تی. اِس. اِلیوت با نام کامل توماس استرنز الیوت شاعر، نمایشنامهنویس، منتقد ادبی و ویراستار آمریکایی-بریتانیایی بود. او با آثاری چون «سرزمین هرز» (۱۹۲۲) و «چهار کوارتت» (۱۹۴۳)، سبک بیان، سرایش و قافیه پردازی وی، زندگی دوبارهای به شعر انگلیسی بخشید. انتشار «چهار کوارتت» الیوت، او را به عنوان برترین شاعر انگلیسی زبان در قید حیات در زمان خود، شناساند و در سال ۱۹۴۸، نشان «مِریت» و جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کرد. ساختار شعر در پنج بخش ترکیب مییابد.
رومن یاکوبسن در: «در بارهٔ رئالیسم در هنر» استدلال میکند که ادبیات به عنوان یک نهاد مستقل وجود ندارد، او و بسیاری از نشانه شناسان این نظر را قبول دارند که همه متنها چه نوشتاری و چه گفتاری همساناند، مگر آن که برخی نویسندگان متنهای خود را با خصوصیات مشخص ادبی کد گذاری کنند تا از دیگر فرمهای بیان مشخص باشند. با این حال یک تمایل روشن به تشخیص فرم روایت ادبی به صورت مستقل از دیگر فرمهای روایت وجود دارد. این نگاه اولین بار در کار فرمالیستهای روس نظیر تحلیلهای ویکتورشکلوسکی از رابطه ساخت و سبک و کارهای ولادیمیر پراپ دیده شد، که وی تحلیلهایی را در باره طرحهای مورد استفاده در افسانههای پریان انجام داد و ۳۱ ترکیب کارکردی معین را مشخص نمود. این تمایل (یا تمایلها) در کارهای گروه پراگ و اندیشمندان فرانسوی از جمله کلود لوی استراوس و رولاند بارت نیز جریان یافت. از آنجایی که روایت خود یک امر زیباییشناسانه است و در شعر ودیگر ساختهای ادبی از آن استفاده میگردد.
بخش نخست، تدفین مردگان، در باب مضمونهای متنوعی از نومیدی و یأس است. که اگر از آرایههای آن صرف نظر کنیم کاملاً متنی روایی است چون دو عنصر زمان وحرکت در آن وجود دارد. و همینطور وجودی راوی از جنس اول شخص جمع که مخاطب را در تجربههای خویش شریک میکند.
«آوریلستمگرترینماههاست،گلهاییاسرا
اززمینمردهمیرویاند،خواستوخاطرهرا
بههممیآمیزد،وریشههایکرخترا
بابارانبهاریبرمیانگیزد.
زمستانگرم مانمیداشت،خاکرا
ازبرفینسیانبارمیپوشاند،واندکحیاتیرا
بهآوندهایخشکیدهتوشهمیداد.
تابستانغافلگیرمانمیساخت،ازفرازاشتارنبرگرسه
رگباریازبارانفرامیرسید،مادرشبستانتوقفمیکردیم،
وآفتابکهمیشدبهراهمانمیرفتیم،بههوفگارتن
وقهوهمینوشیدیم،وساعتیگفتگومیکردیم. (بخش ابتدایی شعر تدفین مرده)»
از آنجایی که الیوت خود یک منتقد بزرگ است بنابراین چیدمان واژهها در کارهای او بسیار دقیق است همانطور که خود مدافع بهم پیوستگی عینی[1] Objective correlative بوده است. به عنوان نمونه همانطور که در یادداشت مترجم هم میتوان دید او کلمه بانو را به چند جهت به کار میبرد که تماماً نمادهایی جامع و فراگیر است.
«بانویموقعیتها
اینمردیاستباسهتکهچوب،واینچرخاست
واینسوداگریکچشماست،واینورق،
کهسفیداست،
چیزیاستکهاوبردوشدارد،
ونگریستنبرآنبرمنحراماست. دراینجا
مردحلقآویزرانمییابم. ازمرگدرآبهراسانباش.
انبوهمردمانرامیبینمکهحلقهوارمیچرخند. (بخشی از شعر تدفین مرده)»
بخش دوم، دستی شطرنج، شرحی است از چند شخصیت -روایتهایی یک در میان- که آن مضمونها را از وجهی تجربی بهکار میگیرند. او با در اختیار گرفتن منطقروایی اشیا، المانهای موجود را بهگونهای هدایت کرده است با حفظ قاعدهگریزی از روایت بازهم شعری را روایت کنند اما قاعده گریزی شعر الیوت چندان پررنگ نیست و همچنان ما بین شعر و روایت به سر میبرد شاید همان نوامیدی که درون مایه این شعرهاست باعث نوسان شعر و روایت شده است.
«مسندیکهزندرآننشستهبود،همچونسریریپُرجَلا
برفرازسنگمرمر میدرخشید،جاییکهآینه برپایههاییمزینبهتاکهایپُرمیوه (بخشی از شعر دستی از شطرنج)»
بخش سوم، موعظه آتش، تأملی فلسفی در باب تصور مرگ و از خودگذشتگیِ برآمده از آن است که از آرای اگوستین اهل هیپو و آیینهای شرقی اثر گرفته است بیشتر شعرهای این کتاب از خرده داستانهایی تشکیل شدهاند در شعر موعظه آسمان الیوت با توصیفاتی زیبا صحنه را با میزانسن دقیقی میچیند و بعد شخصیتها را یک به یک وارد میکند و از آنها میگذرد او ابتدا رودخانه تایمز را تحسین میکند وسپس با توصیف موش صحرایی اشاره ای به داستان هملتمیکند بعد از خانم پورتر و تاجر ازمیری، زن جوان را وارد صحنه میکند اما اشاره به هریک گذراست آنقدر گذرا که در آنِ شعری بمانند و بعد شعر مسیر خود را ادامه دهد.
