کتاب آدمیان، کتابی قابل تأمل است که در آن به تمام ریزه کاری‌های ساختاری و عناصر داستانی و اصول داستان نویسی توجه شده است. ساختار این کتاب موزاییکی است؛ به این شکل که ابتدا چند داستان کوتاه می‌خوانیم که ما را یاد آثار داستایوفسکی می‌اندازد، البته دور از انتظار هم نیست چون در صحبتی که با نویسنده داشتم متوجه شدم او تأثیر پذیرفته از داستایوفسکی، کامو، آروین یالوم و نیچه است. این تأثیرپذیری را به خوبی می‌توانیم در کل اثر ببینیم.

این کتاب یک اثر چند لایه با درونمایۀ جامعه‌شناسانه، روانشناسانه و فلسفی است که در لایۀ جامعه شناسانۀ آن به مفاهیمی مانند دوستی، دشمنی، بی‌تفاوتی، فقر، طلاق، خیانت، حمایت فردی و تأثیر حمایت جامعه از افراد آسیب‌دیده، آسیب‌های اجتماعی، پوپولیسم و تأثیر آن بر آن جامعه، ورشکستگی و اعتیاد پرداخته شده‌است.

در لایۀ روانشناسانۀ آن به مفهوم تنهایی معنایی و راه پیشنهادی گریز از آن، ابعاد شخصیتی کاراکترهای داستان و انواع دفاع‌های روانی بر مبنای نوع شخصیت افراد، مقابله با مفهوم شکست و سوگ و تنهایی پرداخته شده.

در لایۀ فلسفی آن به مفهوم تنهایی معنایی و عشق پرداخته شده.

پیرنگ اصلی داستان به عنوان یک جمله در متن داستان در قالب نامه‌ای گنجانده شده «انسان تنها پناه انسان است.»

شخصیت پردازی بیشتر به وسیلۀ دیالوگ انجام شده و در آن دیالوگ‌ها، انواع لحن و اصطلاحات، هماهنگ با نوع شخصیت را مشاهده می‌کنیم. ضمن این که بیشتر داستان بر مبنای دیالوگ پیش می‌رود.

اگر بخواهیم از نظر ساختاری و مکتب ادبی این اثر را بررسی کنیم مجموعه داستان به‌هم پیوسته‌ای است که به دو بخش کلی تقسیم می‌شود. بخش اول داستان‌های کوتاهی هستند که گویی مانند یک نقاشی یا یک فیلم کوتاه بخشی از زندگی یک انسان را به نمایش می‌گذارد. داستان‌ها و شخصیت‌های هر داستان بی‌ارتباط با هم به نظر می‌رسند. و در پایان هر داستان ما به نتیجۀ خاصی نمی‌رسیم و فقط با شخصیت‌ها و زندگی آنها آشنا می‌شویم.

در بخش دوم که در واقع قسمت آخر داستان و شیرازۀ کلی اثر است، پیوند و تاثیرگذاری تمام شخصیت‌ها و اتفاقات داستانهای مختلف را با هم پیدا می‌کنیم.

سبک نگارشی، روان و ساده است و از شعر هم در آن استفاده شده که با توجه به کاراکتر اصلی داستان که شاعر و در واقع راوی داستان هم هست از شعر هم استفاده شده که بیشتر جنبۀ شخصیت پردازی دارد.

البته ما در طول داستان به خوبی متوجه این موضوع نمی‌شویم مگر با دقت کردن در فصل اول و آخر که روایت اول شخص می‌شود و در باقی داستانها راوی سوم شخص است. بخش اول و آخر به خود راوی ارتباط مستقیم دارد. با صحبت در مورد کاغذ پیش‌نویس آغاز می‌شود و در فصل آخر هم از کاغذ پیش نویس نام برده می‌شود که در واقع نماد پایداری و تلاش و پویایی و ارزشگذاری بر ادبیات است.

در مجموع نمادهای زیادی را در این اثر مشاهده می‌کنیم مانند زیرسیگاری سنگ یشم که نماد آرامش است؛ خشم و ترس را از بین می‌برد و برای دارنده‌اش خوش شانسی به دنبال دارد. یشم نه تنها سعادت را به ارمغان می‌آورد، بلکه به دارنده‌اش نیز کمک می‌کند تا از آن چیزی که به دست آورده است محافظت کند. از دیرباز تاکنون سنگ یشم برای باغبانان از جذابیت بسیار بالایی برخوردار بوده چرا که یک برداشت پر محصول را برایشان تضمین می‌کند. در این داستان نویسنده نماد دانش و به نوعی باغبان است که با آثار ادبی مانند باغبانی که از فرهنگ نگهداری می‌کند در تلاش است تا از جامعۀ و خانواده و دوستان خود محافظت کند، این زیر سیگاری از برادر بزرگترش برای او یادگار مانده که خود این موضوع نیز جنبۀ نمادین دارد.

