محمد اكبري

چرا لزوما نياز هست كه آسيب شناسي ترجمه را بررسي كنيم؟وقتي سخن از كتابهاي چند ترجمه اي به ميان مي آيد شايد ترجمه هاي همزمان و موازي در ذهنمان تداعي مي شود كه مي بينيم خيلي وقتها ترجمه ها همزمان و موازي نبوده اند.ميخواهيم بگوييم دو تر جمه از يك اثر كه مي بينيم حتي گاه 10 ترجمه هم از يك اثر وجود دارديا وقتي مي خواهيم بگوييم چند ترجمه از يك اثر كه مي بينيم واقعا گاه ترجمه ها به طرز مشكوكي به هم شباهت دارند. هر چند منظور از ترجمه، همه كتابهاي غير فارسي هستند كه شايد فقط يك بار به فارسي ترجمه شده اند ولي در مرحله اول مي خواهيم هر چند كوتاه به كتابهايي بپردازيم كه چندين بار ترجمه شده اند. اينكه از يك اثر خارجي چندين و چند ترجمه منتشر مي شود شايد هم خوب باشد و هم بد. به همين دليل است كه به آسيب شناسي اين موضوع مي پردازيم و بهتر است به ترجمه هاي مختلف نام "چند قلويي" در ترجمه دهيم كه هم به يكديگر شباهت دارند و هم تفاوت.

سوالي كه در اينجا بوجود مي آيد اين است كه چرا از يك كتاب چندين ترجمه وجود دارد :

1- مترجماني كه از كار هم بي خبر هستند و اقدام به ترجمه يك اثر مي كنند

2- مترجماني كه كار يكديگر را نمي پسندند.

3- مترجماني كه ترجمه يك اثر از زبان دوم را نمي پسندند و به سراغ متن اصلي مي روند

4- افرادي كه مي خواهند مترجم انحصاري يك نويسنده باشند و مجموعه كارهاي او را ترجمه كند.

5- افرادي كه براي كسب شهرت ، ترجمه هاي پيشين را مقايسه مي كنند و با دانش زباني اندك متني كه در واقع چيزي جز بازنويسي نيست را خلق مي كنند.

با بررسي بازتاب هايي كه ناشران مختلف پديد مي آورند متوجه يك اصل فراگير مي شويم و آن غلبه ي حضور و شخصيت مترجمان در بازار معرفي و يا نقد و بررسي كتاب است.

در كشورهايي كه حوزه ي خلاقيت و نشرشان در سطح عالي قرار دارد نقش اول معمولا با پديد آورنده ي اصلي است يعني نويسنده يا شاعر و محقق. معمولا وقتي كه ناشر فرانسوي اثري را ترجمه مي كند حتي نام مترجم را روي جلد هم نمي نويسيد و هنگام بررسي آثار مگر بطور استثنايي توجهي به شخص مترجم نمي كند. فرض بر اين است كه مترجم به طور خودكار و ظيفه اش را انجام داده و وظيفه ي منتقد يا بررسي كننده مطالعه در چند و چون اثر ، تخيل ،زبان، انديشه ، تحليل شگردهاي نويسنده ي آن، بازيافت پيام نويسنده و در مواردي منبع الهام او است.

مگر در موارد استثنايي ، مثلا فلان نويسنده ي سرشناس ترجمه ي جديدي از تورات و قرآن بدست داده باشد يا با سبك و سياقي جديد به آثار شكسپير پرداخته باشد.به خاطر نظر گاه جديد آن بحث انگيز تلقي شود.به عنوان مثال كتابهايي از جمله دن كيشوت ترجمه محمد قاضي، ايلياد ترجمه سعيد نفيسي يا آثار افلاطون ترجمه لطفي از اين دسته اند.