"خشک میوه، مجموع پسته، بادام، نخود، فندق، تخمه کدو و تخمه هندوانه تفت داده و نمک زده." در مورد آجیل مشکل گشا چنین آمده است:

" خشک میوه‌ها باشد که زنان به نذر بخشند برآمدن حاجتی را." آجیل از دیرباز به یکی از نمادهای فرهنگ ایرانی بدل گشته است به صورتی که برخی از مراسم سنتی ایرانیان (مانند نوروز و یلدا) تنها با حضور آجیل مفهوم خود را پیدا می‌کنند.

 امروزه جایگاه آجیل میان ایرانیان از حضور در مراسم جشن شادی فراتر رفته است و به بخشی از اعتقادات مذهبی آنها نیز وارد شده است. در بسیاری از مراسم مذهبی (که معمولاً توسط زنان برپا می‌شود) از نوعی آجیل، موسوم به آجیل مشکل گشا استفاده می‌شود که هرچند توسط هیچ مرجع مذهبی تأیید نشده است اما مردم بر این باورند که می‌تواند آنها را در رفع مشکلاتشان یاری کند.

 در مثل است: آجیل مشکل گشا هر مشکلی را باز می‌کند؛ هر عروسی را در دل مادر شوهر جا می‌کند.

 آجیل‌ها انواعی دارند که نمی‌توان برای تمامی آنها اسم انتخاب کرد. نام گذاری آجیل‌ها یا بر اساس کاربرد است مثل آجیل مشکل گشا یا بر اساس ترکیبات و اجزای آن مانند آجیل شور، آجیل شیرین، چهارمغز، موادی که در آجیل‌های گوناگون به کار می‌رود عبارتند از: پسته، فندق، تخمه آفتابگردان، تخمه کدو، تخمه ژاپنی، بادام زمینی، بادام، بادام هندی، گردو، نقل، کشمش، نخودچی و ماکادمیا. تهیه آجیل مشکل گشا، در هر شهر تشریفاتی خاص دارد.

 در تهران ترکیبات این آجیل شامل: پسته، بادام، سنجد، گردو، کشمش، برگه هلو، انجیر و خرماست. به تازگی نارگیل،

قیسی، مویز و نبات نیز به آن افزوده شده است.

 در شاهرود به نخودچی و کشمش، نقل، مغز بادام و مغز پسته اکتفا می‌شود.

 این تنوع مثل شده است: از همه آجیل بشکن. گاه از سر اجبار و نداری سنجد را هم به آجیل می‌افزودند: از بی آجیلی سنجد را قاقالی می‌گوید. هنگام مخلوط کردن آجیل دعای مخصوصی خوانده می‌شود و معمولاً به صورت نذر تقسیم می‌گردد. پوست و آشغال آجیل مشکل گشا را باید با دقت جمع کرد که چیزیش زمین نماند و سر فرصت آن را در آب روان ریخت. اگر زیر دست و پا بریزد بدبختی می‌آورد.

 تاریخچه آجیل مشکل گشا احتمالاً به ایران باستان باز می‌گردد. در آن زمان رسم بر این بود که برای فروهرها هدایایی تهیه شود تا موجب خوشنودی آنان شود. این هدایا لرک یا آجیل گاهنبار نامیده می‌شد. "با خوردن آجیل مشکل گشا می‌توانند آرزو کنند مشکلات برطرف و آرزوهایشان برآورده شود."

 برخی نیز اعتقاد دارند با خوردن این آجیل از چشم زخم و چشم بد مصون می‌مانند. همچنین اعتقاد عده‌ای بر آن است که خوردن این آجیل در گشودن بخت دختران مؤثر است." اگر از شیرینی و آجیل که سر عروس شاباش می‌کنند، به دختر شوهر نکرده بدهند، بختش باز می‌شود. "

آجیل مشکل گشا از برای جلوگیری پیشامدهای بد و گرفتاری برای کارهای دیگر مانند سلامت بدن و گشایش کار و وسعت رزق و خروج امام زمان (ع) و رواج کسب و کار هم نذر می‌شد که اول هر ماه ادا می‌کردند. ■

از کتاب باورهای عامیانه مردم ایران دکتر ذوالفقاری