روسیه کشوری است که فرهنگ متفاوتی را در جهان ایجاد کرده است. در طول تاریخ روسیه، این فرهنگ بوده که وحدت مردم چند ملیتی روسیه را تضمین و تا حد زیادی تأثیر روسیه را در جهان تعیین کرده است. امروزه در شرایط تشدید رقابت ایدئولوژیک و اطلاعاتی جهانی و پیامدهای فجایع ملی قرن که به طور کامل برطرف نشده است، قطعاً نقش فرهنگی در آینده این کشور تعیین کننده میباشد.
سیاست فرهنگی حاکم، از فرهنگ به عنوان ابزاری برای انتقال مجموعهای از ارزشهای اخلاقی که اساس هویت ملی را تشکیل میدهد، به نسلهای جدید استفاده کرده است. بدیهی است که با آگاهی از فرهنگ خود و شرکت در فعالیتهای فرهنگی، در افراد یک جامعه هویت اخلاقی واحدی در زمینه احترام به تاریخ و سنتها و پاسداری از ارزشهای ملی ومعنوی شکل گیرد و با مرور زمان استعدادها و تواناییهای افراد در همین راستا شکوفا میشود.
ماهیت فرهنگ روسیه، که وحدت مردم چند ملیتی روسیه را بر اساس حفظ هویت فرهنگی و ملی همه مردمان کشور تضمین میکند، بازتاب هویت فرهنگی هر منطقه از کشور را ضروری میسازد. مردم برای تحرک زندگی فرهنگی درهر منطقه از روسیه و تعامل فرهنگی بین منطقهای در تلاش هستند. این مهمترین عامل در رشد کیفیت زندگی، کلید توسعه پویای نهادهای تشکیل دهنده فدراسیون روسیه، اساس وحدت نه تنها در حوزه فرهنگی، بلکه وحدت دولتی روسیه است.
بدین صورت است که جایگاه اجتماعی فرهنگ نه تنها در کشور روسیه بلکه در جهان به عنوان یک عنصر تأثیرگذار مطرح است و سالهاست که در دستور کار نهادهای مختلف روسیه قرار گرفته است.
نه به عنوان مجموعهای از اقدامات که یک بار اتخاذ شده و بیان شده بلکه به عنوان یک فرایند پویا پیوسته بسته به تغییرات در وضعیت داخلی و خارجی به طور مداوم تنظیم شده و اجرا میشود.
برای دستیابی به این هدف، نیازمند اتحاد جامعه روسیه و استفاده از همه پتانسیلهای فرهنگ ملی و ظرفیتها و استعدادهای مردم جامعه در همه سطوح است. به طوری که با جدیت میتوان گفت هر فرد در روسیه صرف نظر از قوم، ملیت و گرایش فکری و مذهبی برای رسیدن به هدف واحد میتواند کارآمد و مفید باشد. حال این سؤال مطرح است که برای رسیدن به این هدف واحد در حوزه داخلی و خارجی، کشور روسیه چه اقداماتی انجام داده است؟
در ابتدا میتوان گفت حفظ میراث تاریخی روسیه به تأکید همه مردم روسیه به عنوان یک ارزش جهانی که هویت و سرزندگی مردم روسیه را تعیین میکند. این شامل انواع میراث مادی - ساختمانها و سازههای با ارزش تاریخی، معماری که نمونههای بی نظیری در جهان هستند، مناظر تاریخی، طبیعی و باستانی است. همچنین میراث فرهنگی از جمله زبانها، سنتها، فولکلور، شیوههای سنتی زندگی، ادبیات بزرگ روسی، موسیقی، تئاتر، سینما و...
و همه آنچه هویت مردم را از دوران قدیم تا به امروز ساخته است.
این طور هست که روحیه غرور و اعتماد به نفس در مردم سرزمینی شکل میگیرد. در نتیجه آنها در جهت حفظ و بهتر ساختن آن تلاش میکنند و انگیزههای میهن پرستانه افزایش پیدا میکند.
طبق این سیاست برنامه ریزی شده کلمه "حفظ" تنها به معنای محافظت از تخریب و از دست دادن هر چیزی که در گذشته ایجاد و جمعآوری شده، نیست، بلکه به معنای دوباره تکمیل دائمی است.
در حوزه خارجی اقدامات موثری در طی سالها اجرا میشود. بستر مناسبی برای معرفی سایتهای میراث فرهنگی، مناطق تاریخی شهرها و سکونت گاهها در شبکههای مجازی فراهم شده است. به گونهای که صنایع دستی و غذاهای خاص روسیه به برند جهانی و شناخته شده تبدیل شدهاند. حتی کوچکترین شهرهای روسیه به قطب گردشگری در جهان تبدیل شدهاند. به عنوان مثال روستای اویمیاکن که در جمهوری یاکوتیای روسیه واقع شده است، یا شهر ولیکی اوستیوگ که به عنوان وطن بابا نوئل اعلام شده است. به گونهای ست که گردشگران را از نقاط مختلف جذب کرده و همین گردشگران، فرستادگان فرهنگی روسیه خواهند بود. اقدام دیگر این است که انواع جشنوارهها، نمایشگاهها، مسابقات و المپیادها با موضوعات فرهنگی، تاریخی و هنری در داخل روسیه و در حوزه بین الملل در طول سالها طراحی شدهاند. همچنین پروژههای بین المللی برنامه ریزی شده است که در زمینههای فرهنگی و هنری با اهداف بشر دوستانه و ارتقای روابط با کشورهای دیگر مشارکت دارند.
