آشنایی با برندگان جایزه نوبل ادبیات هارولد پینتر؛ بهاره ارشدریاحی/ مطلب اختصاصی چوک

چاپ ایمیل تاریخ انتشار: 03 تیر 1394

آشنایی با برندگان جایزه نوبل ادبیات (قسمت نهم) هارولد پینتر؛ بهاره ارشدریاحی

هارولد پینتر (Harold Pinter) تنها فرزند پدر و مادرییهودیدر دهم اکتبر ۱۹۳۰ در محله‌ی هاکنی شماللندنمتولد شد. پدرش خیاط بود. او در فضایی سرشار از اظهاراتیهودی ستیزیبزرگ شد که اهمیت به‌سزایی در نمایش‌نامه‌نویس شدنش داشت. در شروعجنگ جهانی دوم، در ۹ سالگی مجبور به ترک لندن شد و در دوازده سالگی به لندن بازگشت. پین‌تر می‌گوید تجربه‌ی بمباران‌های جنگ هیچ‌وقت او را رها نکرده‌است.

در لندن به مدرسه‌ی گرامر هاکنی رفت و در آن‌جا با گروهی از معلمان و دانش‌آموزان خوش‌فکر، پرانرژی و به لحاظ عقلی ماجراجو، آشنا شد. همین باعث شد تئاتر و ضدفاشیسم مهم‌ترین تأثیر را روی او بگذارد. فضای سال‌های بلافاصله بعد از جنگ لندن سرشار از خشونت‌های ضدیهود بود که صدای تئاتری پرشور و حرارت، و ارعابی که به تدریج رخنه می‌کند و در واقع نمایش‌نامه‌های اولیه‌اش را شکل می‌بخشد، چیزی از این فضا در خود دارد. در این مدرسه نقشمکبثو رومئو و چند نقش دیگر را به کارگردانی ژوزف بررلی(Joseph Brearly) بازی کرد که در انتخاب حرفه هنرپیشگی ترغیبش کرد. در سال ۱۹۴۸ بعداز مدرسه به آکادمی سلطنتی هنرهای نمایشی (Royal Academy of Dramatic Art) رفت که به دلیل نارضایتی پس از دو ترم تحصیل، آن‌جا را ترک کرد. در سال ۱۹۴۹ دو بار به دلیل سرپیچی از خدمت نظام‌وظیفه جریمه شد که اشارات زود هنگامی بر عزم مقاومت و مخالفت‌گرایی‌اش دارد که در جهت‌گیری کلی و شکل‌گیری بسیاری از نمایش‌نامه‌هایش اثر گذاشته است.

در سال ۱۹۵۰ اولین اشعارش را منتشر کرد و به خاطر اجراهایشکسپیرمشهور شد. از سال ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۷ با تورهای تئاتر سنتی سفر و نقش‌های تاریخی و عمدتاً شکسپیر را بازی کرد. در سال (۱۹۵۶) با "ویوین مرچنت" هنرپیشه ازدواج کرد. در این سال‌ها با نام دیوید بارون (David Baron) بازی می‌کرد. هارولد پینتر در سال ۱۹۵۷ با نوشتن نمایش‌نامه‌ی اتاق (The Room) که توسط دپارتمان هنرهای نمایشی دانشگاه بریستول چاپ شد، خود را به عنوان نویسنده تثبیت کرد. اولین نمایش‌نامه‌اش،جشن تولدParty)(Birthday۱۹۵۷در ۱۹۵۸ در تئاتر لیریک لندن به روی صحنه رفت و به دلیل ابعاد افسانه‌ای‌اش با شکست فاحشی مواجه شد و فقط یک هفته روی صحنه بود. اما بعدها بیش‌تر از دیگر نمایش‌نامه‌هایش به روی صحنه رفت. از ابتدای دهه شصت پینتر به عنوان نمایش‌نامه‌نویس مشهور شد گرچه هنرپیشگی و کارگردانی تئاتر را هم همزمان ادامه می‌داد.

پین‌تر در سال 1980 برای بار دوم ازدواج کرد؛ با"لیدی آنتونیا فریزر".

در سال ۱۹۵۰ اولین اشعارش را منتشرکرد و به‌خاطر اجراهایشکسپیرمشهور شد. از سال ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۷ با تورهای تأتر سنتی سفر و نقش‌های تاریخی و عمدتاً شکسپیر را بازی کرد.

