یکصد و نوزدهمین شب از شبهای مجله بخارا به « ایران و هند » اختصاص داشت که با غروب روز پنج شنبه 12 اردیبهشت 1392 با همکاری سفارت هند در ایران، مؤسسه فرهنگی هنری ملت ، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، گنجینه پژوهشی ایرج افشار و انجمن دوستی ایران و هند در محل ساختمان کانون زبان پارسی برگزار شد.
علی دهباشی به عنوان آغازگر این مراسم از علت برپایی این شب سخن گفت:
«مجله بخارا پیش از این شبهایی را به فرهنگ و هنر هند اختصاص داده و شبهای « رابیندرانات تاگور»،« راوی شانکار» و « گتیانجالی را برگزار کرده است، اکنون ، این شب را به پاسداشت و یادآوری سدهها روابط فرهنگی ایران و هند اختصاص دادهایم. هیچ قومی به اندازه ایرانیان و هندیان در میان تیرههای هند و اروپایی تا این حد به هم نزدیک نبودهاند. دهها کتاب، صدها رساله و قریب به هزار مقاله به فارسی و انگلیسی و زبانهای دیگر درباره مناسبات تاریخی و فرهنگی ما و کشور هند نوشته شده است. دوستانی که در جمع ما هستند با بسیاری از این مطالب آشنایند. همانطور که اشاره کردم، امشب را به پاس داشت و یادآوری تاریخ روابط فرهنگی ایران و تجلیل از خدمات استادانی است که بخش مهمی از عمر شریف خودشان را صرف معرفی فرهنگ ایران و هند نمودهاند
سپس، سریش ک. گویال .معاون وزیر شورای ارتباطات فرهنگی کشور هند سخنان خود را آغاز کرد:
« من برای اولین بار است که به ایران میآیم و این لحظه برایم لحظهای است هیجانانگیز و پرشور . سال 1978 ( 1356) وقتی که من وارد وزارت خارجه هند شدم، مجبور بودم که یک زبان خارجی را انتخاب کنم و من زبان فارسی را انتخاب کردم ولی بعد شرایط تغییر کرد و الآن هم برای اولین بار هست که به ایران آمدهام و بنابراین میخواهم بگویم که این لحظه، لحظۀ خاصی برای من است . فکر میکنم که انگیزۀ اصلی من برای آموختنِ زبان فارسی پدرم بود. پدرم که در حقیقت فقط پنج سال مدرسه رفته بود، تمام تحصیلات و آموزشهایی که دیده بود به زبان پارسی بود و من واقعاً نمیدانم در آن زمان چگونه زبان یاد میدادند و به چه شکلی مدارسشان را اداره میکردند. ولی واقعاً انگیزهای شد برای من که بخواهم زبان فارسی را یاد بگیرم. فکر میکنم روابط بین دو کشور چیزی است که خارج از محدودیتها و محدودههای جغرافیایی قرار دارد. ما یک نزدیکی میبینیم بین فرهنگ دو کشور.
بسیار خوشحالم که اولین سفرم به تهران، در محضر اساتید و محققینی هستم که عمرشان را عمیقاً صرف تحقیق و مطالعه هند کردهاند و دوستی بین مقامات دو کشور نیست، بلکه دوستی بین مردم دو کشور است و این روابط را ویژگی میبخشد. دو کشور ایران و هند بیش از سه هزار سال است که با یکدیگر رابطه دارند و این زمان بسیار زیادی است.