هر ساله مردم در نقاط مختلف روسیه در این مراسمها شرکت میکنند. علاوه بر شکوفایی استعدادهای فردی، به ایجاد روحیه سرزندگی و شادابی در جامعه هم کمک میکند و در نتیجه باعث پیشرفت در سطوع علمی، سیاسی و اجتماعی در جهان هم خواهد شد.
از اقدامات دیگر میتوان به توسعه و حفاظت از زبان روسی که اساس و تضمین وحدت فرهنگی و دولتی روسیه است، اشاره کرد. ماهیت چند ملیتی روسیه که با اتحاد مردمان با فرهنگها، مذاهب، زبانهای مختلف شکل گرفت، نقش زبان روسی را به عنوان مبنایی برای وجود تمدن روسیه تعیین کرد.
ایجاد شرایط لازم برای بهبود کیفیت مهارت زبان مادری از طریق شهروندان از جمله مقامات دولتی، روزنامه نگاران، سیاستمداران، معلمان و هرکسی که فعالیت حرفهای آنها مربوط به این حوزه است.
برای شهروندان خارجی، شرایط برای آموزش زبان روسی جهت فعالیت کاری آنها در روسیه و حمایت از حقوق آنها ایجاد شده است.
برای همه علاقه مندان به زبان روسی بستر آموزش را در خارج از روسیه توسط ایجاد مدارس و مراکز آموزش تخصصی زبان روسی، به عنوان مثال مراکز خانه روسی در کشورهای اروپایی، آسیایی و آفریقایی و مراکز برگزارکننده آزمونها و دورههای زبان روسی "TRK" در سراسر دنیا فراهم کردهاند و در داخل کشور پذیرای داوطلبان به آموزش زبان روسی هستند. در واقع زبان روسی ابزاری برای انتقال فرهنگ روسیه در جهان شده است.
بدین ترتیب تلاشهای هدفمندی روزانه برای ترویج آن در جهان انجام میشود. از جمله گسترش حضور زبان روسی در اینترنت، این امر ضروری است تا ارزیابی روسیه از رویدادهای جاری تا حد ممکن در تصویر جهان وجود داشته باشد. موفقیت در این زمینه به اشباع اینترنت با منابعی به زبان روسی بستگی دارد که برای ساکنان تحصیل کرده کشورهای خارجی مفید و جذاب هستند، اول از همه، منابعی که در فضای اطلاعاتی این کشورها به زبان رسمی آنها موجود نیست. لازم است تعداد منابع با کیفیت بالا در اینترنت به میزان قابل توجهی افزایش یابد و به شهروندان کشورهای مختلف امکان میدهد زبان روسی را یاد بگیرند، اطلاعاتی در مورد فرهنگ روسی و زبان روسی دریافت کنند.
حمایت از خلاقیتهای ادبی مدرن، انتشار کتاب و انتشار مجلات ادبی از مهمترین وظایف سیاست فرهنگی دولت است. نیاز به حمایت مداوم برای کار علمی در زمینه تهیه نسخههای آکادمیک ادبیات کلاسیک روسیه و توسعه تاریخ ادبیات روسیه وجود دارد. ادبیات روسی جایگاه ویژهای در زندگی معنوی و فرهنگی روسیه دارد، بنابراین بسیار مورد توجه است.
امروزه در فضای مجازی، هرکسی که به رایانه و اینترنت دسترسی دارد، فارغ از تحصیلات، دیدگاه، تجربه زندگی، دانش موضوع، سلامت روان و نیت واقعی خود، چیزی خلق و توزیع میکند. در نتیجه، فضای اطلاعاتی آلوده است. در این شرایط سواد رسانهای و اطلاعاتی مردم به یکی از مهمترین عوامل توسعه اجتماعی تبدیل میشود. در چارچوب این سیاست، محیط اطلاعاتی به عنوان مجموعهای از رسانههای جمعی، پخش رادیو و تلویزیون و اینترنت لازم است به گونهای سازمان دهی شود که هم آگاهی دهنده و روشنگر و هم سرگرم کننده و جذب کننده برای تمامی قشر جامعه در سنین مختلف باشد. با بررسی رسانههای روسی این امر به وضوح دیده میشود که رسانههای جمعی در روسیه مورد توجه عموم مردم هستند و به گونهای که کمتر به رسانههای خارجی توجه دارند. این اعتمادسازی تحسین برانگیزاست. ازاقدامات مهم دیگر در شبکههای مجازی این است که روسیه پلتفرمهای روسی را طراحی کرده است که عموم مردم و نهادها در این کشور از آن استفاده میکنند به عنوان مثال vk.com، ok.ru، pikabu.ru، zen.yandex.ru، mail.ru، my.mail.ru؛ که این نشان از احترام به تولید و خود کفایی در روحیه مردم روسیه است.
اینها بخشی از اقدامات موفقیت آمیز روسیه در راستای حفظ و توسعه فرهنگ خود در داخل و در حوزه بین الملل است که به طور مختصر به آن پرداخته شد.
در نتیجه آنچه که ذکر شد، میتوان گفت برای حفظ فرهنگ، تاریخ و زبان، یک جامعه نیازمند اقدامات اساسی و جدی در همه زمینهها با استفاده از همه استعدادها و منابع ملی و مردمی خود است. هرگاه فرهنگ مردمی در سطوح مختلف ارتقا پیدا کند باعث پیشرفت و توسعه آن کشور در حوزههای علمی و اجتماعی در جهان هم خواهد شد. اعتماد و همبستگی ملی، اعتبار و افتخار جهانی هم به دنبال خواهد داشت. ■