گردان قاطرچی‌ها / نویسنده: داود امیریان / ناشر: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان / چاپ: اول 1390 / تعداد: 15000 نسخه / ویراستار: مرضیه طلوع اصل / صفحات: 327 صفحه با احتساب 83 صفحهٔ سفید

لایه‌های طنز از همان نام کتاب، نیش خواننده را باز می‌کند. شاید خوانندهٔ نوجوان در برخورد اول گمان کند که نویسنده قصد شوخی دارد، اما با پیش رفتن در متن داستان، متوجه می‌شود هیچ شوخی‌ای در کار نیست و این گردان خیلی هم جدی تشکیل می‌شود تا به رزمندگان کمک کند.

ستون اصلی گردان قاطرچی‌ها افرادی هستند که از همه جا رانده و مانده هستند. افرادی که خود به تنهایی می‌توانند یک لشکر را دچار حوادث غیرمترقبه و موقعیت‌های پیش‌بینی نشده کنند، در این گردان کنار هم جمع می‌شوند. این گردان، نخست باید آموزش ببیند اما آموزش قاطرچی بودن یک طرف داستان است و رام کردن قاطرهای زبان نفهم طرف دیگر ماجراست.

گردان قاطرچی‌ها به سبب هوشیاری و قلم توانای داود امیریان یکی از طنزهای نادر در مورد فضای جنگ است. چنین کتاب‌هایی هم می‌تواند ذهن نوجوانان را با فضای جبهه و جنگ آشنا سازد و هم می‌تواند روحیهٔ خشن جنگ را برای نسلی که آن را مترادف با خون شنیده است، تلطیف سازد.

کتاب‌هایی از این دست، چنان‌چه با بصیرت انتخاب شوند و معیارهای درست تربیتی و نکات آموزشی در آنها لحاظ شود می‌تواند به عنوان گامی بزرگ برای آشنایی کودکان و نوجوانان با بخشی از تاریخ کشورمان معرفی شوند. اما اجازه بدهید با همان لحنی که قصه پیش رفته است (زبان طنز و کنایه) به متن کتاب نگاه کنیم.

گردان قاطرچی‌ها در 23 فصل، 327 صفحه البته با احتساب 83 برگ سفید! به چاپ رسیده است و اگر هدفی جز چاق و چله ساختن کتاب در میان نبوده، چرا ناشر لابه لای صفحات اصلی کتاب، تعداد 83 برگ سفید چاپیده است؟

مسالهٔ فوق الذکر، مرا به یاد دوران ماقبلِ تاریخ انداخت. در سال‌های خیلی دور، در ایالات پشتِ کوهِ بورکینا فاسو، برخی مهندسان زحمتکش جاده کش در حین ساختِ جاده‌ها، پیچ‌های زیادی با فشار در آن تعبیه می‌کردند. برخی از پیچ‌ها به سبب وجود کوه و دره و برخی دیگر برای مطوّل ساختن راه و بالا بردن متراژ کار بود. پاره‌ای از این پیچ‌ها نیز با مشارکت مالکین زمین و همیاری آنها بود چرا که برخی حضرات دوست نداشتند جاده از میان زمین ایشان رد شود، پس مبلغ ناچیزی به عنوان همیاری به مهندسان محترم می‌پرداختند و ....

صد البته در شمال و جنوب بورکینا فاسو، رسم بر این بود که دستمزد مهندسان خبره و پیمانکاران عزیز را با متر کردن راه و ضرب طول در عرض آن محاسبه می‌کردند و کاری به ضخامت آسفالت یا زیرسازی آن نداشتند. امروزه به لطف فن آوری نوین جاده سازی توسط آقایان جاده کش در ایالات پشت کوه بورکینافاسو، دیگر شاهد این گونه اتفاقات خیلی شوم نیستیم مگر این که کسی ناگهان از دستش در برود (آن هم به صورت کاملاً اتفاقی) و یا بودجهٔ آن توسط عوامل نفوذی (یا دوستانی که شاید نیاز مادی داشته‌اند برای مهاجرت به کانادا) موقتاً، اختلاس شود.

نگاهی به متن

با توجه به این امر که کتاب گردان قاطرچی‌ها جهت نوجوانان تهیه و به چاپ رسیده است لازم بود که مواردی در آن با ذره‌بین دیده شود اما گویا نویسندهٔ طنازِ ما از آن غافل شده است! ناشر این کتاب یعنی کانون پرورش فکری نیز که خود به صورت تخصصی بر چاپ و نشر کتاب‌های کودکان و نوجوانان نظارت دارد مانند نویسنده از کنار برخی نکات با سهل انگاری عبور کرده است. صد البته در این میان نقش ویراستار خیلی محترم از همه پر رنگ‌تر است که گویا وظیفهٔ خود را اندکی فراموش کرده‌اند!

