مطالعه سیرتحولات سینمای الجزایردرهزاره سوم میلادی موضوعی دست نخورده است. بنابراین، این موضوع سزاوارمطالعه چندباره ومکرر واز زوایای مختلف است. وچیزی که سخن پایانی درمورد سینمای الجزایر، برای رسیدن به نتیجه علمی را فراهم میسازد، امری نسبی است. وعلیرغم تلاشهای انجام شده برای احاطه برهمه جوانب مشکلات موجود، بدون شک بازهم این موضوع نیازبه توضیحات وروشنگری های بیشتری دارد. بااین حال، برای رسیدن به نتایج عینی برخی ازبرداشت های خودازموضوع رابیان میکنم.
_الجزایر، هنرسینمارادرحالی که زیریوغ استعماربودتاجایی که سینما دردوره مستعمراتی که سخنگوی ایدئولوژی استعمارمسلط برکشوربود، شکل گرفت.
_سینما درالجزایر دربحبوحه جنگ استقلال، باتولید فیلمهایی که مجاهدین را درکوه ها به تصویر میکشید، وباتلاش هایش برای جداشدن ازسینمای مستعمراتی، وبابه خدمت گرفتن وسایلی برای مبارزه به خاطر تغییرات، آینهای برای انعکاس اصول انقلاب شد. لیکن شروع آن با امضاوتأیید فرانسویان حامی انقلاب امثال"رنه فوتیه"بود.
_پس ازاستقلال، شاهدتولیدفیلم هایی درستایش انقلاب وقهرمانی های مردم، وفیلم های دیگری که بنابه مقتضیات سیاسی آن زمان، بامشی سوسیالیسم همگامی داشت، بودیم. پس سینما به سخنگوی دولتی که بهعنوان ناظراصلی برای تأمین مالی تولیدآن درنظرگرفته شده بود، تبدیل شد تاگزینه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی وفرهنگی موردنظر وی رابیان نماید.
_بهتدریج وباگذشت سالها موضوع فیلمها برای درمان مسائل سیاسی واجتماعی متنوع شد، که ازنظرکیفیت تولید ونگاه کارگردانهای مختلف، باهم متفاوت بود.
_همچنانکه سستی ونقص درتولیدرا دراواخردهه هشتاد ودرهمه سالهای دهه نود، به سبب بحران سیاسیی که گریبانگیرکشورشده به وداعم ازبحران تروریسم واوضاع امنیتی ارتجاعی (قرون وسطایی) شاهدبودیم، بارهاشدن سینما ازسوی دولت ازنظرتأمین مالی (بودجه) براثراین بحران، ودورشدن دولت ازنظام سوسیالیستی، وضع سینما دگرگون شد. واین وضع بهصورت مستقیم برشکل کارهای تولیدی وبرحجم آن
تأثیرگذاشت، علاوه برهجرت بیشتر کارگردانها برای فرار از تعقیب افراطیون.
_چیزدیگری نیزکه مشاهده میشود ظهور افزایش تعداد فیلمهای الجزایری دردهه های اخیراست. این امربطورطبیعی تحلیلهای زیادی را باخودداردکه ازجمله آنها: بازگشت امنیت وآرامش به کشور، علاقه مسئولین فرهنگی به طرف سینما وبهبودی محیط فرهنگی الجزایرباجشنواره هایی که مهمترین آنها عبارتنداز: "تظاهرات سال الجزایردرفرانسه"،"الجزایر، پایتخت فرهنگ عربی"و"جشنواره وهران فیلم عربی"، همچنین همزمانی دهه اخیرباپنجاهمین سال استقلال الجزایرکه ازجمله مواردی است که منجربه علاقمندی به تولید فیلمهایی که انقلاب وشهدای آن را دراذهان جاودانگی میبخشد. اماطغیان وجولان کارهای موردحمایت خارجیها برصحنه الجزایر، باعث شدتا تولیدات ناب الجزایری محدودبه تولیدات مناسبتی شود.
_هزاره سوم با تولید فیلمهای انقلابی که جنگهای آزادیبخش را روایت میکند وفیلم هایی که تاریخ الجزایردرپیش ازانقلاب ومیانه دوران استعمارفرانسوی را روایت میکند، شناخته میشود. واین فیلمهای جدید، انقلاب را پس ازگذشتن نزدیک به نیم قرن ازاستقلال بانگاهی جامع وبابیشترین دقت معرفی میکند. واین نشانه این است که اوضاع سیاسی، اقتصادی واجتماعی کشورتغییریافته به گونهای که سینماگرکنونی وسایل اجراییی را که برای سینماگران دهههای شصت وهفتاد بطورفراوان یافت نمیشد، اکنون دراختیاردارند.
_بافرارسیدن هزاره سوم، سینمای الجزایر وارد دوره مهمی شد. بنابراین دراین دوران صنعت فیلم سازی فقط به بزرگداشت وتجلیل ازانقلاب ومداوای مسائل اجتماعی اکتفا نمی کندوهمانا برمبنای ویژگیهای میهنی وشرایط سیاسی واجتماعی به تولید فیلمهایی که همه موضوعاتی که موردعلاقه فرد واجتماع الجزایررادربرمی گیرد، میپردازد. همچنانکه برخی ازفیلم های الجزیری بادریافت جوائزی ازجشنواره های بین المللی به اوخ قلههای افتخارجهانی نایل شده است.
