یادداشتی بر فیلم «درخت زندگی» کارگردان «ترنس مالیک»؛ «حامد مختاری»/ اختصاصی چوک

چاپ ایمیل تاریخ انتشار: 24 دی 1394

درخت زندگی فیلمی است آمریکایی با ژانر درام وحماسه‌ای که در تاریخ ۲۷ می ۲۰۱۱ در آمریکا اکران شد. کارگردان این فیلمترنس مالیکو بازیگران اصلی آنبرد پیت،شان پن،جسیکا چستین می‌باشند.

ارکان زندگی

فیلم درخت زندگی به شیوه کاملاً درام و با شاعرانگی خاصی سعی در نشان دادن تمامی ارکان زندگی دارد. به وسیله خانواده‌ای که خود نماد و جزئی از زندگی است نگاهی به گذشته، حال و آینده بشریت می‌کند. زن (جسیکا چستین) نماد خود عالی یا بخشایش و مرد (برد پیت) نمادی از فطرت و خود ذاتی که در طول داستان فیلم ما شاهد برخورد این دو مسئله با یکدیگر هستیم و کودکان که نمادی از انسان‌هایی هستند که در کنار این دو تفکر زندگی می‌کنند تا در آینده یکی از آن‌ها را انتخاب کنند. طبیعت، تولد انسان و رشد و نمو آن، افول انسانیت (صحنه ای که بچه‌ها شاهد بازداشت شدن چند خلافکار هستند)، مرگ آنی بشر (صحنه غرق شدن آن نوجوان در استخر) پیری و از کار افتادگی و غیره ... اشاره‌هایی به بنمایه‌ها و رویدادهای زندگی بشری است.

طبیعت

نگاه ترانس مالیک به طبیعت و تقابل آن با زندگی انسان بی‌نظیر است. و این شیوه را می‌توان در دیگر فیلم‌های آن مثل (خط باریک قرمز) یا (به سوی شگفتی) به خوبی مشاهده

کرد. صحنه‌هایی از جنگیدن سربازان در دل طبیعت یا بازی کودکان در بین درختان و چمنزارها یا عشقبازی یک زوج جوان در میان مکان‌های شگفت‌انگیز و تاریخی از طبیعت که به نوعی به آمیختگی دو عنصر بزرگ یعنی انسان و دیگری طبیعت و به شباهت آنان در وسعتی بی‌نهایت و بی‌کران اشاره دارد. در فیلم درخت زندگی کودکان که به نوعی خود غریزی هستند و فقط از لذات و ارگانزیم منظمی از طبیعت پیروی می‌کنند در واقع خود طبیعت هستند. مقایسه دوران کودکی و برزگسالی شخصیت اصلی (شان پن) و مرگ برادر کوچک‌ترش در واقع نگاه منتقدانه ترانس مالیک به انسان مدرن است که در توده‌ای از بتن‌ها و آهن‌ها، ترس‌ها و سرگردانی‌ها فرو رفته و مرگ برادر کوچک‌تر به معنای مرگ آزادی‌ها و شادی‌های انسان در گذشته است.

سازندگان جهان:

فیلم به دوسازنده جهان اشاره دارد:

1- شخصیت اصلی (شان پن)

2- داستان و روند آفرینش طبیعت

در ابتدا صحنه‌های از گردش شخصیت اصلی در میان سازه‌هایی است که خود طراحی کرده و ساخته ... او مانند روحی سرگردان با خاطراتی مبهم در میان آفریده‌های خودش پرسه میزند و به پوچی رسیده است. این روندی از تکامل است که در نهایت به او رسیده ... اما بعد صحنه‌های آفرینش بر اساس نظریه‌ها و پژوهش‌های علمی شروع می‌شود که از ابتدا تا انتهای آن را به تصویر می‌کشد. ابتدا صحنه‌ای از گروهی از پرندگان که بصورت توده‌ای ابر در میان ساختمان‌ها پرواز می‌کنند و قدم زدن زن (جسیکا چستین) در میان عظمتی از درختان بلند که شروع خوبی برای به تصویر کشیدن بزرگی بی حد و حصر طبیعت و روند آفرینش است. داستان آفرینیش با موسیقی اپرای فوق‌العاده‌ای طی می‌شود و ما شخصیت اصلی را می‌بینیم که بعنوان طراحی شکست خورده در میان این عضمت سرگردان و ناچیز به نظر می‌رسد. نکته ای که قابل توجه است مقایسه روند آفرینش با رحم مادر است. طبق تحقیقات بعمل آمده ساختاری سلولی و عصبی انسان شباهت عجیبی به کهشکشان دارد و گویی انسان خود عالمی بزرگ است زیرا ساختار کرموزونی او هم بی‌شباهت با گرگ خاکستری، درخت بلوط و نوعی قارچ و غیره .... نیست. در همین خصوص فیلم بخوبی تلاش کرده تا روند شکل‌گیری جنین در رحم مادر را با روند آفرینش یکسان جلوه دهد و این را می‌توان از بهترین و زیباترین صحنه‌های فیلم به‌شمار آورد.