من باید بگویم یک رابطه زیادی وجود دارد بین فارسی باستان و سانسکریت و این رابطه به بیش از هزار سال پیش برمیگردد. و ایرانیها و هندیها هم از نظر نژادی با یکدیگر مشترکاند. کلمه آریا برای ما کلمهای آشناست و ما هر دو ملت از نژاد آریایی هستیم و واقعاً هند از ایران تأثیرات فراوانی گرفته، از معماری ایران، از هنر ایران، از صنایع دستی ایران، مثل میناکاری و قلمکاری. میتوانم بگویم که ایران و هند تأثیرات فراوانی بر هم گذاشتهاند. وقتی که به اصفهان رفته بودم و در بازار سفر راه میرفتم انگار که در بازار دهلی بودم. بین ایران و هند مشابهتهای فراوانی وجود دارد و این مشابهتها به هزاران سال روابط متقابل بین این دو کشور برمیگردد.
البته کارهای بیشتری از این باید انجام داد تا دو ملت درک بیشتری از هم داشته باشند و من فکر میکنم این درک بیشتر حتماً نباید در سطوح سیاسی باشد چون ما در این سطوح شاهدیم که دو کشور همکاریهایی جدی با هم دارند. و من فکر میکنم باید رابطۀ بیشتری بین روشنفکران و محققان و فرهیختگان کشور ایجاد کنند تا بتوانند به این طریق نگاه بهتری به گذشته داشته باشند. من شنیدهام که کارهای زیادی انجام شده، تحقیق گستردهای دربارۀ هند صورت گرفته ولی همچنان کارهای بیشتری میتوان کرد.
میتوانم در اینجا اشاره کنم که آثار زیادی در هند وجود دارد که به زبان فارسی نوشته شده است. در گذشتههای دور زبانی که در دربار هند با آن سخن میگفتند زبان فارسی بود، و بسیاری از مکاتبات تجاری به زبان فارسی نوشته شدهاند و حتی زمانی اکبر شاه کتاب انجیل را به زبان فارسی ترجمه کرده بود و یکی از همسران اکبر شاه هم ایرانی بود.
بیدل هندی یکی از شاعران بزرگ و نامدار هند و غالب دهلوی یکی دیگر از شاعران بزرگ هند است که به فارسی شعر سرودهاند. دیوان حافظ در هند کتابی مقدس به شمار میرود. هر دو ملت از یکدیگر بهرهمند میشوند و من تصور میکنم که روشنفکران و دانشمندان و پژوهشگران هر دو ملت میتوانند این گنجینهها را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و روابط متقابل را عمق بیشتری ببخشند. در واقع مرکز ارتباطات هند مقدم کسانی را خوش آمد میگوید که بخواهند به هند بیایند و بر متون مشترک کار کنند. ما دو کتابخانه مجهز داریم که پر است از آثاری که به زبان فارسی نوشته شده است. این پیوندها حاکی از روابط بین دو کشور استو ما میتوانیم دربارۀ تمدن مشترک و ارزشهای فرهنگی مشترک تحقیق کنیم و با یکدیگر همکاری داشته باشیم چون ریشههای مشترک داریم. و روابط گسترده به ویژه در پانصد ـ ششصد سال گذشته وجود داشته است . بنابراین من دعوت میکنم از محققان و اندیشمندان دو کشور که در طرحهای فرهنگی مشترک با یکدیگر همکاری داشته باشند تا پیوندهای مشترک بین دو کشو بیش از پیش برقرار شود.
