نگاهی به مجموعه شعر «آبی ناگهان» اثر «منصور خورشیدی» «آیدا مجیدآبادی»/ اختصاصی چوک

چاپ ایمیل تاریخ انتشار: 14 مهر 1395

نگاهی به مجموعه شعر «آبی ناگهان» اثر «منصور خورشیدی» «آیدا مجیدآبادی»

آبی ناگهان بر بوم نقاشی

انواع هنر از زبان واحدی تبعیت می‌کنند که در بردارندهٔ بخشی از تجربیات زیست شدهٔ بشری است. هنرهای مختلف با وام گیری ظرفیت‌های یک دیگر جهانی را پیش روی ما می‌نهند که از ورای منشور ذهن و اندیشه قابل تجزیه و بررسی است.

نقاشی و شعر از جمله هنرهایی هستند که به واسطهٔ بهره گیری از تصویر می‌توانند تأثیر گذار مستقیم و غیر مستقیم یک دیگر باشند. آنچه که ذهن نگارنده را به سیلان در انواع هنر واداشته، دریافت‌هایی است که از مجموعه شعر (آبی ناگهان) منصور خورشیدی به دست آورده است و این دریافت‌ها پرده‌هایی امپرسیونیستی از غالب این اشعار پیش روی ما می‌نهد.

کلود مونه و پیروان او با به کارگیری ظرفیت‌های تلاقی رنگ و نور بافت‌های طبیعت را به پرده‌های نقاشی کشاندند. رسم این پرده‌ها میسر نمی‌شد، مگر به واسطهٔ فرود آمدن ضرب آهنگ‌های تند قلم، چنانکه بسیاری بر این باورند که اگر یک نقاشی امپرسیونیستی را از نزدیک مشاهده کنیم چیزی جز گلوله‌ها و برجستگی‌های رنگ نخواهیم دید و برای کشف اشکال به دست آمده از تبلور رنگها باید آن اثر را از دور نگریست.

به نظر می‌رسد که اشعار مجموعهٔ (آبی ناگهان) تشابه عجیبی با نقاشی‌های امپرسیونیستی بر می‌انگیزد. گویی در هر تکه از شعر خورشیدی یک پردهٔ نقاشی نهفته است که واژه‌های آن در تصاویری سیال قرار گرفته‌اند و خود تصاویر نیز در فضایی از رنگ، نور و هوا شناور اند. به طوری که وقتی ما به شعر نزدیک می‌شویم دچار سر در گمی و سیالیت می‌شویم، اما وقتی نگاهی کلی بر ساختمان اشعار می‌اندازیم با تابلویی شگفت و رنگارنگ رو به رو می‌گردیم که تصاویر خود را در هاله‌ای از نور به جلوه در می‌آورند:«آن‌گاه ستاره‌ای از دور

در اضطراب دقایق

نور به فکرهای پراکنده

می‌ریزد»

یا:«کوهستان حس

خیمه بردست‌های تو می‌زند

وقتی گیسوان باد

میان طلوع مضطرب نور

پراکنده می‌شود»

تصاویر شعری منصور خورشیدی در سیلانی از نور و رنگ و هوا به سر می‌برند و گویی شاعر، واژگان آنها را در فضایی سورئال به متن پاشیده است، درست شبیه کاری که نقاشان امپرسیونیستی با

پرده‌های خود می‌کردند، تا جایی که برخی بر این باور غلط بودند که آنها رنگ را به کمک یک تپانچه روی بوم شلیک می‌کنند، چرا که تشخیص ضربه‌های کوتاه و منقطع قلم از فضای نزدیک میسر نبود و اشکال در دریایی از رنگ و نور و هوا به نظر می‌رسیدند.

«تب تند آببا دایره‌ها منور

چشم نهان

میان شنباز می‌کند

حباب در امتداد باد

شکل آه می‌شود

آن گاه تلنگر باران

آب تمام دریا را

با نبض تند ماهی

خواب می‌کند»

همانطور که نقاشی‌های امپرسیونیستی به عکس شباهت دارند، اشعار منصور خورشیدی نیز به آلبوم عکسی می‌مانند که می‌توان پویایی و سیلان تصاویر را در اجتماعی از کلیت عکس مانند، منعکس دید که هر شعر را به تکه‌هایی از تصویر بدل کرده‌اند. چنان چه در شعر بالا (آب) در چند تکهٔ عکس مانند به تصویر کشیده شده است، تصاویری متحرک که در نورها، حباب‌ها، باران و ... به سیلان در آمده و در چند تکه عکس منفرد اما منسجم به ثبت رسیده است و روند قطره تا باران را به ذهن متبادر می‌کند.

نور و رنگ سیال که چون پرده‌ای شفاف بر تصاویر خورشیدی کشیده شده‌اند گاه فضایی کاملاً رؤیایی و حتی رمانتیک به شعر می‌دهند تا جایی که خود شاعر نیز در این فضا تکثیر می‌شود و زمین و آسمان و زمان و بی زمان را به واسطهٔ نور و رنگ به هم پیوند می‌دهد:

«اکنون که تاج گل

آراسته قیام می‌کند

خوشا به حال ماه و

ستاره‌های جوان

که راه به سمت آسمان

باز می‌کنند

نبض آب را بگیر

مرا میان آینهتکثیر کن

زیرا، نفس یوسف

در من می‌روید» لازم به ذکر است که کتاب (آبی ناگهان) که توسط نشر کندو در سال 1391 منتشر شده بود از سوی فصل پنجم تجدید چاپ شده است.■

منتشر شده در فصلنامه شعر چوک شماره هشتم بهار سال 1395

نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک