تاریخچهٔ ادبیات داستانی جهان (8) نویسنده «مریم ایلخان»/ اختصاصی چوک

چاپ ایمیل تاریخ انتشار: 12 آبان 1395

تاریخچهٔ ادبیات داستانی جهان (8) نویسنده «مریم ایلخان»

ادبیات غرب در سده‌های میانه، ادبیات فرانسه (قسمت دوم)

ادبیات شوالیه‌گری

رمانس‌ها: رمانس‌های کهن فرانسوی مانند شانسون دوژست، داستان‌هایی شاعرانه‌اند. با این وجود میان شانسون‌ها و رمانس‌ها تفاوت‌های آشکاری وجود دارد:

1- رمانس‌ها بر خلاف شانسون‌ها زمینهٔ تاریخی ندارند.

2- رمانس‌ها هنرمندانه‌تر و پیراسته‌تر تألیف یافته‌اند.

3- رمانس‌ها بیشتر از عشق سخن می‌گویند.

4- رمانس‌ها بیشتر با تخیل، معجزه و عجایب سر و کار دارند تا بیان فتوحات صرف که از قدرت و شهامت سرچشمه می‌گیرد.

رمانس‌ها به سه دور اصلی تقسیم می‌شوند:

رمانس‌های قدیم که مضامین آنها از موضوعات تاریخ روم سرچشمه می‌گیرند:
رمانس‌های بِرتُن که داستان‌های عمدهٔ آنها از مضامین برتانی مایه می‌گیرد. دلبستگی نورماندی‌ها به افسانه‌های سلتی، همراه با علاقهٔ پرووانسال به عشق درباری و شوالیه‌گری، الهام بخش قصه‌های رمانتیک دربارهٔ آرتورشاه و دلاورانش، تریستام و ایزولت و جام مقدس می‌شود و این سه عنصر سرانجام بخشی. از یک دور را تشکیل می‌دهند. تاریخ شاهان بریتانیا اثر جفری‌آومان‌موث و رمانس بروتوس تألیف واس، دو منبع مدون مهم رمانس‌های آرتوری فرانسه هستند:

داستان اسکندر: زندگینامه‌ای تخیلی است از اسکندر کبیر که حدود سال 1147 به وسیلهٔ لامبر لوتور آغاز و در 1276 به دست الکساندر دو برنه پایان یافته است.

داستان تب: حدود 1150. نویسنده ناشناس. افسانهٔ تبِ کهن را حکایت می‌کند.

داستان آنه آس: حدود 1165. نویسنده ناشناس. بیشتر داستان انئید و ویرژل را بازگو می‌کند.

داستان تروآ: اثر بنوا دو سنت مور. این منظومهٔ 30 هزار بیتی، از اهمیت بسیاری برخوردار است. زیرا افسانهٔ ترویلوس و کرسیدا را برای نخستین بار روایت می‌کند. بنوا در تألیف این اثر از هومر و دارس فریگیایی و دیکتیس کرتی الهام گرفته است و زمینهٔ داستان‌هایی از بوکاچو، چاوسر، شکسپیر، درایدن، مورلی و بسیاری دیگر می‌شود.

تریستان و ایزولت: این منظومه در سرتاسر اروپا رایج شده و بر سر زبان‌ها می‌افتد. مشهورترین این روایات چنین است: تریستام از طرف عمویش مارک، شاه کورنوال، مأمور می‌شود به ایرلند رفته شاهزاده خانم ایزولت را برای او خواستگاری کند. ایزولت و تریستام در مسیر بازگشت به کورنوال شربتی جادویی می‌نوشند و به عشق یکدیگر گرفتار می‌شوند. مارک به ماجرا پی می‌برد و آنها را به تبعید می‌فرستد؛ اما بعد ایزولت را می‌بخشد. تریستام به برتانی می‌رود و با ایزولتی دیگر ازدواج می‌کند. تریستان که سخت مجروح شده، پیامی به ایزولت کورنوال می‌فرستد و از پیک می‌خواهد به هنگام بازگشت، در صورت موفقیت بادبان‌های سپید برافرازند.‌.. اما، ایسولت برتانی به شوهرش خبر می‌دهد که پیک پرچم‌های سیاه برافراشته است. تریستام دلشکسته، از فرط اندوه می‌میرد و ایسولت کورنوال نیز با شنیدن خبر مرگ عاشق جان می‌سپارد.