_فیلمهای الجزایری درهزاره سوم، حقایق سیاسی را سینمایی کرده است، لیکن مشاهده می شودکه برخی ازکارگردان ها کارهایشان راباتکنیک های فنی به رمز وکنایه پوشانده اندتا دیدگاههایشان را ازسانسورحفظ کنند. چون کارگردان می داندکه اگرکارهایش باجسارت همراه باشد وموانعی راکه توسط تصمیم گیرندگان قرارداده شده است رادرنوردند، ازاجرای کارهایشان جلوگیری میشود.
_همچنانکه فیلمهای هزاره سوم، آن پدیدههای منفی اجتماعی که جامعه ازآن هارنج میبرد را درمان کرد وبوضوح برما آشکراست که فیلم اجتماعی آینه زمانه خود، به اتمام خوشایندهاوناخوشی هایش است، بنابراین سینما پدیده هاراازنظرهنری به تصویرمی کشد. همچنانکه برسینماواجب نیست که بطورمثال انتقال دهنده خبریا پخش کننده سخنرانی باشد، اماسینما پیام خود درفیلم راازطریق ترکیبی ازارزش های کاربردی وزیبایی شناختی وباافاضه کردن علاقه خاص خود برکار، تدوین میکند.
_همچنانکه روشن است سینمای الجرایرهمه موضوعات وحتی موضوعاتی که درجامعه الجزایر ازتابوها شورده می شودرابررسی می کندکه ازنمونه های آن موضوع ترورشخصیت است. واین منجربه این می شودکه تعدادی ازکارگردان های الجزایری درآوارگی فعالترندجایی که دربیان نظراتشان آزادی مطلق احساس می کنندبدوراز سانسوروباحمایت خارجی. درحالی که بااین کار با طرزفکرفرانسوی واریکایی همسویی دارند ودستیابی کارگردانان اجنبی بربودجه بیگانه برای تولیدکارهایشان تأثیرمستقیم برمطالبی که آن کارها مطرح میکند، دارد. همانا این فیلم هابا بهره گیری ازتکنیک ها وفنون جدیدسینمایی به احیاء سینمای الجزایردردوران جدیدکمک کرد، اماهویت خودراگم کردودرمقاصددیگری غرق شد.
_ُهمچنین ملاحظه می شودکه آبشخور فیلمهای هزاره سوم ادبیات داستانی ومتون نقلی است لیکن ماهیت نقل قول ازداستان گوناگون است. دراینجا بعضی کارگردانها با آثارادبی بااحتیاط ودرحالی که کوشش ونظرات مؤلف را حفظ میکند، برخورد می کنندوبرخی دیگرنظرشان این است که داستان چیزی نیست بجزماده خامی که کارگردان برحسب تمایلات فنی ودیدگاه های فکری خود، آن راشکل می دهدوبصورت فیلم درمی آورد.
در دو دههی اخیر الجزایر با جنگهای داخلی و یا ناآرامی سیاسی روبرو بود. همین مهم باعث شد تا سینمای الجزایر نیز روند رو به رشد خود طی دهه 70 را با سقوط فاحشی نظارهگر باشد. از سال 2006 به اینسو اما با آرام شدن فضای کشور سینمای الجزایر نیز کم کم به رشد رسیده است.
طبق آمار یونسکو در سال 2009 در حال حاضر فقط 19 سالن سینما در الجزایر موجود است که رقم تاسف بار و حتی شک برانگیزی است. در طی جنگهای داخلی عمدهی سالنهای سینما و فضاهای دیگر فرهنگی یا نابود شدند و یا اینکه متروکه ماندند.
تولیدات سالیانه فیلم در الجزایر نیز رسماً اعلام نشده اما براساس گمانه زنیها و آثاری که به صورت مشترک با دیگر کشورها به ویژه فرانسه و بلژیک و هلند ساخته شده میتوان تخمین زد در این کشور سالیانه 4 فیلم تولید میشود. میزان سینماروها نیز حدود 700 هزار نفر در سال است.
از ساختههای مهم سالهای اخیر این کشور "دلیس پالوما" ساختهی نادر مونیش محصول 2007 که بودجه شاخص 7 میلیون یورویی نیز داشت و همچنین " عشق شما چگونه شکل میگیرد" ساختهی "فاطیما زهره زاموم" محصول 2011 و "زابانا" ساختهی سعید خلیفه محصول 2012 که نماینده این کشور در اسکار همین سال بود، قابل اشارهاند.
نیم قرن پس از استقلال الجزایر، ششمین جشنوارهی فیلم ابوظبی بخش ویژهای را برای آن برگزار کرد. در این بخش شش فیلم سینمایی به نمایش در آمد که مهمترین آنها"زد" ساختهی"گوستاوگاوراس" به تهیه کنندگی الجزایر وفرانسه، و"نبرد الجزایر" ساختهی" جیلو پونته کوروو" به تهیه کنندگی ایتالیا والجزایر بودند.
شرح عکس: نبرد تانکها و مردم بیدفاع؛ معروفترین سکانس فیلم "نبرد الجزایر" ساختهی جیلو پونته کورو محصول 1966■