«استخوانهایافکندهدردخمهایحقیروپستوخشک،
کهتنهاسالتاسال،درزیرپایموشصحراییبهصدادرمیآیند.
امادرپشتمگاه بهگاهصدایبوقهاوموتورهارامیشنوم،
کهسوئینی را در بهار به خانم پورتر خواهند رساند
ماه برخانم پورتر ودخترش میدرخشد
آنهاپاهایشانرادرآبسودامیشویند
وآهازصداهایاینکودکانیکهدرجایگاهِدستهکُرمیخوانند (بخش دیگری از شعر موعظه آتش)»
در قطعهای روایی ممکن است بافتی بیانی وجود داشته باشد در شعر "موعظه آتش" نیز این بافت بیانی با دیالوگ زن جوان اتفاق میافتد. شاعر با افزودن عناصری نظیر شخصیت، گفتوگو و صحنه به پیرنگ روایی این شعرها میافزاید وهمچنین با توصیفهای زمانی و مکانی که شاید به دقت یک تابلوی نقاشی باشد.
«آنساعتِشامگاهیراکهبهسویخانهتلاشمیکند،ببینم
کهملاحراازدریابهخانهبازمیآورد،
وماشیننویسراهنگامعصرانهبهخانهمیرساند،تامیزصبحانهاشراجمعکند،
بخاریاشراروشنکند،وقوطیهایکنسروراسرمیزبچیند.
بیرونازپنجرهزیرپوشهایشستهاش،بهطرزی
مخاطرهانگیزدرزیرواپسیناشعهآفتابگستردهاست. (بخش دیگری از شعر موعظه آتش)»
شعر ذاتاً رابطه علی و معلولی نمیپذیرد اما در هرسطر مانند هر روایتی توصیفی ارائه میشود تا مخاطب با آنچه که قرار است روایت شود آشنا شود، معمولاً در شعرهای شرقی ترکیب توصیفات طیفی از ذهنی به عینی است ومدام تصویرهای ذهنی وعینی با هم ترکیب میشوند اما الیوت چندان از چنین شگردی بهره نمیگیرد و شاعر با ترکیب عینیت و ذهنیت حضور سطر بعدی را تمهید میکند
«دوستمن،خونیکهقلبمرامیلرزاند.
جسارتمهیبیکلحظهتسلیم
کهقرنیتدبیرنمیتواندبازپسبگیرد
بههمتاین،وتنهابههمتایناستکهدوامیافتهایم
چیزیکهدریادنامههایما
یادریادبودهاییکهعنکبوتنیکوکارمیتند
یادرزیرمُهرهاییکهبهدستقاضیلاغراندام
دراتاقهایخالیمابرداشتهمیشود
یافتنخواهدشد (بخشی از شعر آنچه رعد بر زبان راد)»
با اینکه الیوت در تلاش است که شعر خود را غیر شخصی کند اما روایتها و بیان او نمیتواند رنگ بوی هویت را از شعر او بگیرد او برای کنار گذاشتن خود به راوی ای پناه میبرد که با داستان پردازی وتوصیف ها از من خود فاصله بگیرد وشاید سرزمین هرز او یکی از پرمخاطبترین آثار اوست که ترجمههای بسیاری شده است.■
پانویس:
1-آثار ترجمه شده الیوت به فارسی
- سرزمین هرز، تامس استرنز الیوت، بهمن شعله ور (مترجم)، تهران: نشر چشمه
- کوکتیل پارتی، تامس استرنز الیوت، نکیسا شرفیان (مترجم)، بهمن حمیدی (ویراستار)، تهران: نشر لاهیتا
- خراب آباد: معجزه قرن بیستم، تامس استرنز الیوت، حامد نوری (مترجم)، محمدحامد نوری (مترجم)، تهران: آزاد پیما
- سرزمین بی حاصل، تامس استرنز الیوت، جواد علافچی (مترجم)، تهران: نیلوفر
- چهارشنبه خاکستر، تامس استرنز الیوت، بیژن الهی (مترجم)، تهران: ناشر پیکره
2-بهم پیوستگی عینی به این معنی است که هنر باید نه از طریق بیان احساسات شخصی بلکه از راه استفاده عینی از نمادهای جامع و فراگیر خلق گردد
3- این یادداشت برمبنای ترجمه بهمن شعله ور و با نگاهی به دیگر ترجمهها نوشته شده است.
نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک
http://www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html
داستان های حرفه ای ادبیات ایران و جهان را از اینجا دانلود کنید.
http://www.chouk.ir/downlod-dastan.html
دانلود ماهنامههاي ادبيات داستاني چوك و فصلنامه شعر چوک
http://www.chouk.ir/download-mahnameh.html
دانلود نمایش رادیویی داستان چوک
http://www.chouk.ir/ava-va-nama.html
دانلود فرم ثبتنام آکادمی داستان نویسی چوک
http://www.chouk.ir/tadris-dastan-nevisi.html
فعاليت هاي روزانه، هفتگي، ماهيانه، فصلي و ساليانه كانون فرهنگي چوك
http://www.chouk.ir/7-jadidtarin-akhbar/398-vakonesh.html
بانک هنرمندان چوک صحفه ای برای معرفی شما هنرمندان
http://www.chouk.ir/honarmandan.html
شبکه تلگرام کانون فرهنگی چوک
https://telegram.me/chookasosiation
اینستاگرام کانون فرهنگی چوک
http://instagram.com/kanonefarhangiechook
بخش ارتباط با ما برای ارسال اثر