هر شکل روایت استوار است به گزارش داستانی از این رو شناخت ساختار روایی هر فرم ادبی یکی از مهمترین نکتهها درپژوهش ادبی است. میتوان روایت شناسی را شاخهای از نشانه شناسی دانست که میکوشد تا ساختار و مناسبات درونی نشانهها در متن را بازیابد.
زبیده حسینی بیش از این دومجموعه شعر منتشر کرده است و این محموعه شعر شامل سی وهفت شعر میباشد. بیشتر شعرهای این مجموعه زاویه دید من راوی دارند و شعرها در سطرهایی نسبتاً بلند اتفاق می افتد. راوی در هر واریاسیون اشکال متعددی ندارد بیشتر کنشی ساده دارد و تنها به بیان احساس در شعر میپردازد که نمایانگر نقش ویژهی نهایی وتجریدی است.
«بعد از سکونت در هیاهوی مرگ
به گودالی فکر میکنم که تنهایی را به تو چسبانده است
مگر چقدر میتوانستی تاب بیاوری پهلو به پهلوی مرگ زندگی کنی (شعر شماره 1 صفحه 7)
بیشتر شعرهای این مجموعه روایی هستند. اما کوتاهی شعرها بهویژه شعرهای پایانی این مجموعه مانع از ادارک قصه موجود دران ها نمیشود. شاید همانطور که مالارمه میگوید شعر قصه ناب یا خیالپردازی ناب است. «به این روزهای زن که میرسی – به از خود بیرون شدن سکوت و راز گونگی چشمهای گذشتهاش بی رنگ میشود به وقتی که به دیدار جنون میرود به لرزش صدا در کلمه شدن در حرف شدن بیواهمه در قضاوت (شعر شماره 19 صفحه 31)
البته در شعرهای اول و دوم مجموعه که میتوان پیوستگی معنایی میان دو شعر مجزا را نیز مشاهده کرد وشاید بتوان آن را ادامه دیگری دانست و از آنجایی که به لحاظ مفهومی بیشتر شعرهای مجموعه در راستای یک موضوع هستند میتوان آنها را در ادامه دیگری فرض کرد.
«نا توانی دستها از ریختن تن شروع میشوند
از به تحلیل رفتن ودر عمق زندگی چاه شدن
پاهایت راههای رفته را تاولهای مانده از کودکی را بلعیده است. شروع میشوی از نگاه ومن » لارنس؛ روایت را این گونه تعریف میکند: وقوع سازمان یافتهای است، که روی داستان منسجم متمرکز میشود، جنبهی توصیفی آن نسبتاً بیش از جنبهی تحلیلی است. اصولاً علم روایت شناسی با پروپ آغاز شده است این کتاب بر پژوهش اساطیر، بررسی ساختار روایت، نظریه ادبی تاثیر قاطع داشت.
طولانی بودن سطرهای به رواییتر شدن شعر کمک میکند بهویژه که اجرایان را به سمت روایت پیش میبرد. از حادثه میگذری و به چند چون روزها میرسی و چرایی آغاز و پایان، که به بعضی روزهای تو نمیآیند.
به بعضی روزها که غریبهای با خود
غریبه با دستها
غریبه با اشیایی که دوستیشان به افعال ماضی میچسبد
چیزی در جهانی که باید باشد نیست (شعر شماره 3 صفحه 10)
همانطور که در نمونه بالا مشاهده میکنید اگر فرم کار چیزی به غیر از شعر بود میتوانست شاعرانگی را به نمایش بگذارد با این تفاوت که ساختار نحوی سطرها کامل وحتی برخی از سطرها ادامهشان به سطر بعدی منتقل میگردد. در واقع شاعر با استفاده از شگرد روایت گری خواسته است مخاطب را با خود همراه سازد البته ویژگی سطرهای بلند در دیگر مجموعههای زبیده حسینی دیده میشود و این موضوع را به اثر انگشت شعرهای او بدل کرده است.
مینشیند روبروی آشفتگی موهایت
میبافد هیاهوی رنگها را
به هم میریزد سیاهیها را
بر شانهای که بلد نیست شانه شود برای باران
«کوچه را به ایوان میآورد به شمارش پلهها بر میگردد و دستها را از آشپزخانه به خواب از پنجره به کمد از دیوار به لبخندها میکشاند و سیبها را به پیراهنت...
میایستد روبروی دستهای مردانهای که پنهانتر دوستت دارند که بلد شدهاند زخمها را نبینند خانهای برای آقتاب باشند ومربعی برای نبودن...(شعر شماره 17 صفحه 29)»
بخش مهم از روایت، شیوهی بیان آن است. راوی در شعر زیر و بیشتر شعرهای مجموعه اول شخص است تاکید بر " من " راوی که در بیشتر سرودهها به چشم میخورد شیوهای متداول بهویژه در ادبیات زنان است. گرچه در بیشتر شعرهای راوی شکلی آرمانی به خود نمیگیرد و لحن وبیان خود را تا انتها حفظ مینماید.
«خیره به سکوت عروسکهایت به جنگ حروف میروم
خیره به نظم کتابهایت به آشوب شهر قصهها...
بر بال پروانههای اتاقت به ضیافت رنگها میروم (شعر شماره 29 صفحه 43)
یاکوبسن نکته اصلی ویکهی شاعری راجهت گیری آن به سوی بیان میداند شاعری چیزی نیست جز گزارهای که سمت بیان میرود در این شعر افزون بر نقش ویژه راوی
و کنش او در مسیر شعر، شاعر به خوبی از ظرفیت همنشینی کلمات استفاده کرده است.
«امروز به هر چه نگاه میکنم شکلی به خود گرفته که
پیش از رسیدن به چشم به گریختن از خیال پرداخته است.
شکلی که با فراز وفرود قلب نا هماهنگ است
به توانستن بریدن از اشکال تازه رسیده است (شعر شماره 15 صفحه 25) »
همانگونه که در بیشتر شعرهای این مجموعه دیده میشود سطرهای بلند این شعرها سمت وسوی آن را به سمت روایت سوق داده است گرچه زبیده حسینی در این مجموعه شعر از بازیهای زبانی مجموعههای قبلی خود فاصله گرفته و سعی در سادهتر نوشتن دارد. البته در جاهایی اجرای سطرهای بلند موفق از کار در نیامده و برخی از شعرها پهلو به نثر میزند. ■
منابع:
- حسینی، زبیده؛ جهانی از لامسه؛ نشر نصیرا تهران 1395
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
خانه داستان چوک، با دورهای داستان نویسی، ویراستاری، نقد ادبی و کارگاه ترجمه داستان
نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک
www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html
دانلود ماهنامههاي ادبيات داستاني چوك
www.chouk.ir/download-mahnameh.html
شبکه تلگرام خانه داستان چوک
https://telegram.me/chookasosiation
شبکه تلگرام خانه ویراستاران چوک
اینستاگرام کانون فرهنگی چوک
http://instagram.com/kanonefarhangiechook
دانلود نمایشهای رادیویی داستان چوک
بانک هنرمندان چوک صحفه ای برای معرفی شما هنرمندان
بخش ارتباط با ما برای ارسال اثر
http://www.chouk.ir/ertebat-ba-ma.html
فعاليت هاي روزانه، هفتگي، ماهيانه، فصلي و ساليانه چوک
www.chouk.ir/7-jadidtarin-akhbar/398-vakonesh.html
دانلود فصلنامههای پژوهشی شعر چوک