در آمیختن واقعیت و خیال

چاپ ایمیل تاریخ انتشار:

شبح لندن/ نگاهی به رمان «دلقک و هیولا»

فرحنازعليزاده

« ادبیات نه باز نمایی " مطابق واقع " زندگی است و نه رو نوشتی " نا مطابق با واقعیت " » لیندا هاچن

«حقیقت همیشه از واقعیت جدا است. حقیقت واقعیت ها را با لذت ابداع و انتخاب می کند»(ص320)

«دلقک و هیولا» اثر پیتر اکروید نویسنده رمان های پست مدرن با مضامین اجتماعی – انتقادی است که به سال 1949 در لندن در خانواده ای کارگری به دنیا آمده است.او که جوایز متعدد ادبی را به خود اختصاص داده آنچنان مرز میان واقعیت و خیال را در آثارش در هم می آمیزد و اطلاعات تاریخی را دست کاری می کند که گاه تمایز بین واقعیت و خیال برای خواننده غیرممکن می شود. او با این عمل نه تنها قصد نو آفرینی دارد بلکه بانی شراکت بخشیدن خواننده در متن و بعد بینشی و شهودی متنش می شود. اکروید از تلفیق شعر، مقاله، نمایشنامه و حتی زندگینامه و هم چنین از در کنار هم گنجاندن سبک هایی چون گوتیک، ناتورالیسم ،رئالیسم ، پلیسی و کار آگاهی در آثارش سود می جوید.

«دلقک و هیولا» در ژانر پست مدرن از نوع فرا داستان تاریخ نگارانه ،از لحظه اعدام الیزابت کری در حیاط زندان وقتی که می گوید«ما باز هم اینجائیم» آغاز می شود و با همین جمله از دهان دان لنو به پایان می رسد.؛آغاز و پایانی که دقیقا در نمایشنامه گرتی لاتیمر به عین تکرار می شود. سپس نویسنده از اسطوره گلم هیولای خون آشام صحبت می کند تا هم اسطوره ها را به چالش بکشاند و هم بانی تعلیق داستانی شود. وجود فصل های کوتاه و متعدد در رمان یکی دیگر از علت های خوش خوانی متن است که موجب خوانش سریع آن می شود.

اثر اکروید گرچه از دیدگاه بینا متنییت ،نقد اسطوره ای، نقد روانشناسی قابل بررسی است ؛ ولی در این مجال اندک تنها به وجوه پست مدرن اثر چون ترکیب زاویه دید - روایت داستان در داستان- پایان باز و گشوده متن- از میانه شروع کردن و در میانه ختم کردن - حضور شخصیت های حاشیه ای جامعه به عنوان شخصیت اصلی- استفاده از افراد مشهور و تاریخی چون «کارل مارکس»،«جرج گیسینگ»،«دان لنو» و غیره...می پردازیم

شكوفايي پست مدرنيسم را به دو واقعه ربط داده اند:1) ترورجان كندي 2)فرو ريختن ديواربرلين.

بري لوئيس در كتاب"مدرنيسم و پسا مدرنيسم در رمان " مي نويسد« قتل كندي فرجام كتاب گونه ي شومي بود براي دوره اي آكنده از تروريسم و شك. ديوار برلين مجاب كننده ترين نماد جنگ سرد و بدگماني ملازم با آن بود. اين رويداد ها نشان دادند كه دنياي ما به سبب تحولات فناورانه ي پر شتاب و ناپايداري هاي ايدئولوژيك. دنيايي ست پر از تب و تاب»(مدرنیسم وپستمدرنیسم)

بدين گونه در اين جهان نابسامان و با وجود آدم هايي معنا باخته سبكي به وجود آمد تا همه اصول پذيرفته شده و آداب داستان نويسی را زير سوال ببرد.سبكي كه وجوه خاصي را به خود اختصاص داده است .

ديويد لاج پنج مشخصه براي اين گونه داستان ها در نظر مي گيرد: تناقض/ عدم انسجام/ فقدان قاعده/ زياده روي/ اتصال كوتاه).داستان پست مدرنيسم اما به تعبير ايهاب حسن وجوه ديگري دارد( اعتقاد به زندگي شهري اخلاق ستيزي و معيار شكني/ تجربي بودن حيات / حذف انسان به عنوان عنصر مركزي/ عشق به بدوت/ ناگزيري استفاده از آخرين تكنولوژي)

حال این شاخصه ها را در اثر اکروید یک به یک بررسی می کنیم. و دلیل گنجاندن « دلقک و هیولا » در ژانر پست مدرن را توضیح می دهیم.

1 -«دلقک و هیولا» را می توان رمان پست مدرن به حساب آورد چرا که اصل تصادف که یکی از عناصر مهم رمان های پسامدرنیستی به حساب می آید به کرات در متن شکل می گیرد. «آن چه بر جهان اعمال می کند تصادف محض است» دیدار ناگهانی الیزا و اولین در خیابان - کارل مارکس و سلیمان ویل در یک روز به دنیا می آیند- روز تولد لیزی و دان یکی است- حضور سه کمدین در یک خانه- رمان دیکنز با مضمون مرگ و قتل از جایی شروع می شود که جرج در لایم هاوس ایستاده- جسد الیزا در بیست متری جایی که اولین مقتولین راتکلیف دفن شده است به خاک سپرده می شود- تولد و سال شروع کاری دان لنو و بالدی کمدین های مشهور در متن یکی است-مارکس، اسکروایلد،برناردشا و جرج همه در عرض یک ساعت وارد کتابخانه می شوند... . از این دست تصادف هایی که نویسنده گاه درست و گاه به کمک تخیل در متن می گنجاند به وفور یافت می شود. تصادفی که در ابتدا نقش کاتالیزور متنی را ایفاء می کند و بعد خود تبدیل به هسته متن می شود.مثلا به استخدام گرفتن اولین که بعد ها هم شاهد دادگاه است و هم نقش لیزا را در نمایشنامه ای ایفاء می کند که منجر به مرگش می شود.