در ذیل، جدولی آمده است که در آن لغت‌هایی که به شکل غلط در کتاب به چاپ رسیده نوشته شده‌اند، در ضمن معنای برخی از آن‌ها باید در پاورقی می‌آمد تا خوانندهٔ نوجوان منظور نویسنده را بهتر دریابد و به قول معروف دوزاری‌اش بیفتد اما... بگذریم:

نگاهی به حاشیه

این کتاب، به لطف طنز خوب آن، شاید یکی از کتاب‌هایی باشد که اصلاً حاشیه ندارد مگر دور تا دور متن اصلی آن. هر چه که باید گفته شود در متن اصلی کتاب آمده است و نویسنده برای زیبایی متن و اجبار چاپخانه، باید از هر طرف کاغذ حدود دو سانتی‌متر حاشیه بگذارد، که گذاشته است. اهل فن می‌دانند که برخی افراد، اصلاً، ذاتاً و همین جوری بی‌خودی، حاشیه ساز هستند و از هر چیز کوچکی، مثل سوزن ته گرد هم حواشی بسیار بزرگ اندازهٔ میخ طویله می‌سازند ولیکن داود خان امیریان اهل این کارها نبوده و نیست.

کمی تا قسمتی جدی

جای برخی لغات و اصطلاحات در این کتاب نیست. شاید بسیاری از کنایه‌ها و اشارات کلامی و اصطلاحات زبانی هستند که ما مجاز در به کارگیری آن‌ها در ادبیات نیستیم. وجه اول این است که با به کارگیری برخی کلمات، قـُبح آن در جامعه شکسته می‌شود و به صورت عمومی تکرار خواهد شد. وجه دوم این است که کتاب و رسانه‌های مکتوب سندی هستند که نسل آینده از آن می‌آموزد و متن را به عنوان سندی از گذشته به آینده انتقال می‌دهد، پس لازم است تمهیداتی اندیشیده شود تا برخی عبارات (هر چند که در افواه عمومی استفاده می‌شود) در فرهنگ مکتوب به کار گرفته نشوند (این نکته به طور کامل اخلاقی است و ربطی به سیاست ندارد.) اما کدام نکات؟

در صفحه 262 آمده است: «علی حسابی زرد کرده بود» عبارات به کار برده شده، نوعی حرمت شکنی اخلاقی است آن هم در کاری که برای نوجوانان نوشته و چاپ شده. چگونه است که نویسندگان در به کارگیری لغاتی که امکان دارد به نوعی رنگ و انگ سیاسی بودن بخورد حسابی سخت‌گیری کرده و دچار خودسانسوری هستند، اما در مورد به کار بردن لغاتی این گونه، گشاده دست و سهل انگار می‌شوند؟

امروز (در این زمانهٔ هجمه‌های گوناگون فرهنگ و زبان بیگانه)، ادبیات پارسی بیش از هر چیز به پاسداران فرهنگی نیاز دارد. نویسندگان هر جامعه، پاسداران فرهنگ و اندیشهٔ آن دیار و جامعه هستند و داود امیریان به عنوان سربازی از این لشکر می‌داند که بار سنگین این مسئولیت، با نوشتن هر جمله بر دوش آنان سنگین‌تر خواهد شد. باشد که سربازان خوبی برای فرهنگ و اندیشه و زبان پارسی باشیم.■

---

 

www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html

دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك

www.chouk.ir/download-mahnameh.html

شبکه تلگرام کانون فرهنگی چوک

https://telegram.me/chookasosiation

اینستاگرام کانون فرهنگی چوک

http://instagram.com/kanonefarhangiechook

دانلود نمایش‌های رادیویی داستان چوک

www.chouk.ir/ava-va-nama.html

دانلود فرم ثبت‌ نام آکادمی داستان نویسی چوک

www.chouk.ir/tadris-dastan-nevisi.html

بانک هنرمندان چوک صحفه ای برای معرفی شما هنرمندان

www.chouk.ir/honarmandan.html

بخش ارتباط با ما برای ارسال اثر

http://www.chouk.ir/ertebat-ba-ma.html

فعاليت هاي روزانه، هفتگي، ماهيانه، فصلي و ساليانه چوک

www.chouk.ir/7-jadidtarin-akhbar/398-vakonesh.html

دانلود فصلنامه‌های پژوهشی شعر چوک

www.chouk.ir/downlod-faslnameh.html