نماد دیگر کلاغی است که با غرور بر روی شاخه‌ای سست در زمستان ایستادگی می‌کند. کلاغ نماد پرنده سیاه با پیشینه‌ای پر رمز و راز در دنیای نمادها و افسانه‌های عامیانه است که از گذشته‌های دور تا امروز داستان‌های زیادی درباره روح این حیوان در سراسر دنیا نقل شده است.

می‌گویند افرادی که هنگام رویارویی با خطرات زندگی به کمک نیاز دارند، هوش و توانایی خود را زیر سؤال می‌برند یا حس می‌کنند فرصت زندگی کردن را از دست داده‌اند، می‌توانند به روح کلاغ به عنوان یک قدرت و توتم حیوانی تکیه کنند تا ارزش‌های خود را بهتر شناخته و حقایق عمیق را بهتر درک کنند.

نماد دیگر کودک کار است که نماد آسیبهای اجتماعی می‌باشد و پیرمرد کتابفروش که نماد معلم و حمایت جامعه از آسیب‌های اجتماعی می‌باشد. آموزش دوچرخه سواری، نماد مهر پدرانه و آموزش رقص والس نماد تشویق کودک آسیب دیده برای جدایی از آنارشیسم و پیوندی مهرآمیز با آینده و جامعه است. خود کتابفروشی هم نماد تأثیر گذاری دانش بر رشد و ارتقای سطح کیفی و اجتماعی زندگی افراد است.

تمام لباسها و رنگها و عناصری که از آنها نام برده شده جنبۀ نمادین دارند که تعدادشان هم زیاد است.

 از این دیدگاه کتاب یک اثر سمبولیسم به نظر می‌آید اما این نمادگرایی فقط یکی از لایه‌های ساختاری این کتاب است.

در لایه دیگرِ بررسیِ ساختاری به یک رئالیسم معناگرا با رگه‌های ناتورالیستی می‌رسیم که البته کمی هم نشانه‌های سانتیمانتالیسم در آن قابل تشخیص است و در مجموع اگر بخواهیم آن را در مکتب خاصی تعریف کنیم بیشتر یک اثر پست‌مدرن به نظر می‌رسد زیرا تمام هدف نویسنده درگیر کردن ذهن مخاطب و اندیشیدن به مفاهیمی است که در قالب نمادها و ماجراها و شخصیت‌ها بیان شده.

یکی از جذاب‌ترین تکنیکهای به کار برده شده در این داستان در قسمت پایانی کتاب و تکنیک داستان در دل داستان است که ما پیوند کل عناصر داستان و سه داستان مجزا را در دل یک داستان می‌بینیم. با توجه به نام فصل آخر «زی‌زی» که گویی استعاره از نام خود نویسندۀ اصلی کتاب است، می‌توان برداشت کرد که نویسنده تلویحی به ما می‌گوید: «این جهان را و این شخصیت‌ها را من خلق کرده‌ام.»

تکنیک جالب دیگر استفاده از نامه برای ارائۀ بیانیه‌های نویسنده است که چون در قالب نامه نوشته شده از حالت شعار گونه فاصله گرفته و به خوبی، به صورت مستقیم افکار و نگرش نویسنده را با مخاطب به اشتراک می‌گذارد.

در بخش پایانی نیز نظرات خود را در مورد مقولۀ عشق از زبان استاد فلسفه در قالب داستانی از تجربۀ آموزش او به یکی از دانشجوهایش برای آموختن به شخصی دیگر که دانشجوی او نیست و در واقع زی‌زی، شخصیت اصلی داستان است بهره می‌برد. در این قسمت با استناد به نقاشی جیغ اثر ادوارد مونک و یک نقاشی سورئال و نوکتورن شمارۀ دو شوپن فضاسازی به خوبی انجام شده.

زمان، شهر یا کشور خاصی را در داستان پیدا نمی‌کنیم و داستان جنبۀ عمومیت خود را حفظ کرده است.

مقدمۀ کتاب توسط مهدی رضایی که از نویسندگان خوبِ معناگرا و نمادگرا است، روش مطالعۀ و سر نخ مفهومی این کتاب را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد و همچنین مقدمۀ دیگر توسط دکتر حامد نقاشیان فوق‌دکترای روان‌تنی و روانکاوی نوشته شده که به خوبی به جنبه‌های روانشناسانۀ اثر اشاره دارد. مقدمۀ این دو انسان فرهیخته، خود سندی بر ارزشمندی این اثر است. این کتاب توسط کانون فرهنگی چوک و انتشارات آقاپور چاپ و منتشر شده و به صورت صوتی هم قابل دسترس است. که با صدای خود نویسنده و توسط استودیو راد به سفارش کانون فرهنگی چوک تهیه شده است.■