این ماه با کتابی متفاوت و درعین حال تخصصی در زمینه‌ی ادبیات، علوم انسانی و هنر، آشنا می‌شویم. کتابی که راهگشای درک بهتر آثار ادبی بوده و در فهم زیرلایه های معنایی این آثار به خواننده کمک می‌کند. مقالات کلیدی نشانه شناسی را دکتر امیرعلی نجومیان در سال 1396 توسط انتشارات مروارید به چاپ رساند.

این مجموعه که ایشان، از آن به عنوان محصول یک هم اندیشی پانزده ساله در حلقه‌ی نشانه شناسی تهران یاد می‌کند، با ترجمه‌ی مقالات کلیدی نشانه شناسی توسط مترجمان و متخصصان این رشته، دکتر فرزان سجودی، دکترکورش صفوی، خانم فرزانه دوستی و لیلا صادقی، دکتر محمد غفاری و مسعود فرهمندفر و... در مجموعه‌ای 480 صفحه‌ای، منتشر شد.

مقالات کلیدی نشانه شناسی که در حال حاضر، کامل‌ترین سری مقالات در این زمینه است، از پنج بخش عمده به قرار زیر تشکیل شده است. بعد از مقدمه، در بخش نخست مجموعه، با مقاله‌ی نشانه شناسی چیست؟ از یوگنی گرنی آشنا می‌شویم. این مقاله به زبانی جذاب، نشانه شناسی را با ارجاع به تجربه‌ای شخصی از نویسنده، بیان می‌کند. یوگنی گرنی، در این مقاله سعی دارد برای این پرسش که نشانه شناسی چیست؟ (پرسشی که به قول نویسنده، مردم بلافاصله بعد از اطلاع از تخصص او مطرح می‌کنند،) پاسخی بیابد، او که متوجه می‌شود جواب این سوال آنقدرها که تصور می‌کرد، ساده نیست، به همراه خواننده، مرحله به مرحله تعاریف ارائه شده از نشانه شناسی را مرور کند و همراه با او به درکی از مفهوم نشانه شناسی دست پیدا کند.

بخش نخست، با دو مقاله از ورنر همرستینگل، تحت عنوانهای "مبانی نشانه شناسی" و "پیشنیه‌ی نشانه شناسی" که به ترتیب دومین و سومین مقاله‌ی این مجموعه، را تشکیل می‌دهند، ادامه پیدا می‌کند.

"به سوی منطق فرهنگ" اومبرتو اکو، نشانه شناس بزرگ ایتالیایی که در ایران با رمان نام گل سرخ، معروف است، نشانه شناسی را در فرهنگ پی می‌گیرد. "عناصر نشانه شناسی" رولان بارت پایان بخش، قسمت نخست این مجموعه است.

در بخش دوم، با عنوان نشانه شناسی و زبان شناسی با دو نشانه شناس کلیدی این رشته، رومن یاکوبسن و فردینان دو سسور که مقالات "زبان شناسی و شعرشناسی" و "از درسنامه‌ی زبان شناسی عمومی" ایشان به نوعی مقالات کلاسیک در حوزه‌ی زبان شناسی محسوب می‌شوند، آشنا می‌شویم.

نشانه شناسی و ادبیات بخش سوم این مجموعه مقالات را تشکیل می‌دهد. در این بخش، مقالات نشانه شناسان بزرگی چون رابرت اسکولز، جاناتان کالر و ژرژ ژنت آمده است. آشنایی با این قسمت،

از دو جهت می‌تواند برای ادبیات معاصر ایران، راهگشا باشد. از یک سو، نویسندگان معاصر با کسب دانش نشانه شناسی و به کارگیری آگاهانه‌ی این عناصر، قادر خواهند بود بر عمق معنایی آثار خود بیافزایند و از سوی دیگر، آشنایی خوانندگان با سیستم نشانه شناسی، ضمن فهم بهتر و توانمندی در رمزگشایی این آثار، سبب ایجاد نوعی تعامل بین نویسنده و خواننده می‌شود. و به این ترتیب ابزاری در اختیار خواننده قرار می‌دهد تا از آثار ادبی به خصوص آثار ادبی مدرن و پست مدرن که دارای پیچیدگی‌های معنایی و نشانه شناسی بیشتری هستند، درک و ارزیابی دقیقتری داشته باشد.

بخش چهارم کتاب، به نشانه شناسی و هنر می‌پردازد. در این بخش ابتدا با مقاله‌ی استوارت هال درباره‌ی رمزگذاری و رمزگشایی در تلویزیون آشنا می‌شویم و بعد مقاله‌ی دیگری از امبرتو اکو درباره‌ی نشانه شناسی در معماری می‌خوانیم و در ادامه به ترتیب مقالاتی در حوزه‌ی نشانه شناسی در موسیقی، سینما و تئاتر می‌آیند تا نشانه شناسی هنر با مقالات کلیدی ایروتاراستی، وارن باکلند و کر الام، ادامه پیدا کند.

بخش پنجم این مجموعه، آخرین قسمت کتاب است که با انتخاب دو مقاله از ژاک دریدا و جاناتان کالر، نشانه را به چالش می‌کشد.

در کنار جامعیت کتاب و پرداختن به حوزه‌های مختلفی همچون زبان شناسی، ادبیات و هنر، آنچه این مجموعه را منحصر به فرد کرده، انتخاب هوشمندانه و چینش آگاهانه‌ی مقالات است. به شکلی که مقاله‌ی اول مجموعه، خواننده را ابتدا گام به گام با مفهوم نشانه شناسی آشنا کرده و در ادامه به ارتباط گسترده‌ی این دانش با قلمروهای مختلف علوم انسانی و هنر می‌پردازد.

در پایان با طرح یک چالش از سوی دریدا و کالر، در حقیقت مفهوم پایان مجموعه، هم به نوعی دچار دگرگونی و چالش می‌شود چرا که این پایان، آغازی است برای تفکر در مورد ورود نشانه به قلمروی بی انتهای بازی و جدایی از غالب ارجاع نظیر به نظیر بیرونی. ■