من فکر میکنم ایران و هند دو کشوری هستند که از نظر ادبیات در دنیا سرآمد کشورهای دیگر هستند. اما در روزهای اخیر جهانی سازی به حقیقتی بزرگ بدل شده است. اما باید ببینیم که این جهانی شدن چه تأثیری میتواند بر این پیوندهای فرهنگی داشته باشد و چه تأثیری میتواند بر اعتقادات فرهنگی مشترک بین ما بگذارد. و برعکس ما میتوانیم بفهمیم که علائق فرهنگی مشترک چه تأثیری میتواند بر این جهانی شدن بگذارد. من فکر میکنم که امروزه کشمکشهایی که بوجود آمده است و اسمش را میتوانیم منازعۀ بین تمدنها باید تغییر کند و به گفتوگوی بین تمدنها بدل شود و دو ملت هند نقش به سزایی میتوانند در این گفتوگوی تمدنها ایفا کنند. از حضور شما سخنرانان ، محققان و کارشناسان بسیار سپاسگزارم و من عادت به سخنرانی طولانی ندارم و من دلم میخواهد بگویم که ما راهی طولانی در پیش داریم تا روابط بین دو کشور عمق بیشتری پیدا کند . من آفرین میگویم به نشریۀ بخارا و بنیاد موقوفات دکتر افشار که این دانهای که امروز اینجا کاشته میشود، به درختی تنومند بدل خواهد شد و به لطف توجه سفیر هند در ایران ما قرار است که فردا مرکز فرهنگی هند را افتتاح کنیم و من امیدوار هستم که این مرکز فرهنگی فقط نمایشگاهی برای بازدید عموم نباشد، بلکه جایی باشد که افراد خلاق کنار هم بنشیننند و با هم تعامل داشته باشند و به مشارکت بیشتری دست یابند و روابط بهتری بین دو طرف ایجاد شود.»
سپس دی.پی.سری واستوا، سفیر هند در ایران به عنوان سخنران بعدی از ترویج زبان فارسی در طی سدههای متمادی در هند سخن گفت:
« در آغاز از مجله بخارا، بنیاد افشار و مؤسسه فرهنگی هنری ملت برای برپایی این شب تشکر میکنم و از حضور اندیشمندانی چون دکتر مجتبایی و دکتر شایگان در این جا مسرورم. من هم مانند آقای گویال زبان فارسی را انتخاب کردم ولی در نهایت عربی یاد گرفتم . من از اهالی لکهنو هستم، زبان اردو از شهر من میآید و همانطور که میدانید زبان اردو بسیار به فارسی وابسته است. و من تا زمانی که به ایران نیامده بودم نمیدانستم که چه تعداد از کلمات فارسی به زبان هندی راه یافته است، کلماتی نظیر حال، سال، پارسال، خداحافظ و ... شهر لکهنو شهری است که در آنجا زبان فارسی رایج است و در حقیقت شاهزادگان و سلاطین به ترویج زبان فارسی میپرداختند و این پیوند به بیش از دو هزار سال پیش برمیگردد.
و این روابط فقط محدود به مشابهتهای زبانی بین اردو و فارسی نمیشود. من یادم هست که اولین باری که به عنوان سفیر به ایران آمده بودم و رفته بودم تا با آقای صالحی وزیر امور خارجه ایران ملاقات کنم ایشان به من گفتند که زبان فارسی ریشه در سانسکریت دارد. فارسی باستان و فارسی میانه بسیار به سانسکریت نزدیک است. من زمانی به شهر قم رفته بودم و در آنجا در کتابخانه آیتالله مرعشی که کتابخانهای بزرگ است دستنویسی را دیدم که قدمتش شاید به ششصد سال پیش برمیگشت. و نیمی از آن به زبان سانسکریت نوشته شده بود و نیمی دیگر به زبان پهلوی . و این مسئله بیانگر روابط فرهنگی دیرپا میان ماست. بسیاری از متون فارسی هم در هند باقی ماندهاند و من فکر میکنم با همکاری مشترک میتوانیم بیشتر بر این متون کار کنیم و بسیاری از متون هندی هم باقی ماندهاند چون به فارسی ترجمه شدهاند و کتاب پنج داستان یکی از این کتابهاست که به واسطۀ ترجمه به فارسی باقی مانده است.
و به دوران معاصر که نگاه میکنیم، میبینیم که هر سال 40 هزار ایرانی از هند دیدن میکنند و ما مقدم ایرانیهای بیشتری را گرامی میداریم که به هند بیایند. دولت هند در نظر دارد پرواز مستقیمی بین مشهد و حیدرآباد برقرار کند، چون هر ساله هزاران زائر هندی برای زیارت به مشهد میآیند. در مشهد موزهای است که قرآنهای نفیسی در آنجا نگهداری میشود و قرآنهایی است که سلاطین هندی به ایران هدیه کرده بودند.