مرور خاطرات شخصیت اصلی (شان پین) که بعنوان نماد همه انسان‌ها ظاهر شده در واقع مروری بر داستان آفرینشی عظیم است که از کودکی شروع می‌شود و به حد تکامل خودش می‌رسد.

روند تکاملی شخصیت اصلی

شخصیت‌ها در این فیلم نامی ندارند آن‌ها جهان شمول هستند هر کدام نمادی از ارکان زندگی بشمار می‌آیند. شخصیت اصلی به‌عنوان انسانی در این فیلم قلمداد شده که روندی از تکامل از ابتدا تا انتها طی می‌کند و در طول این مسیر تجربه‌های زیادی را طی می‌کند کودکیش را در کنار مادرش که نماد (خود عالی و بخشایش) است و دو ره نوجوانی را با پدرش که نماد (خودکامگی) است می‌گذراند. یعنی می‌توان گفت در حال جذب کردن تمامی آمال و اجزای زندگی است. او دروازه ما برای لمس کردن اجزای زندگی و تجربه‌های شگفت انگیز انسان در جهان هستی است. او حسادت می‌کند، بازی می‌کند، می‌ترسد، شاهد بیماری و افول انسانیت است، مرگ هم نوع خود را می‌بیند، آزار می‌دهد، پشیمان می‌شود، دزدی می‌کند و غیره ...

روز رستاخیز

بعد از نمایش آفرینش جهان، جریان طبیعت و زندگی انسان در آن، حالا به پایان جهان می‌رسیم. زمانیکه شخصیت اصلی (شان پن) از دروازه آن عبور می‌کند. او تمامی تجربه‌های خوب و بد را طی کرده و حالا هدفمند با کت و شلوار آمریکایی در روز رستاخیز حضور پیدا می‌کند. سیر تکاملی شخصیت اصلی در واقع او را به منجی مد نظر کمپانی حامی فیلم تبدیل کرده است او سرگردان نیست خانواده‌اش که در واقع گروهی جهان شمول از انسان‌ها هستند را دور هم جمع می‌کند و برادر گمشده‌اش را به آن‌ها باز می‌گرداند.

در کل می‌توان گفت فیلم درخت زندگی به خوبی شاخه و برگ‌های این درخت تنومند و کهنسال نمایش داده است. رویکر بی نهایت فلسفی تعجبی ندارد. زیرا ترانس مالیک استاد فلسفه و کارگردانی منحصر به فرد است او هیچ‌وقت در رسانه‌ها آنطور که باید ظاهر نمی‌شود. تاکید او در یگانگی انسان با طبیعت نگاه انتقادی است به کارهای بشر که باعث نابودی طبیعت گردیده، طبیعتی که به او تعلق دارد و با قوانین آن زندگی می‌کند.■

نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک

http://www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html

داستان های حرفه ای ادبیات ایران و جهان را از اینجا دانلود کنید.

http://www.chouk.ir/downlod-dastan.html

دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك و فصلنامه شعر چوک

http://www.chouk.ir/download-mahnameh.html

دانلود نمایش رادیویی داستان چوک

http://www.chouk.ir/ava-va-nama.html

دانلود فرم پیش ثبت‌نام آکادمی داستان نویسی چوک

http://www.chouk.ir/tadris-dastan-nevisi.html

فعاليت هاي روزانه، هفتگي، ماهيانه، فصلي و ساليانه كانون فرهنگي چوك

http://www.chouk.ir/7-jadidtarin-akhbar/398-vakonesh.html