جام مقدس: افسانهٔ دیگری که بسیار رایج می‌شود، داستان جام مقدس (ظرفی که مسیح در مراسم عشای ربانی از آن شراب می‌نوشد.) است. مشهور است که قدیس یوسف رامه‌ای آن را به بریتانیا می‌برد، ولی بعد ناپدید می‌شود. این جام اهمیتی رازواره پیدا می‌کند و جستجوی آن برای دلاوران افسانه‌ای، نوعی جهاد به شمار می‌آید. در افسانه‌های کهن‌تر، پرسیوال قهرمان این داستان است و در افسانه‌های متأخر گلهد جای او را می‌گیرد.

از نویسندگان مشهور این دوره:

ماری دو فرانس: شاعره و افسانه‌سرای نورماندی که سالیان درازی از عمر خود را در دربار هنری دوم سپری می‌کند. شهرت وی مرهون منظومه‌های داستانی کوتاه وی است که از سادگی، روشنی، هیجان، احساس و عاطفه و درک عمیق عشق انسانی برخوردار است. مشهورترین منظومه‌های وی:

1- لانوال: داستان شوالیه‌ای که پریزادی به او دل می‌بندد. اما شوالیه این راز را برملا می‌کند و پریزاده وی را ترک می‌کند.

2- فرسنه: دربارهٔ زنی شکیبا

3- پیچک: گوشه‌ای از عشق تریستام و ایزولت است. جایی که تریستام پیامی رمزی بر روی ترکهٔ فندق برای محبوب خویش ایسولت می‌فرستد.

4- دو عاشق: داستانی سرشار از احساس دربارهٔ مرد جوانی که برای رسیدن به شاهدخت زیبا جان خود را از دست می‌دهد.

از ماری یکصد و سه فابل در مجموعه‌ای به نام زوپه به یادگار مانده است.

کرتین دو تروآ: بزرگ‌ترین داستان نویس فرانسوی سده‌های میانه و نخستین مولفی که افسانه‌های آرتوری را در یک دوره تنظیم می‌کند. او برای نخستین بار عشق لانسلو به ملکه گوینویر را در ادبیات مدون وارد می‌سازد. او سبکی ساده و گیرا دارد. از وی پنج منظومه به یادگار مانده است:

1- آرک

2- لانسلو

3- کلیژه

4- یوین

5- پریسوال

روبر دو بو رو: جانشین خلف کرتین دو تروآ است. اثر مشهور وی یک منظومهٔ سه بخشی آرتوری است. ترکیبی از سه داستان:

1- یوسف رامه‌ای یا جام مقدس بزرگ که داستان جام مقدس کهن را روایت می‌کند.

2- مرلین که شخصیت اصلی آن یک جادوگر است.

3- پرسیوال که یافتن جام و پایان جهان افسانه‌ای آرتور را روایت می‌کند.

رمانس‌های ماجرایی. منظومه‌هایی که منشاء شرقی دارند و قصه‌هایی که مضامین آنها از ممالک اروپای غربی گرفته شده، در زمرهٔ رمانس‌های ماجرایی رده‌بندی می‌شوند. این رمنس‌ها با الهام از شانسون دو ژست تألیف یافته‌اند. ویژگی عمدهٔ آنها جنبهٔ رمانتیک بسیار قوی است و از رویدادهای غیرعادی و شگفت، عشق آتشین و دلاوری‌ها سرشارند.

فلور و بلانشفلور: ماجرای عشق دو دلداده مضمون این منظومه است. دختری مسیحی به نام بلانشفور از اسارت در بابل رهایی می‌بخشد. دو عاشق به اسپانیا برمی‌گردند. فلور به خاطر بلانشفور مسیحیت را می‌پذیرد و ماجرا پایان می‌یابد.

اوکاسون و نیکولت: داستان عشقی سده‌های میانه که از لحاظ ترکیب نظم و نثر بی همتاست. این داستان وهمی است و ساختمانی ضعیف دارد. رویدادها به دنبال هم اتفاق می‌افتند بی‌آنکه ارتباطی منطقی با هم داشته باشند. قهرمان در راه عشق همه چیز را قربانی می‌کند. و نیکولت به پیروی از رسوم عشق درباری با رضا و رغبت تسلیم او می‌شود.■

منبع: تاریخ ادبیات جهان- باکنر تراویک

نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک

www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html

دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك

www.chouk.ir/download-mahnameh.html

دانلود فصلنامه‌های پژوهشی شعر چوک

www.chouk.ir/downlod-faslnameh.html

شبکه تلگرام کانون فرهنگی چوک

https://telegram.me/chookasosiation

اینستاگرام کانون فرهنگی چوک

http://instagram.com/kanonefarhangiechook

دانلود نمایش‌های رادیویی داستان چوک