باید اشاره کنم که شخصی به نام بهرام خان وجود داشت که دست راست اکبر شاه بود . بهرام خان ایرانی بود و از مشهد آمده بود و پس از وفات هم در مشهد به خاک سپرده شد. ما با بقیه شهرهای ایران هم ارتباط داریم . مثل اصفهان و من اصفهان را آنقدر دوست دارم که گاهی احساس میکنم اصفهانی هستم.
و ما ازمجوزی که برای تأسیس مرکز فرهنگی به ما داده است سپاسگزاریم . این مرکز فردا توسط سلمان خورشید، وزیر امور خارجه هند افتتاح خواهد شد و من باز هم یک بار دیگر از بانیان این مراسم سپاسگزارم.»
پس از آن علی دهباشی از کامران فانی خواست تا به عنوان کسی که با آثار دکتر مجتبایی و دکتر شایگان آشنایی کامل دارد، معرفی بیشتری از آثار این دو هند شناس برجسته در اختیار مخاطبان قرار دهد و کامران فانی چنین گفت:
« برای بنده مایه مباهات و افتخار است که فرصتی دست داد تا دربارۀ دو شخصیت برجستۀ هندشناس ایرانی چند دقیقهای صحبت کنم. البته آقای دکتر مجتبایی و آقای دکتر شایگان نیازی به معرفی ندارند، شناخته شدهتر از آن هستند که بخواهم معرفیشان کنم. من سعی میکنم خیلی گذرا فقط کارنامۀ هندشناسی آن دو هندشناس برجسته ایرانی را مرور کنم.
من حدود پنجاه سال پیش، با نام و آثار دکتر مجتبایی آشنا شدم. دانشجوی ادبیات فارسی بودم . در آن موقع سه جلد از تاریخ ادبیات ادوارد براون منتشر شده بود و جلد چهارم منتشر نشده بود. آقای دکتر مجتبایی این کتاب را ترجمه کرد . پشت جلد همان کتاب با زندگی دکتر مجتبایی آشنا شدم و در آنجا دیدم ایشان کتابی را با عنوان « چیترا» ، غزلهایی چند از باغ عشق رابیندرانات تاگور را ترجمه کردهاند و چون آن موقع من هم به هند علاقمند بودم . این کتاب را تهیه کردم و این اولین آشنایی من بود با هند به خصوص با هند معاصر. کتاب چیترا یک نمایشنامه منظوم غنایی بود که تاگور نوشته بود و در کنارش تاگور بیشتر به عنوان شاعر شناخته شده بود. شعرهایی هم از ایشان آورده بود. این کتاب امروز ، به قول من از کبریت احمد هم نایابتر است . از آقای دکتر مجتبایی پرسیدم این کتاب بیش از چهل سال است که تجدید چاپ نشده . این کتاب خیلی مهم بود. چون شاید اولین بار بود که از تاگور و نویسندههای هندی اثری به فارسی ترجمه میشد. یادم نمیآید که کتاب دیگری از تاگور که نویسندۀ برجستهای بود، برنده جایزه نوبل بود، اولین نویسنده شرقی که این جایزه را میگرفت، اثری ترجمه شده باشد. »
سپس آقای فانی در بخشی دیگر از سخنان خود به کتابی دیگر از دکتر مجتبایی اشاره کرد،« کتابی با عنوان نحو هندی و نحو عربی که به نظر من یکی از مهمترین کتابهایی است که در این باره نوشته شده. وارد جزییات نمیشوم اما میدانید که صرف نحو عربی و گرامر عربی یکی از کاملترین گرامرهاست و اولین کتابی که راجع به همین گرامر نوشته شده از سیبویه فارسی است. این کتاب که به نام « الکتاب» معروف است به قدری کامل هست که باعث حیرت شده که چطور اولین اثری اثری که راجع به دستور زبان یک زبان که قبلاً نوشته نشده اینقدر کامل است. همه حدس میزنند که به هر حال الگویش را باید از جایی دیگر گرفته باشد. معمولاً الگو را از زبان یونانی یا سریانی