وی در سال ۲۰۰۲ به سرطان مبتلا شد؛ با این حال از تلاش نایستاد و در سال ۲۰۰۵ کاندیدایجایزه‌ی نوبل ادبیاتشد. رقیبان او نویسنده‌ی ترک"اورهان پاموک" و شاعر سوری"آدونیس" بودند که به نظر از او جلوتر می‌آمدند، زیرا در ۱۰ سال اخیر ۹ جایزه ادبیات نوبل به اروپا تعلق گرفته بود و از طرفی اگر جایزه به ادیبی انگلیسی اهدا می‌شد دومین جایزه نوبل ادبیات برای انگلستان ظرف ۵ سال بود. بنابراین از آکادمی سوئد انتظار می‌رفت که به قاره‌ی دیگری به خصوص آسیا توجه کند. پینتر با بردن جایزه‌ی ادبیات نوبل باعث درگیری بحث‌های گوناگونی شد که تصمیم آکادمی را از جهاتی انتخابی گریزناپذیر از عوامل سیاسی می‌دانستند زیرا این‌طور گمان می‌رود که جایزه‌ی نوبل اغلب به کسانی مثل"آلکساندر سولژنیتسین"از شوروی و"گونترگراس" نویسنده‌ی صریح‌اللهجه‌ی آلمانی تعلق می‌گیرد که در زمانی مشخص موضع سیاسی دل‌سوزانه‌ای گرفته باشند. با این حال گرچه ممکن است عقاید سیاسی پین‌تر عاملی به شمار آمده باشد، اما این جایزه از نظر هنری بسیار موجه‌است و دستاوردهای نمایشی و ادبی پینتر، یک سروگردن بالاتر از سایر نویسندگان انگلیسی است. در هر حال، انتقاد صریح پین‌تر از سیاست خارجی آمریکا و مخالفتش با جنگ عراق، بدون شک او را از جنجالی‌ترین برندگان جایزه افتخارآمیز نوبل ادبیات کرده است. پین‌تر فردای روزی که مطلع شد برنده‌ی جایزه نوبل شده در مصاحبه‌ای تلفنی با روزنامه‌نگاری سوئدی گفت که نمی‌تواند حرف بزند و این خبر او را از پای درآورده‌است و برای دریافت جایزه و سخنرانی به استکهلم خواهد رفت. اما حالش رو به وخامت گذاشت و سخنرانی خود را با عنوان «هنر، حقیقت، سیاست» ضبط کرد و به آکادمی فرستاد که هم‌زمان در دنیا پخش شد. پین‌تر سخنرانی‌اش را این طور شروع می‌کند:

در سال ۱۹۵۸ نوشتم: «تشخیص بین این‌که چه چیز واقعی و چه چیز غیرواقعی است سخت نیست، همین‌طور بین چیزی که درست است و چیزی که غلط است. لازم نیست چیزی درست باشد یا غلط، می‌تواند هم درست باشد هم غلط. اعتقاد دارم که این تأکیدها هنوز هم در کشف واقعیت از طریق هنر، کاربرد دارد. بنابراین به عنوان یک نویسنده از این تأکیدها حمایت می‌کنم ولی به عنوان یک شهروند باید بپرسم: "درست چیست؟ غلط چیست؟"

دولتمردان آمریکا باید چند نفر را بکشند تا به عنوان جنایتکار جنگی و قاتل شناخته شوند؟ صد هزار؟ ما برای ملت عراق شکنجه آوردیم، بمب آوردیم، کشتار بی هدف و بی دلیل آوردیم، بدبختی و مرگ را آوردیم، و با این همه ادعا می‌کنیم برای ملت‌های خاورمیانه آزادی و دموکراسی را آوردیم.

هارولد پینتر نماینده‌ی تئاتر بریتانیا در نیمه دوم قرن بیستم است و احتمالاً بیش از هر نمایش‌نامه‌نویس زنده‌ی دیگری موضوع گزارش‌های آکادمیک می‌باشد. او را به عنوان مبتکر سبک نمایش جدیدی به نام کمدی آزارنده (The Comedy of Menace) می‌شناسند و نامش، پینترسک (Pintersque)، برای توصیف فضایی خاص به صورت صفت وارد زبان انگلیسی شده است. تئاتر پینترسک در ابتدا روایتی از تئاتر پوچی تلقی می‌شد اما صحیح‌تر آن است که به عنوان چیزی منحصربه‌فرد تلقی شود. همان The Comedy of Menaceکه نوعی نمایش روان‌شناسی است که در آن فاصله‌های مشخصی را بگومگوی شخصیت‌ها پر می‌کنند که ممکن است تجسم ترس‌های یکدیگر، احساس ناامنی یا تمایلات جنسی پنهان باشند یا نباشند. این کمدی ژانری است که در آن نویسنده، تسلط و اطاعت پنهان را در پیش پا افتاده‌ترین گفتگوها نشان می‌دهد. مجموعه آثار پین‌تر ناهمگن است. تقریباً نمایش‌هایی که در اوایل کارش نوشته پینترسک است مثل (The Caretaker) ۱۹۶۰،Birthday Party، (The Homecoming) ۱۹۶۵ که بیش از همه به روی صحنه رفته و در برنامه درسی دپارتمان‌های زبان گنجانده شده‌اند. پین‌تر تئاتر را به عوامل بنیادی‌اش بازگرداند: فضای بسته و گفتگوی غیرقابل پیش‌بینی که در آن آدم‌ها اسیر دست یکدیگرند و از هم پاشیده شدن را بهانه می‌کنند. با حداقل طرح (plot)، نمایش‌نامه از کش‌مکشی نیرومند و قایم‌موشک‌بازی بیان ِ متقابل شکل می‌گیرد. هارولد پینتر می‌گوید به دنبال دوره‌ی اولیه رئالیسم روان‌شناسی، مرحله دوم را که تغزلی‌تر بود با نمایش‌نامه‌هایی از قبیل چشم‌انداز ۱۹۶۷ (Landscape) و سکوت ۱۹۶۸ ادامه داده‌است و بالاخره به مرحله سیاسی رسیده‌ است. با کارهایی چون یکی برای جاده ۱۹۸۴ (One for The Road)،زبان کوهستان۱۹۸۸ (Mountain Language)، نظم نوین جهانی ۱۹۹۱.(The New World Order) ولی این تقسیم‌بندی به صورت دوره‌ای به نظر ساده کردن موضوع می‌رسد زیرا بعضی نوشته‌های پرقدرتش را نادیده گرفته است. مثلاً ناکجاآباد ۱۹۷۴.(No Man’s Land) از سال ۱۹۷۴ در کنار نویسندگی فعالیت‌هایی در زمینه حقوق بشر داشته‌است و اغلب مواضع جنجالی اتخاذ می‌کند.