یادداشتی بر مجموعه داستان «روباه شنی» نویسنده «محمد کشاورز»؛ «مصطفی بیان»/ اختصاصی چوک

چاپ ایمیل تاریخ انتشار: 16 ارديبهشت 1396

چاپ دوم مجموعه داستان «روباه شنی»، برنده جایزه کتاب سال و جایزه ادبی جلال آل احمد در سال 95، توسط نشر چشمه روانه بازار شد. آموزگاران داستان در کلاس‌های داستان نویسی می گویند: «داستان‌های خوب اغلب در نقطه بحران شکل می‌گیرند.» یعنی ورود یک عامل شگفت و یا یک اتفاق در زندگی انسان، باعث می‌شود که شکل زندگی و آدم‌های آن تحت تاثیر قرار بگیرد و یک «داستان» متولد شود؛ آن موقع است که می‌توان گفت یک «داستان» خلق شده است. برخلاف داستان‌های امروز که اشباع شده از نوشتن زندگی روزمره بدون یک گره داستانی! که این نوع داستان‌ها، تقلیدی است ازداستان‌های جوامع صنعتی.

نگاهِ نویسنده به محیط اطرافش با بقیه مردم متفاوت است. یک نویسنده به محض اینکه با یک نقطه بحران یا اتفاقی مواجه می‌شود آن را روی کاغذ می‌نویسد. در واقع با نوشتن، آن را مثلاً برای کاغذ تعریف می‌کند و به شکل داستان می‌نویسد. در اینجا باید گفت، معمولاً داستان، واقعیت‌ها به اضافه‌ی تخیلات نویسنده است که با آب و تاب و با جذابیت بیشتری بیان می‌شود.

مجموعه‌ی داستان «روباه شنی»، شامل نه داستان کوتاه است که نویسنده، علاوه بر آنچه تجربه کرده یا شنیده است به کمک تخیلش مطالبی را نیز برای جذاب کردن به داستان‌ها می‌افزاید.

یکی از نکات بارز این مجموعه داستان در قیاس با داستان‌های کوتاه ایرانی که این روزها بیشترشان حول وحوش زندگی روزمره و آپارتمانی است این است که نویسنده سعی کرده است قدمی فراتر از زندگی روزمره بگذارد و نگاهی به لایه‌های پنهانی زندگی روزمره همراه با مضمون داستانی بیاندازد. گاه با رگه‌های طنز در دو داستان «پرنده باز» و «آهنگ پلنگ صورتی را سوت بزن» و یا با زبان تامل برانگیز در دو داستان «روز متفاوت» و «هشت شب، میدان آرژانتین».

در بیشتر داستان‌های کتاب، یک عامل هست که وارد جریان روزمره‌ی زندگی آدم‌های داستان می‌شود و باعث خلق یک داستان جدید می‌گردد. گاهی این عامل یکشی است مثل گلدان سنگین در داستان «گلدان آبی، میخک‌های سفید»، یا پلاک

شهادت همسری غایب در داستان «غار را روشن کن» و یا کودک درون در داستان «زمین بازی» و گاهی این عامل حیوان است مثل سگ‌ها، کاسکو و روباه در داستان‌های «روز متفاوت»، «پرنده باز» و «روباه شنی».

نویسنده علاوه بر واقعیتی که در زندگی با آن مواجه می‌شود از تخیل خودش نیز استفاده می‌کند. نویسنده با استفاده از گره‌های داستانی‌اش، آن‌ها را ماهرانه و به زیبایی در ذهن خود آنقدر شاخ و برگ داده که امروز به یک «داستان خوب» مبدل شده است.

نویسنده طوری مهره‌های شطرنج اش را در کنار هم چیده که برای خواننده محسوس و قابل باور می‌شود. به عبارتی، نویسنده در این مجموعه داستان، تخیلات فعال ذهن خودش را واقع بینانه و بدون از اغراق‌های رایج در داستان، پرداخته است. چرا که خواننده با خوانش داستان‌های این کتاب برای هیچ لحظه‌ای تصور نمی‌کند که آن بخش از داستان از واقعیت به دور است و یا یک زندگی ساده روزمره تقلیدی از کشورهای صنعتی را می‌خواند.

یکی از نکات قوت این کتاب این است که خواننده با داستان‌های این کتاب ارتباط برقرار می‌کند زیرا رویدادها و مضمون‌های داستان برای خواننده باورپذیر و طبیعی نشان داده شده است. مورد پایانی این که خواننده با خوانش این کتاب با آن برخورد می‌کند؛ درگیری‌هایی است که بین شخصیت‌ها و رفتارها و خواسته‌ها و افکار آنها روی می‌دهد. نمونه‌ی بارز آن را می‌توان در داستان «روباه شنی» یافت. در این داستان، شخصیت اصلی داستان با نثری شاعرانه با چشم اندازی وسیع از کوه، دشت و آدم‌ها با حال و هوایی سرگردان در حال درگیری و کشمکش است.

«رفیقم روباهه. راننده با دهان باز برگشت رو به او؛ همه جور آدم دیده بودم اما تو یکی دیگه نوبری! بگو ببینم شغلت چیه؟ کامیون دارم. خاور. مرغ جابه جا می‌کنم. راننده زد زیر قاه قاه حنده. ماشین کمی قیقاج رفت اما زود کنترلش کرد. تو دیگه کی هستی بابا! آخه آدمی که مرغ مردم دستش امانته با روباه رفاقت می کنه!؟» (متن داستان روباه شنی).

نویسنده با نگارش داستان‌هایش از لایه‌های متفاوت و پنهان شخصیت‌های آدم‌هایش می‌گوید (مثل داستان روباه شنی). از تضادها و تناقض‌های درونی آدم‌های داستانش می‌نویسد که گاه موجب خنده و گاه وحشت خواننده می‌شود و اینگونه باعث تامل خواننده می‌شود. ■

نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک

www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html

دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك

www.chouk.ir/download-mahnameh.html

شبکه تلگرام کانون فرهنگی چوک

https://telegram.me/chookasosiation

اینستاگرام کانون فرهنگی چوک

http://instagram.com/kanonefarhangiechook

دانلود نمایش‌های رادیویی داستان چوک

www.chouk.ir/ava-va-nama.html

دانلود فرم ثبت‌ نام آکادمی داستان نویسی چوک

www.chouk.ir/tadris-dastan-nevisi.html