نگاهی به مجموعه داستان «روباه شنی» نویسنده «محمد کشاورز»؛ «وفا کشاورزی»/ اختصاصی چوک

چاپ ایمیل تاریخ انتشار: 10 شهریور 1395

روزی متفاوت در داستان خوانی با نویسنده-فلاح

محمد کشاورز، مجموعه داستانش را با روز متفاوت شروع می‌کند، روزی که آقای فلاح که در داستان اول، نویسنده و باغبان است، خانوادهٔ دوست و خوانندهٔ داستان‌هایش را به باغ زیبای خودش دعوت می‌کند. میهمان می‌داند که آقای فلاح، خوب داستان می‌نویسد و به خصوص در توصیف باغ، تبحر دارد. او "در نوشته‌هایش زیباترین باغ‌ها را توصیف کرده". باغی همچون بهشت با گل و بلبل و پروانه.

داستان با فضایی رئالیستی شروع می‌شود. میهمانان داخل بهشت‌اند و سگها اطرافشان نگهبانی می‌دهند. اما هنوز چند سطر جلو نرفته‌ای که ترس، ذره ذره می افتد به جانت، همانطور که افتاد به جان مهمانان باغ و هر چه جلوتر می‌روی، ترس هم با تو جلوتر می‌آید و بیشتر می‌نشیند توی فکرت و راهها را از هر سو به رویت می‌بندد. تا وقتی به اوج خودش رسید، باغبان بیاید و میهمان‌ها را با خواننده، نجات دهد. انتخاب زیرکانهٔ نام فلاح برای باغبان-نویسندهٔ داستان اول را می‌توان مقدمه‌ای فرض کرد برای کل مجموعه داستانی که نویسنده‌اش محمد کشاورز است، فارسی شدهٔ همان آقای فلاح نویسنده. داستان اول تلویحاً هشداری است به خواننده که اگر به امید خواندن داستانی زیر سایهٔ درخت و لب جوی، سراغ کتاب آمده، بلافاصله در باغ سبز، به رویش بسته می‌شود و حضور مدام سگهای گرسنه به او یادآوری می‌شود تا به سان باغ گذرگاههای هزارپیچ بورخس که نویسندهٔ درون داستان، با کلمات، باغی ساخته بود، نویسندهٔ این داستان-باغ هم خواننده را با وعدهٔ باغی چون بهشت، به داخل بکشاند ولی قبل از اینکه بساطش را پهن کند و جاگیر شود، مدام به او تلنگر بزند که در پس این باغ زیبای کلمات، یک چیز عمیق‌تر و درونی‌تر، همواره در جریان است. چیزی که با زیبایی بیرونی باغ، هماهنگی ندارد اما از باغ، جدا ناشدنی است. مجموعهٔ داستان با این ضربهٔ تکان دهنده، شروع می‌شود و با داستان‌های بعدی ادامه می‌یابد. پرنده باز، داستان دوم است که با رئالیسم شروع می‌شود اما رفته رفته، وهم و گروتسک بر فضا مستولی می‌شود تا جایی که در پایان، خواننده سرگردان می‌ماند بین واقعیت و خیال. این پرنده که بود؟ از کجا آمد؟ چرا دقیقاً همان روز سر و کله‌اش پیدا شد که پدر همسرش بعد از سه سال بلاخره با هزار واسطه و اصرار حاضر شده برای

اولین بار بیاید به خانهٔ دامادش و دخترش را ملاقات کند. پرنده درست همان موقع ظاهر می‌شود که پدرزنش از پدر منصور بدگویی می‌کند و پرنده باز بودنش را دستاویز سرزنش قرار می‌دهد. این چرا و چراهای دیگر، همه در فضا معلق می‌مانند و خواننده را فرو می‌برد در هاله‌ای از ابهام.

داستان‌ها، همگی زادهٔ موقعیت هستند. موقعیت‌هایی که نقاب را از صورت افراد بر می‌دارد و برای اولین بار خود واقعی‌شان را به آنها و دیگران نشان می‌دهد. آرزوی سرکوب شدهٔ دوران نوجوانی در داستان زمین بازی در غیر قابل انتظارترین زمان، خودش را از تسلط خودآگاه سرکوبگر، رها می‌کند و به سطح می‌آید تا روحانی و دیگران را در تصویری رها کند که غیر از او فرد دیگری قادر به مشاهده‌اش نیست.

در آهنگ پلنگ صورتی را با سوت بزن، آن عقلانیت دقیقی که در قالب رژهٔ نظامی و هماهنگ سربازها، دقت در نظم ارتشی و یکپارچگی بی نقص پادگان در آغاز داستان مشاهده می‌کنیم، با تلنگری از درون نهاد، به یکباره بر سر فرمانده و به موازات آن، خواننده فرو می‌ریزد و تمام ساختارهایش ویران می‌شود.

گاهی فقدان وگاهی عزیز از دست رفته، محور داستان هاقرار می‌گیرد. در گلدان آبی میخک‌های سفید، تمام داستان چیده شده تا در پایان، مراقب، تکانی بخورد و یاد همسر از دست رفته‌اش بیفتد. همسری که در داستان بعد، "غار را روشن کن" زن به دنبال یافتن نشانی از او وارد غار می‌شود. اما روباه شنی، داستان پایان بخش مجموعه، از تنهایی آدم‌هایی می‌گوید که برای پر کردنش به موجودی درنده، متوسل می‌شوند. روباهی که قرار است تنهایی مردی را و زنی را پر کند، اما خودش ضله می‌شود از دست آدمها و می‌گریزد به تنهایی‌ای بی آدم و آن دو را رها می‌کند تا هر کدام در میان خاطرات گذشته‌شان، غرق شوند و فرو بروند در دنیای بحران زده‌شان.

زیر لایهٔ طنز به شکلی استادانه، در تمام داستانهای مجموعه، جریان دارد و کششی داستانی به کتاب داده که خواننده را با اشتیاق وا می‌دارد تا داستانها را یکی از پس دیگری، دنبال کند و تا به آخرین داستان نرسیده، کتاب را زمین نگذارد.■

نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک

http://www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html

داستان های حرفه ای ادبیات ایران و جهان را از اینجا دانلود کنید.

http://www.chouk.ir/downlod-dastan.html

دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك و فصلنامه شعر چوک

http://www.chouk.ir/download-mahnameh.html

دانلود نمایش رادیویی داستان چوک

http://www.chouk.ir/ava-va-nama.html

دانلود فرم ثبت‌نام آکادمی داستان نویسی چوک

http://www.chouk.ir/tadris-dastan-nevisi.html

فعاليت هاي روزانه، هفتگي، ماهيانه، فصلي و ساليانه كانون فرهنگي چوك

http://www.chouk.ir/7-jadidtarin-akhbar/398-vakonesh.html