2- «فرا داستان ها می کوشند تا از راه ادغام خیال و واقعیت، ادبیات و تاریخ را از وضعیت حاشیه ای آن جدا کنند . این ادغام هم در مضامین و هم در شکل صورت می گیرد.»( لیندا هاچن،ص269) استفاده از کولاژ، آوردن شعر، مقاله، بریده های روزنامه و غیره از این دست در فرم به حساب می آید.

3- استفاده از افراد تاریخی و به نام در متن به صورت ساختار شکنانه. فراداستان های تاریخ نگارانه از تاریخ و شخصیت های تاریخی- به حقیقت و دروغ- استفاده می کنند و گاه آنان را به شخصیت های فرعی تنزل می دهد، تا به نوعی به جعلی بودن تاریخ اشاره داشته باشند و از این راه به جعلی بودن متن، به عدم قطعیت ها برسد و هم اینکه با این تحریف ، نویسنده بدون شعار دهی مضامین انتقادی – اجتماعی خود را بیان کنند.

4- ساختار شکنی در نقش پلیس . در داستان های پلیس معمولا کارآگاه و پلیس افرادی برتر و با بهره هوشی بالا تر به حساب می آیند. در داستان های پست مدرن این برتری شکسته شده و به چالش کشیده می شود. ..«سر بازرس کلیدر نتونسه،بگیره اون مهربونه خرسه،هی بشون می گفت اونو می گیره»(ص16) در داستان های پست مدرن دیگر مثلث کارآگاه-قاتل- مقتول ،علت ومعلولی و یا تعلیق داستانهای پلیسی مطرح نیست بلکه نویسنده بیشتر به احساسات درونی بین افراد و ریشه یابی علت های قتل توجه می کند از این رواست که گفته می شود عنصر غالب در این ژانر ماهیتی وجود شناسانه دارد

5-«شخصیت اصلی فرا داستان تاریخ نگارانه به هیچ وجه جزء سنخ های خاص نیستند،بلکه اشخاصی دور از مرکز و حاشیه ای و فرعی هستند.» (لینداهاچن،ص287) لیزا کودکی است که محصول گناه به حساب می آید و در فقر و نکبت به سر می برد. شخصیت های داستانهای پست مدرن چون الیزا افراد مشکل داری هستند که در بحران هویت فردی دست و پا می زنند. در داستان های پست مدرن شخصیتها خاکستری هستند. خیر مطلق و یا شر مطلق ،جنایتکار و قاتلی به شکل داستان کلاسیک وجود ندارد.

6-دید گاه فلسفی داستانهای پست مدرن معمولا دیدگاهی بدبینانه و تقدیر گرایانه همراه با طنز به دنیا است.پوچ گرایی و مرگ طلبی از دیگر عناصر پست مدرن است.

7- استفاده از طنز یکی دیگر از شاخصه های رمان های پست مدرن است تا به کمک این طنز تلخ مسائل عاشقانه ،سیاسی، مذهبی،اجتماعی و.. کل زندگی را به چالش بکشانند. دست انداختن خرافه ها و اسطوره ها از نگاه طنز جزء لاینفک این ژانر است. «سفر یک رمان نویس گرسنه به لایم هاوس به تعبیری بر سیر تاریخ بشر تاثیر گذاشت.»(ص149)

8-استفاده از زاویه دید چند گانه در بیان روایت، تکثر روایت،مرگ کلان روایت ها و بیان تکه تکه روایت برای رسیدن به عدم قطعیت ها؛ در داستان های پست مدرن یکی دیگر از ویژگی های این ژانر است.در این رمان داستانهای جرج گیسینگ به داستان مارکس ، الیزا ،جان کری و داستان های دیگر به وسیله مرگ و قتل به هم گره می خورد .رمان گاه با تکنیک یاد داشت های روزانه و گاه به وسیله من راوی روایت می شود تا به از هم گسیختگی روانی شخصیت برسد و گاه دانای کل همه چیز دان گره از مسائل باز گشاید.

در انتها باید گفت پیتر اکروید رمانی خلق می کند که با وجود دارا بودن وجوه پست مدرن؛ خوش خوان،جذاب ، روان و به دور از ابهام و پیچیده گویی مقلدان این سبک است. بی شک ترجمه روان و سلیس مترجمان(سعید سبزیان و انیسه لرستانی) خوانندگان را در جهت کشف معنا یا معنا های متعدد یاری می رساند.

منابع:

1-    اکروید،پیتر؛ دلقک و هیولا، مترجمان سعید سبزیان و انیسه لرستانی،چ1، تهران: انتشارات افراز 1389

2-    مدرنیسم و پست مدرنیسم ؛گزینش و ترجمه دکترحسین پاینده،چ1، تهران: انتشارات روزنگار 1383(فرا داستان تاریخ نگارانه / لیندا هاچن)

 

 

نوشتن دیدگاه

تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

جلسات ادبی تفریحی

jalasat adabi tafrihi

اطلاعات بیشتر

مراسم روز جهانی داستان با حضور استاد شفیعی کدکنی، استاد باطنی و استاد جمال میرصادقی
جلسات ادبی تفریحی کانون فرهنگی چوک
روز جهانی داستان و تقدیر از قبادآذرآیین سال 1394
روز جهانی داستان و تقدیر از فریبا وفی سال 1395
یازدهمین جشن سال چوک و تقدیر از علی دهباشی شهریور 1395

جلسات کارگاهی آزاد

jalasat kargahi azad

اطلاعات بیشتر

تماس با ما    09352156692