ابوذرهدايتي

ایتالو کالوینو، در روزگاری می­زیست که آتش جنگ جهانی دوم شعله­ور شد و دامن جهان را گرفت. وقتی جنگ جهانی دوم پایان یافت، آن­چه ماند، ویرانی­های جنگ بود و حادثه­های تلخی که به خاطره بدل شده بود. از این رو، گروهی از نویسندگان و هنرمندان به خلق آثاری با موضوع جنگ و پیامدهای عاطفی و روانی آن پرداختند، پیامدهایی که با گذشت سال­ها باز نشانه­هایش در جامعه دیده می­شد. بارها این موضوع در فیلم­هایی که هنرمندان می­ساختند، نشان داده و در داستان­هایی که نویسندگان می­نوشتند، گفته شد و این چنین بود که مکتب نئورئالیسم ظهور کرد.

سال­هاست از جنگ جهانی دوم می­گذرد، ولی هنوز این گونه از ادبیات که از دشواری­های جنگ و پیامدهایش می­گوید، خواندنی است. انسانی که در ادبیات نئورئالیسم نشان داده می­شود، انسانی است که به خاطر دوری از صلح و دوستی و نزدیکی به زیاده­خواهی و شهوت­طلبی، سرگردان شده و آسیب دیده است. در این گونه از ادبیات نشان داده می­شود که چگونه حرمت انسان لکه­دار، و ارزش­های انسانی، نایاب می­شود و همین ادبیات است که نشان می­دهد، جنگ، پایانِ انسان است، اگر که انسان در برابر آن، کم بیاورد و خودش را ببازد و از امید، فاصله بگیرد و نامش را ناامید بگذارند.

در داستان­هایی که ایتالو کالوینو نوشته، تماشاگر نابودی انسانی هستیم که در برابر جنگی خانمان­سوز، تنها قرار گرفته و برای یافتن پناه­گاهی امن، دم به دم می­کوشد تا جان خویش را از بلا برهاند. در این میان، جنگ، این دیو خون­آشام را می­بینیم که از هر سویی پیش می­آید تا انسان را در آتش بی­اخلاقی­ها و زشتی­ها بسوزاند.

کالوینو، راوی روایت­های زیبا و خواندنی است، روایت­هایی که خواننده را با دردها و رنج­های انسانی آشنا می­کند و پلیدی­های جنگ و جنگ­افروزان را نشان می­دهد. برخی بر این باورند که کالوینو جزو نویسندگانی است که داستان­هایش با داستان­های دیگر نویسندگان مکتب نئورئالیسم فرق دارد، چرا که جاذبه بیشتری برای مخاطب ایجاد می­کند. دلیل این جذابیت را در روایت­های حرفه­ای وی باید جست که دیگر نویسندگان این مکتب کمتر از آن بهره بردند.

زندگی کالوینو به شدت با جنگ گره خورده بود. او در کوبا به دنیا آمد و مادر و پدری ایتالیایی داشت. وی نخست در رشته کشاورزی درس خواند که به دلیل عشق به ادبیات، رشته کشاورزی را رها کرد و برای ادامه تحصیل، با دانشجویان ادبیات همراه شد. در این زمان بود که خبر جنگ جهانی دوم، جهان را تکان داد و شعله­ور شدن آتش جنگ، جهانیان را نگران کرد. با شنیدن این خبر هول­ناک، او از ادبیات فاصله گرفت و به ارتش پارتیزان­ها پیوست و در برابر ارتش اجباری هیتلر ایستاد. از این رو، در بسیاری از داستان­هایش به ارتش پارتیزانی پرداخت و تلاش آن­ها را در برابر زیاده­خواهی هیتلر، به تصویر کشید. وقتی جنگ به پایان رسید، بار دیگر به عشق پیشین خود بازگشت که ادبیات بود، و در این عرصه به تحصیل پرداخت.

او نویسنده­ای است که قلم را سلاحی بُرنده می­داند که باید به دست گرفت و برای نابودی بدی­ها و گسترش خوبی­ها داستان نوشت و مردم را در برابر نازیبایی­ها مجهز کرد. وی در آخرین کتاب خود، طبیعت را ستوده و زندگی ماشینی را نفی کرده است. انسان در این اثر، در برابر توفان بیهودگی­ها و بی­اخلاقی­ها گرفتار است و کالوینو با قدرتی که دارد، راوی انسان اسیری است تا دردها و رنج­های او را بیان کند.

در داستانی از کتاب قارچ­ها در شهر، زندگی شهری بی­ارزش نشان داده شده، به گونه­ای که نمی­تواند پاسخ گوی نیاز انسان باشد. در بخشی از این داستان می­خوانیم: «زندگی شهری، به مذاق این مارکو والدو، چندان سازگار نبود. اعلامیه، چراغ راهنمایی، ویترین، تابلوهای نئون تبلیغات که اصولاً برای جلب توجه ساخته شده­اند، هرگز نگاه او را به خود جلب نمی­کرد».

در داستان دیگری از کالوینو، به نام مرغ عشق، زندگی روزمره انسان­هایی به نمایش گذاشته می­شود که زندگی­شان یکنواخت است و دچار درد تکرار شده­اند. کالوینو در این داستان، به دنبال بیان چگونگی شکل گرفتن تباهی­ها و نابودی انسان است. در این میان نویسنده شخصیت­هایی را وارد فضای داستان می­کند که از تباهی و بیهودگی­ها می­رهند و خود را به دامن زندگی­ای نویدبخش می­رسانند، زندگی­ای که سختی­ها را نادیده می­گیرد و برای جامعه­ای آرام و انسانی می­کوشد. این­که وی هم­زمان به دشواری­ها می­پردازند و نشان می­دهد که می توان نسخه شفابخشی برای گشودن گره­های زندگی یافت، حکایت از آن دارد که با نویسنده­ای امیدوار روبه­رو هستیم که نمی­خواهد انسان را در داستان­هایش، با رنج­ها و دردها تنها بگذارد، بلکه بر آن است تا با ظهور شخصیت­هایی دیگر، زندگی بهتری را به تصویر کشد و بگوید می توان در برابر دشواری­ها و نازیبایی­ها ایستاد و مسیر دیگری برای زندگی برگزید و خود را اسیر بیهودگی­ها نساخت.