سواحل دریای سیاه، از شرق تا غرب را اشغال می‌کنند. فرهنگ سلت‌ها تا پیش از مسیحیت فرهنگِ اقوام وحشی بود. مردان اسیر را می‌کشتند، زنان را به اسیری می‌بردند و از نمایش سرهای بریده‌ی اسیران لذت می‌بردند. آنان خدایان بسیاری را که نشانه‌ی نیروهای اصلی طبیعت بودند، پرستش می‌کردند و به جادو و خرافات و تناسخ ارواح اعتقاد داشتند. سلت‌ها بعد از هر پیروزی جشن‌های بزرگی برگزار می‌کردند. این ضیافت چندین روز طول می‌کشید. شعرا و نوازندگان با داستان پیروزی‌ها و شجاعت‌های قهرمانان قبیله، مردم در حال تفریح را سرگرم می‌کردند.

با آنکه عده‌ای سرودن نخستین شعرهای ایرلندی را سده‌ی نخست میلادی می‌دانند، اما شاید بتوان گفت تا پیش از عصر

سن پاتریک (432 م.) شعر و ادب به معنای درست کلمه، در ایرلند به وجود نمی‌آید. گیل‌ها (ساکنان ارتفاعات اسکاتلند)، تا سال 1172 م. به ادبیات و هنر واقعی سلتی در ایرلند پایان می‌دهند و خود از نظر ادبی فعال می‌مانند. برپتون ها در ویلز دیرتر روی به ادبیات می‌آورند ولی دوران ادبی آنها بیش از هم‌کیشان ایرلندی آنها دوام می‌آورد. هیچ تاریخ دقیقی برای نه برای آثاری که سینه به سینه نقل شده می‌توان ارائه داد و نه برای آثار مکتوب. تنها به یقین می‌توان گفت بیش از آثاری که از اقوام سلتی برای ما به یادگار مانده است، آثار بسیاری طی سال‌ها و قرن‌ها به صورت مکتوب یا شفاهی وجود داشته است.

تعدادی نسخه‌ی خطی سلتی که بیشتر آنها در فاصله‌ی سال‌های 1100 تا 1400 م. تالیف یافته، موجودند. از مهم‌ترین این آثار می‌توان:

کتاب دان کاو (حدود 1100 م.)
کتاب لنستر (حدود 1150 م.)
کتاب زرد لکان (1392 م.)
کتاب سیاه کرمارذن (سده‌ی دوازدهم) به زبان شعر
کتاب آنیورین (سده‌ی سیزدهم)به زبان شعر
کتاب تیلیسین (سده‌ی چهاردهم)به زبان شعر
کتاب سرخ هرجست (سده‌ی چهاردهم) آمیزه‌ای از شعر و نثر
·خواستگاری اتین
·سرنوشت کودکان توئیرن
·سرنوشت کودکان لیر
اسارت و غربت کودکان اوسناک: مشهورترین قصه‌ی این دور، اسارت و غربت کودکان اوسناک است. این داستان قصه‌ی دردناک دیردر، هلن افسانه‌های ایرلند را روایت می‌کند:
·تین بوکولی: تین بوکولی یا هجوم به بوکولی، بزرگ‌ترین اثر حماسی ایرلند کهن در دور شعبه‌ی سرخ به شمار می‌آید:

نام برد که بخش عمده‌ای از این آثار به داستان‌های عاشقانه و ماجراجویانه اختصاص دارد و همه به یکدیگر شبیه‌اند. تعدادی نسخه‌ی خطی بریتونیک نیز باقیمانده که عبارتند از:

هم ایرلندی‌ها و هم ویلزها مقادیر عظیمی‌از آثار منظوم و منثور تالیف کرده‌اندکه عبارتند از: سرودهای مذهبی، اشعار عاشقانه، اشعاری در وصف طبیعت، تاریخ، قانون، سرودهای رزمی، سرودهای پهلوانی، رمانس‌ها و... . رمانس‌ها و سرودهای پهلوانی در طی دهه‌های متوالی، سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر انتقال می‌یافتند. نقالان و مولفان عموماً باردها (شاعران رسمی‌دربار) بودند که از نظر اختیارات و مقام اجتماعی در مرتبه‌ی دوم و تنها بعد از شاهان قرار می‌گرفتند. برای رسیدن به درجه‌ی باردی، داوطلب باید هفت سال مطالعه و کار می‌کرد و رسیدن به والاترین مرتبه یعنی علامه، مستلزم دوازده سال کوشش و از بر کردن 350 قصه و بسیاری اشعار کوتاه بود. افسوس که شاعر خوش ذوقی پدید نیامد تا این قصه‌ها را در قالب منظومه‌های حماسی نظیر ایلیاد و سرود نیبلونگن بریزد. وجه مشترک دیگر این آثار، نبودِ نزاکت و لفاظی است. در عوض خشونت، ناپختگی و حتی توحش در آنها موج می‌زند. گزاف‌گویی، تکرار صفت‌های قالبی و طول و تفصیل جزئیات، به این قصه‌ها آسیب فراوان زده است. قصه‌ها همه از بت‌پرستی مایه می‌گیرد و دخل و تصرف‌های بعدی مسیحیان، آن را به شکلی ساختگی بدل می‌کند. دیگر ویژگی مشترک این آثار، قدرت دراماتیک، شوخ طبعی، گیرایی و توصیف‌های درخشان است.

قصه‌های گیلی

قصه‌های گیلی (یا ایرلندی) شامل سه دور اصلی است:

دور اساطیری: قصه‌های اساطیری تاریخ ایرلند را از کهن‌ترین روزگار تا استیلای میلیث ها (پیروان میلید، شاه افسانه‌ای اسپانیا که پسرانش حدود 1300 ق.م بر ایرلند غلبه کردند و ایرلندی‌های امروز را از تبار آنان می‌دانند.) پیگیری می‌کند. پیدایش سزار و پارتولون از اولاد نوح، تاخت و تاز فومورها، دو نبرد موریتا میان قوم دانا و فربولگ‌ها، و سرانجام شکست قوم دانا از میلیث‌های اسپانیایی، همه در این قصه‌ها بازگو می‌شود. از مشهورترین آنها:

دو قصه‌ی آخر به علاوه‌ی اسارت و غربت کودکان اوسناک، مجموعه‌ی مشهور سه قصه‌ی اندوهناک ارین را به وجود می‌آورند.

دور شعبۀسرخ: قصه‌های دور شعبه‌ی سرخ یا کوچولین، از زندگی کونچو بار، شاه آلستر و جنگجویان وی مایه می‌گیرد که بر اساس روایات در نخستین سده‌ی میلادی زندگی می‌کردند. بیشتر این قصه‌ها بر گرد شخصیت، تولد، کارهای برجسته و مرگ کوچولین، بزرگ‌ترین قهرمان افسانه‌ای ایرلندی می‌گردد.

به هنگام تولد دیردر، کتباد کاهن پیشگویی می‌کند که او برای آلستر بدبختی و نکبت به بار خواهد آورد. با وجود این دیردر در جوانی آنچنان زیبا می‌شود که کونچوبار شاه تصمیم می‌گیرد با او ازدواج کند. دیردربا این پیوند موافقت می‌کند. اما هنگامی‌که نیزی (جنگجوی خوش سیما و یکی از پسران اوسناک) را می‌بیند، عاشق او می‌شود و وادارش می‌کند که با او به اسکاتلند فرار کند. سرانجام به امید عفو عمومی به آلستر باز می‌گردند اما مورد حمله قرار می‌گیرند. نیزی کشته می‌شود و دیردر خودکشی می‌کند.

توصیف خیال انگیز قهرمان زن داستان و شرح عشق ساده و بی‌آلایش او به نیزی و نوع شخصیت‌پردازی، از ویژگی‌های برجسته‌ی این قصه است.

مدب، ملکه‌ی کانات، قصد دارد از مردی اهل آلستر گاو نری را به رسم امانت بگیرد. مرد که از اطرافیان ملکه ناسزا شنیده است، از دادن گاو طفره می‌رود. مدب در صدد قدرت نمایی برمی‌آید و سربازان خود را به جنگ با لشکریان کونچوبار می‌فرستد. اما شمار زیادی از سربازان وی به دست کوچولین کشته می‌شوند. نیروهای شکست خورده‌ی مدب از کانات بیرون رانده می‌شوند. در گیر و دار جنگ و گریز، مدب، گاو نر را می‌رباید و به قلعه‌ای در کانات می‌فرستد. گاو شوهر ملکه را از پا در می‌آورد و به طویله‌اش باز می‌گردد. آنگاه چنان ماق بلندی می‌کشد که قلبش می‌ترکد و می‌میرد.

