مولانا و دنیای اندیشه‌ها‌ «محمد برشان»/ اختصاصی چوک

چاپ ایمیل تاریخ انتشار: 17 بهمن 1394

مولوی عقیده داشت همه چیز روان است و در یک رودخانه دوبار نمی‌توان پانهاد، چرا که همه چیز پیوسته درگذرو در حرکت است و هیچ چیز ثابت نیست. او در مثنوی به این نکته اشاره کرد که حرکت و تحول در ذات و تمام اجزای هستی وجود دارد و مولانا هم هرگز دوبار به یک رودخانه وارد نشده است. فکرت هر روز را دیگر اثر/ شادی هر روز از نوعی دگر

هر چند نزد عامه‌ی دنیا همواره تعبیر به عناصر مادی، لوازم زندگی و از این دست می‌شود اما دنیا در عرفان و حکمت و تصوف خیالی غیر از این دارد. بسیاری هنوز گمان می‌کنند که ترک دنیا یعنی ترک زندگی کردن و ترک مواهب و لذت‌های دنیوی اما دنیا در اصطلاح تصوف چیزی است که انسان را از خدا باز دارد. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید، دنیا خانه اشخاص بی‌خانمان و مال و خواسته کسی است که او را مال نیست.

از نظر مولوی غم همراه دنیاست و می‌تواند مختلف باشد از آنجا که انسان مغرور همه چیز را برای خود و در خدمت خویشتن می‌خواهد، چنین می‌اندیشد که همه‌ی امور مورد علاقاش باید برای او نه تنها فراهم باشد بلکه از زوال و نیستی هم به دور باشد پس وقتی بی‌نبود آنها روبرو می‌شود دچار غم و اندوه می‌گردد. مولانا هنگام تشبیه روح انسان به پرنده‌یی که از هوای قابل پرواز خود جدامانده و اسیر زمین شده و بدین سبب دچار غصه و اندوه گشته است. امام علی (ع) می‌فرماید: من بر شما از دو چیز بیشتر می‌ترسم، دنبال هوای نفس رفتن و آرزوی دراز در سر داشتن. و مولوی می‌گوید: ... از بلای نفس پرحرص و غمان/ آدمی را عجز و فقر آمد امان مولوی با مثنوی معنوی تجربه اندیشه سازی را در جامعه داشته و دارد کاری که نظامی در هفت پیکر می‌کند مولوی می‌گوید: بشنو از نی چون حکایت می‌کند/ از جدایی‌ها شکایت می‌کند و نظامی در هفت پیکر می‌گوید: ای جهان دیده بود خویش از توی هیچ بودی نبوده پیش از تو

مثنوی زساده‌ی جلساتی است که مولانا در آنها درس می‌گفته و می‌طلبد که از هر بابی سخنی به وحدت موضوعی باشد مثنوی تلنگر است از صورتهای گوناگون و نصایحی که باید بدانها عمل کرد مولانا در مثنوی خود عناصر داستان یا اسطوره‌ای ادبیات را به گونه‌یی که خود میل دارد بکار می‌بندد و به اقتضای فضای حاضر بحثش را ادامه می‌دهد. غزلیات مولانا محکم ایستاده بر بنای انتقال اندیشه، انتقال اندیشه‌یی که در آنها نیز هر یک به فراخور حال سروده شده. در جای جای غزلیاتش می‌بینیم غزلهایی در سه و چهار بیت و در جای دیگر آن غزل‌ها را می‌بینیم در تعداد بیت‌های بالا. این نشانگر این است که شاعر هدفش از شعر انتقال غرض است ولی می‌بینیم که غزل حافظ غزل مهندسی شده‌ای در هنرمندی تمام است.

حالات مولانا در مثنوی به هر زبانی، به هر دوره‌ای ارزش خودش را دارد. دریا سخن نمی‌گوید، شان او، و پیشه‌ی او خاموشی است. اما اشارت می‌کند و از اشارتهای دریا باید درس و نکته آموخت در حقیقت خود مولانا همان دریایی بود که سخنهای او را باید اشارتهای دریا دانست و به دنبال آن اشارت‌ها روان شد و معانی بکر و عمیق را در آنها دید، شنیدن سرآغاز مثنوی است. در اهمیت شنیدن و گوش دادن همین بس که امام جواد (ع) فرموده‌اند: هر کس به گوینده‌یی گوش دهد به راستی که او را پرستیده است. بنابراین نخست باید زمینه‌های خوب دیدن و خوب شنیدن آماده شود. مولوی انسان را همچون نی می‌داند که او را از نیستان بریده و جدا کرده‌اند و این انسان دور افتاده از اصل خویش نوای شکایت سر می‌دهد، باشد تا گوشی شنوا و سینه‌ای سوخته از آتش آن را دریابد. نی نوای عشق سر می‌دهد و شنیدن این نوار را گوشی باید آشنای عالم عشق، گوشی که از رمز و راز میان عاشق و معشوق آگاه باشد و حق فرموده است که وقتی قرآن خوانده می‌شودگوش فرا دهید و ساکت باشید شاید مورد لطف قرار گیرید.

دوش شیخ با چراغ همی گشت گرد شهر کر دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست

گفتند یافت می‌نشود جستـه‌ایم ما

گفت آن که یافت می‌نشود آنم آرزوست

یک دست جام باده و یک دست زلف یار

رقصی چنان میانه‌ی میدانم آرزوست■

Moh

نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک

http://www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html

داستان های حرفه ای ادبیات ایران و جهان را از اینجا دانلود کنید.

http://www.chouk.ir/downlod-dastan.html

دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك و فصلنامه شعر چوک

http://www.chouk.ir/download-mahnameh.html