میدانستند ولی در واقع این الگو از هند آمده. و آقای دکتر مجتبایی در این کتاب که واقعاً بینظیر است ثابت کردهاند که نحو عربی، صرف نحو عربی و دستور زبان عربی مستقیماً الگوی هندی و سانسکریت داشته است.» کتاب دیگری که به قلم دکتر مجتبایی است و کامران فانی به آن در شرحی مختصر به آن پرداخت، « کتابی است راجع به روابط فرهنگی هندوها و مسلمانان. این کتاب مجموعه خطابههایی است که به زبان انگلیسی هم چاپ شده است. خطابۀ اولش دربارۀ بیرونی است، اولین و در واقع مهمترین هندشناس ایرانی . مقاله دوم این کتاب به آثاری میپردازد که هندوها و مسلمانان دربارۀ دین هندی به زبان فارسی نوشتهاند... و مقاله سوم این کتاب راجع به عرفان هندی و عرفان اسلامی . و در مقاله چهارم جنبههایی از روابط فرهنگی بین هندوها و مسلمانان در حوزههای هنر و ادبیات و تاریخ و عرفان را بررسی کردهاند.»
سپس کامران فانی به آثار دکتر داریوش شایگان در زمینۀ هندشناسی پرداخت،« اما در مورد دکتر شایگان، همه میدانیم که آثار فلسفی و فکری ایشان بسیار مشهور است و در واقع شهرت جهانی دارد. آقای شایگان به ذات هندشناس است. در زمینۀ هند دکترا گرفته، رسالۀ دکترای ایشان که معرفی خواهم کرد در زمینۀ هندشناسی است و در واقع به یک معنی دکتر شایگان را باید هندشناسی بزرگ دانست. دکتر شایگان همواره شیفتۀ هند بودند، به خصوص از آیین بودیسم همواره به نحوی مهرآمیز صحبت میکنند که واقعاً آدم تحت تأثیر قرار میگیرد. دکتر شایگان یکی از مهمترین کتابهای را به زبان فارسی راجع به هند نوشتهاند. و آن کتاب « ادیان و مکتبهای فلسفی هند است» این کتاب که نزدیک به 50 سال پیش چاپ شده است .
این کتاب حدود 1000 صفحه است، فلسفه هندی را از وداها، یعنی در واقع از هزارۀ دوم قبل از میلاد تا اواخر قرن چهاردهم و پانزدهم دربرمیگیرد. کتابی که همیشه مورد استقبال خوانندگان ایرانی بوده. این کتاب در واقع کتابی درسی است، ولی همین کتاب جدی، با این طول و تفصیل بیش از ده بار چاپ شده و نشان میدهد که این کتاب با اقبال عامه مواجهه است و مردم ایران چقدر علاقمند هستند که با تفکر و اندیشههای فلسفی و دینی هند آشنا شوند و این کتاب طی این مدت همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده و از دست نداده است. »
سپس آقای فانی به کتاب دوم دکتر شایگان اشاره نمود،« کتابی راجع به هندشناسی که رسالۀ دکترای ایشان بود از دانشگاه سوربن.کتابی با عنوان « آیین هند و عرفان اسلامی» این کتاب طرح مفصل و تفصیلی است دربارۀ کتاب معروف داراشکوه، ولیعهد ناکام سلسله تیموریان یا مغولان هند که به دست برادر قشری مذهبش کشته شد. خیلیها معتقدند که اگر داراشکوه میماند و به جای اورنگ زیب به تخت سلطنت مینشست شاید دنیای دیگری داشتیم. در این کتاب دکتر شایگان « رسالۀ مجمعالبحرین » داراشکوه را که هدفش وفاق بین عرفان هندی و عرفان اسلامی است و در آن داراشکوه کوشش کرده که این دو را به هم نزدیک کند و بگوید که بین نگاه اسلامی و نگاه هندی به جهان نزدیکی وجود دارد و در واقع یک ریشه دارد و از ظواهر که بگذریم، از یک گوهر واحد هستند را مفصلاً بحث کرده.»