دور فینی (یا اوسیانی): شخصیت اصلی بسیاری از قصه‌های ایرلندی، فین نام دارد. او سرکرده‌ی گروه پهلوانان فینی (سربازان حرفه‌ای پشتیبان شاهان گوناگون) است. بنا بر افسانه‌ها، جوان فین به کارهای برجسته و معجزه‌آمیز می‌گذرد. در جنگ‌ها شرکت می‌کند، گرفتار مشکلات داخلی می‌شود و سرانجام به سال 283 م. در نبرد از پا در می‌آید. پسرش اوسین به جنگاوری و رامشگری شهرت می‌یابد اما در روایات بعدی از او فقط به عنوان شاعر یاد می‌شود. می‌گویند او تا زمان سنت پاتریک در ایرلند می‌زیسته است. بر اساس افسانه‌ای، نیامه دختر خدای دریا، عاشق اوسین می‌شود و او را به سرزمین جوانی جاوید می‌برد. اوسین سیصد سال در آنجا زندگی می‌کند. در شماری از افسانه‌ها روایت می‌شود که خود فین هرگز نمرده است و هنوز هم با هم‌رزمانش در تپه‌های ایرلند شمالی زندگی می‌کند و به هنگام نیاز دوباره ظاهر خواهد شد تا هم‌میهنان خود را در نبرد با دشمن یاری بخشد.

قصه‌های بریتانی

قصه‌های بریتانی (ولزی) بر خلاف قصه‌های ایرلندی نه چندان زیادند و نه آنقدرها هنرمندانه تالیف یافته‌اند. اهمیت آنها از لحاظ تاریخی است. نه تنها به این علت که نمایان‌گر آداب و رسوم و بینش مردم بریتانی کهن‌اند؛ بلکه از این روی که دارای نخستین اشارات به آرتور هستند. بر اساس روایات، آرتور آخرین شاه بریتانی قبل از حمله‌ی انگلوساکسون‌ها بوده است. در ادبیات ولز، برعکس ادبیات ایرلند، دور مشخصی وجود ندارد. اما در آثار ادبی این سرزمین در سده‌های میانه دست کم نه بار به شاه آرتور اشاره شده است.

قصه‌ی پویل: شاهزاده پویل، با در آمدن به شکل شاه هادس موفق می‌شود ریانون را علیرغم نامزدی‌اش با گوال (خدای آفتاب در افسانه‌های ولزی) به همسری خود در آورد. (بر اساس افسانه‌های ولزی، ریانون همسر شاه هادس است. او سه پرنده دارد که آوازشان باعث مرگ زندگان و زنده شدن مردگان می‌شود.) سپس با نیرنگ گوال را درون کیسه‌ای زندانی می‌کند و شرط رهایی‌اش را چشم‌پوشی از ریانون قرار می‌دهد. پرایدری، فرزند پویل و ریانون چندی بعد از تولد ناپدید می‌شود و مادرش ار به خوردن کودک متهم می‌کنند. چندسال بعد پرایدری دوباره پیدا می‌شود...

کیلهوک و اولون: به فرمان آرتورشاه، سه تن از دلاوران، کیلهوک را یاری می‌دهند تا اولون دختر هاثورن سرکرده‌ی غولان را به همسری اختیار کند. دلاوران در یافتن سیزده گنج که هاثورن به عنوان هدیه‌ی داماد طلب کرده، توفیق می‌یابند. گنج‌هایی که تحصیل هر یک از آنها مستلزم درگیری با مشکلات فراوانی است. این داستان به سبب شخصیت آرتور الهام بخش فتوحات درخشان آنهاست. ظاهراً جفری آو مان موث (مجتهد کلیسا و وقایع‌نگار) و کرتین دو تروا از این قصه تاثیر پذیرفته‌اند.■

منبع:

تاریخ ادبیات جهان- باکنر تراویک

نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک

http://www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html

داستان های حرفه ای ادبیات ایران و جهان را از اینجا دانلود کنید.

http://www.chouk.ir/downlod-dastan.html

دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك و فصلنامه شعر چوک

http://www.chouk.ir/download-mahnameh.html

دانلود نمایش رادیویی داستان چوک

http://www.chouk.ir/ava-va-nama.html

دانلود فرم ثبت‌نام آکادمی داستان نویسی چوک

http://www.chouk.ir/tadris-dastan-nevisi.html