او واقعا باورش شده بود.
اما باورپذیری بزرگترین دروغ هم، بستگی به صداقتی دارد که به آن بیان میشود.
ـ اما چرا عروسکم برای شما نامه نوشته؟
این دومین سوال کلیدی بود
و او خود را برای پاسخ دادن به آن آماده کرده بود.
پس بی هیچ تردیدی گفت:
ـ چون من نامهرسان عروسکها هستم!»
درموردپیدایش و خاستگاه تئاتر عروسکی نظرات مختلفی وجود دارد. شارل نودیه نویسنده معروف فرانسوی، درباره ظهور تئاترعروسکی اینچنین میگوید؟
شبی از شبها، خواهرکوچولوی (هابیل و قابیل) برای اولینبار یک شاخه درختی را لای برگها پیچاند، مثل یک بچه در آغوش گرفت و خواباند. همانطورکه خودش در کودکی بهوسیله حوا تغذیه شده بود، خوابیده و آرامش یافته بود، این موجود خیالی را آرام میکرد و میخواباند و غذا میداد.
اما پیدایش نمایش عروسکی را به آغاز تمدن و حتی قبل از آن میدانستهاند. از آنزمان که انسانهای اولیه نمیتوانستند از زبان بهعنوان یک وسیله ارتباطی استفاده کنند و از بدن به همراه ماسک و اصوات نامشخص بهره میجستند، نمایش متولد شد. هنرهای نمایش از تئاتر ماسک که ریشه در مذاهب و آیینهای مختلف دارد شروع شد.
بطوریکه هردوت نیز معتقد است: از تئاتر ماسک دو شکل اجرایی متولد گردید. یکی نمایش عروسکی و دومی مدتها بعد بهصورت تئاتر انسانی درآمد. هنرپیشه ماسک را رها کرد و به همان صورت که در طبیعت است ظاهر شد. ماسک به تدریج از هنرپیشه جدا و به بالای سر او منتقل گردید و بعدها بهصورت عروسک میلهای درآمد. نخست این عروسکها بهوسیله دست و بر بالای سربازی میشدند و بعد از دستها دور شده بلافاصله از عروسکگردان بهوسیله نخ و ریسمانهایی بهصورت عروسک نخی هدایت شدند.
اما میتوان در این میان از شمامان نام برد. «شامانيسم» علم تحقیق درباره انسانهایی است که قدرت مافوق انسانی دارند و به همین فردی که دارای این علم است «شمن» یا «شامان» گفته میشود. پس شامانیسم یکی از عوامل پیدایش نمایش عروسکی است. شمن یا شامان و یا رهبر قبیله از غار صدای وحشتناک درمیآورده و ماسک میزده، آنگاه بهتدریج ماسکها متحرک شده و عروسک بوجود آمده است. کاهنها داخل بتها میرفتند و با سر و صدا و حرکت بست سعی در زنده نشان دادن بت داشتند.
برخیها نیز معتقدند نمایش عروسکی از هند یا چین بوجود آمده. در هندوستان معتقدند که عروسک از طرف ماک خدای خدایان بر زمین فرستاده شده است بطوریکه نمونهای از اجرای نمایش عروسکی توسط هندیها مربوط به بهرام گور میشود که در آن زمان حدود ششهزار نوازنده و بازیگر دورهگرد و کولی هند به ایران آمده بودند و طبعاً نمایش عروسکی نیز یکی از کارهای نمایشی آنها بوده است. البته در اینجا یادآوریم میشود عروسکهای خیمه شببازی در قرن هشتم پس از میلاد در چین استفاده میشدند و زمان عروسکهای سایه به هزار سال قبل برمیگردد.
در مصر و یونان باستان نیز خدایان را از زبان عروسکها بازگو میکردند تا از این طریق به این گفتارها حالتی فراانسانی داده و تأثیر آنها را بیشتر نمایند.
بااینوجود بهدرستی مشخص نیست که نمایش عروسکی از کشفیات چه کشوری میباشد. اما آنچه مسلم است شرق خاستگاه نمایش عروسکی است و همواره در آن اینگونه نمایشها به روی صحنه جهت مشاهد مردم عادی آورده میشده است. هند و ایران و چین از ایندست کشورها میباشند .
در ایران هم میتوان از عروسکهای ابتدایی نام برد مثل چمچمه گلين عروسكي است كه با قاشق چوبي ساخته ميشود و دختران آذربايجاني در تمناي باران دست به اين مراسم ميزنند.
بااینحال نمایشهای عروسکی یکی از هنرهای ماندگار هستند که باتوجه به در نظر گرفتن پذیرش عنصر فانتزی بالا هرروزه برمخاطبان آنها اضافه میگردد.
... ناگهان نقشهی دنیا پیش چشمانش بسیار کوچک آمد
بادقت بسیار بررسیاش کرد. کشورها، شهرها، عجایب، خیال مرز نداشت. در دنیای عروسکها نه مرزی وجود داشت، نه نژادی و نه مشکلی بابت تفاوتهای زبانی. در دنیای عروسکها بریجیدا به لطف آزادیاش و هم بنا به اشتیاق صاحبش ملکه بود. پس همیشه ترتیبی میداد که اورا خوشبخت تصویر کند...
و شاید این مطلب بهانهای باشد برای خواندن دوباره «کافکا و عروسک مسافر».
منابع:
- 1.www.aftabir.com
2. عروسکها و نمایش عروسکی، تالیف: دیوید کورل، مترجم: آزاده نوری، همایون فربود
3. کافکا و عروسک مسافر، جوردی سیئر راای فابرا