سپس دکتر فتحالله مجتبایی ضمن سپاس از بانیان این شب، از پیوندهای مشترک بین دو ملت سخن گفت،« من بسیار خوشحالم که مرکز فرهنگی هند در این جا دایر میشود و امیدوارم این مرکز منشاء خدمات تازهای شود و باعث استحکام روابط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بین ایران و هند شود. من گمان میکنم هیچ دو ملتی به اندازۀ دو ملت ایران و هند به هم پیوسته باشند و وقتی من میگویم ایران مقصودم ایرانی است که افغانستان امروز و تاجیکستان امروز در آن یکی بود. اینجا گفتند سه هزار سال روابط و تأثیرات فرهنگی اما بیش از سه هزار سال است. شواهدی که به دست آمده مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد است، یعنی پنج هزار سال پیش، ایران پیش از آریاییها.
پیش از آریاییها، به هر حال مردمانی در سرزمین ایران زندگی میکردند، اقوامی هم هند زندگی میکردند. آثاری که در هاراپا به دست آمده و نظایرش در شهر سوخته، در جنوب ایران، مشابهتهای بسیاری دیده میشود. در بلوچستان هنوز اقوامی هستند که به زبان دراویلی صحبت میکنند. این رابطه رابطۀ خیلی کهنی است . بعد از آمدن آریاییها، وقتی آریاییها به این سرزمین آمدند و به جنوب کوچ میکنند. دو شاخۀ مهم میشوند، یکی به اروپا میرود و آنچه به شرق میآید دو شعبه میشود. یکی ایرانیها و یکی هندیها. آنهایی که به هند میروند از تنگۀ خیبر عبور میکنند و به شمال هند میروند، آنهایی که از غرب دریای خزر وارد ایران میشوند. در آناتولی قدیم این آثار این کوچ را دیدهاند. »
دکتر مجتبایی در بخشی دیگر از سخنان خود از دوران هخامنشی گفت، « در دوران هخامنشیها و در نوشتههای هخامنشی سربازان هندی در کنار سربازان ایرانی بودند. هخامنشیها در کشاکشهایی که بین ایران و یونان بوده است از سربازان هندی هم استفاده میکردند. معلوم میشود که در آن روزگار سرزمینهایی وجود داشته که بین ایران و هند مشترک بوده . اقوام ایرانی در آنجا سکونت داشتند و مردمان هندی نیز سکونت داشتند . »
دکتر مجتبایی از کتاب دینکرد نیز سخن گفت،« دینکرد از زمان شاپور اول تا اوایل دورۀ ساسانی به زبان پارسی آن روزگار، به زبان پهلوی ترجمه میشود. در کتاب دینکرد اسم سه کتاب هندی برده میشود که به زبان فارسی میانه، پهلوی آن روزگار ترجمه شده است. یکی از این سه کتاب « تَرک ایرانی» یعن منطق ، یکی « کوشه» که معلوم نیست چه بوده است. و یکی ویاکارانه است،یعنی صرف و نحو هندی . »
سپس علی دهباشی از دکتر داریوش شایگان خواست تا با دوستداران خود چند کلامی سخن بگوید و دکتر شایگان از معجزۀ هند سخن گفت:
« من راجع به روابط ایران و هند دیگر صحبت نمیکنم. چون مطالب بسیار شیرینی گفته شد. من فقط به موضوعی خیلی کوتاه اشاره میکنم. به هند قرن ششم قبل از میلاد مسیح. میدانید که کارل یاسپرز به یک محور تاریخی اعتقاد دارد که قرن ششم قبل از میلاد مسیح است و سه چهار کانون بزرگ همزمان وجود دارد. یکی یونان است، پیش سقراطیها ، یکی هند است، یکی چین است و یکی هم البته ایران است. ولی تولد زرتشت قابل بحث است. ما نمیدانیم که تولد زرتشت قبل همان قرن ششم قبل از میلاد است یا قرن هشتم قبل از میلاد یا بعضیها میگویند هزاره اول قبل از میلاد است. در این زمان ایران در دوران امپراطوری هخامنشی است . دربارۀ یونان که صحبت میشود بعضیها میگویند « معجزۀ یونانم و به حق هم هست چرا که یونان یک موقعیت استثنایی دارد. غرب لااقل به هر حال مدیون فرهنگ یونان هست، یونان و روم. موقعی که میخواستند منطقه یورو را درست کنند با حضور یونان مخالفت میشد، ژیسکار دستن، رئیس جمهور وقت فرانسه گفت مگر میشود کشوری که افلاطون را به ما داد وارد منطقۀ یورو نکنیم. یعنی اینقدر فرهنگ یونان برایشان مهم است. موقعی که شما میگویید قرن ششم قبل از میلاد و نگاه میکنید به فرهنگهایی که در آن زمان هستند میبینیم که یونانیها شاید تنها ملتی هستند که از یک نوع خودمحوری گذشتهاند و دیگری را میبینند. برای مثال، اطلاعاتی که ما راجع به مصریها داریم، تمام اطلاعاتی که ما راجع به ایران باستان داریم بیشتر مأخذ یونانی است. یعنی واقعاً یونانیها نگاه میکردند و دیگری را میدیدند. ولی من میخواهم یک چیزی را بگویم. اینجا میخواهم بگویم هند هم معجزۀ هندی است، در قرن ششم قبل از میلاد. اما به آن توجه نمیشود. قرن ششم قبل از میلاد هند مملکت عجیبی است. آزمایشگاه بزرگ افکار و عقاید متناقض.»
در بخشی دیگر از این مراسم سردبیر بخارا ضمن بررسی کوتاهی از زندگی و آثار دکتر سید محمد رضا جلالی نائینی گفت. دکتر جلالی نائینی بسیاری از متون مهمی که در زمان داراشکوه تصحیح شده بود با حواشی و تعلیقات چاپ کرده بود. همچون ،« مهاورات » در چهار جلد، « سِر اکبر»، « مجمع البحرین» ، « نگاهی به تاریخ جهان» ( سه جلد)، « کشف هند ( دو جلد) ، « زندگی من» ، « جواهر لعل نهرو» ( دو جلد) ، « نامههای نهرو به دخترش » و چند کتاب دیگر.
مسعود برزین نیز به علت روزنامهنگاری و مسئولیت کاری که در این زمینه داشت در سالهای 1330 و به بعد بسیاری از متنهای ادبیات سیاسی آن دوره را ترجمه کرد که مهمترین کتاب « سرگذشت من، مهاتما گاندی» است.
ع. پاشایی نیز در طول چهار دهۀ اخیر بسیاری از متون کلاسیک آئینی همچون آئین بودا و فلسفۀ آئین بودا را ترجمه کرده است که آخرینش « نیلوفر عشق» و « گیتانجالی» است.
در پایان نیز از خدمات فرهنگی استاد مشایخ فریدنی تجلیل به عمل آمد. در این نشست خانوادههای جلالی نائینی و مسعود برزین حضور داشتند.
در خاتمه این مراسم نوازندگان هندی به اجرای قطعاتی از موسیقی هندی پرداختند.
کمک نیاز دارید؟ 
چت از طریق واتساپ