رمان «همسایه‌ها» نوشته احمد محمود در سال 53از سوی انتشارات امیرکبیر به بازار نشر راه یافت و به چندین بار چاپ رسید اما در سال 60چاپ آن متوقف شد. این رمان داستان جوانی به نام خالد را پیش از کودتای 28مرداد و دوران نهضت ملی شدن نفت در اهواز روایت می‌کند، او از نوجوانی بی تجربه به یک سیاسی تبدیل می‌شود، عاشق می‌شود و وارد ورطهٔ سیاسی می‌شود. بن مایهٔ رمان برگرفته از وقایع و تحولات اجتماعی و سیاسی در دهه‌های سی و چهل شمسی است که از یک سوبازتاب فقر و فلاکت مردم جنوب و از سوی دیگرآستانهٔ وقایعی است که به جریان ملی شدن صنعت نفت و تاثیرات اجتماعی سیاسی آن می‌پردازد.
شکی نیست که بازتاب ادبیاتی از این دست در بستر واقع گرایی تا حد زیادی در چشم انداز رمان همسایه‌ها با تکنیکی خاص فضاهای سیاسی و حرکت اندیشه‌های چپ را در خود به واگویی نشسته است. احمد محمود در سالهای وقوع این حوادث خود از آرمانگرایان اردوگاه چپ بوده است که در جنوب از شهری به شهر دیگر تبعید می‌شده و زندان را تجربه کرد و خود شاهد بسیاری از دشواری‌ها و اعدامهای هم مسلکانش بوده است.
روایت داستان از اهواز شروع می‌شود که چند خانوادهٔ فقیر و تهی دست در یک فضای مشترک (هر یک با یک اتاق) در خانه‌ای در همسایگی یکدیگر زندگی می‌کنند. خالد به همراه مادرش یکی از این همسایگان است که در قهوه خانهٔ امان آقابه کار مشغول می‌شود و در کنار این با همسر عشوه گر امان آقا رو به رو می‌شود. داستان به تدریج تا آنجا پیش می‌رود که خالد به زندان می افتد و با بسیاری از مباحث سیاسی روز آشنا می‌شود و مقولهٔ عشق در سایه قرار می‌گیرد که همین پوست انداختن فضای رمان نویسنده توانسته است با عمده کردن حوزه‌های سیاسی و به زندان رفتن خالد فضای رمان را به سوی حرکتهای سیاسی نزدیک کرده است. خالد در یکی از تظاهراتها آسیب می‌بیند و به خانه‌ای پناه می‌برد و آنجا با سیاه چشم آشنا می‌شود، دختری که به او دل می‌بازد. نویسنده در این رهگذر سعی می‌کند در مقوله شخصیت پردازی و تیپ سازی و جستجوی آگاهی بخشی نسبت به زندگی و رنجهای قشرهای فقیر بومی رمان را تا آنجا پیش ببرد که با خالد همسو شویم و به زندگی سیاسی و عاطفی او پی ببریم.
می‌بینیم که خالد در همسایگی بزرگان سیاست و حزب در زندان به تدریج به انسجام فکری دست میابد و محیط زندان باعث می‌شود با بسیاری از جریانهای سیاسی رابطهٔ نزدیکتری بیابد. این همنوایی با مبارزان سیاسی خود فرصتی بود تا خالد به نوعی اجتماع خاطر برسد. گفته می‌شود رمان همسایه‌ها از دو نوع همسایه صحبت می‌شود، یکی همسایگان تهی دست و کارگر در فضای خانه و دیگری فرصت تازه همسایگی با اهل سیاست در زندان.
این دو وجهی بودن فضای رمان خود نوعی استعارهٔ سیاسی و اجتماعی است. خم شدن نویسنده به درون زندگی مردم از یک سو و دل سپردن به مفاهیمی چون عدالت و آزادی از سوی دیگر هرکدام فرصتهایی هستند برای ساختن شخصیت خالد و سایر دوستان او. خالد اولین جریانهای عاطفی را باهمسر امان آقا تجربه می‌کند و بعد این سیه چشم است که اورا وارد دنیای خیال انگیز عشق می‌کند. اما به زودی بوی عشق بوی کبوترها و مردمی که در سقوط یکدیگر شریک‌اند به وضعیت دیگری راه می‌گشایند. بسیاری از وقایع در سایه قرار می‌گیرند. قهوه خانه نمادی می‌شود برای جمع شدن مردم آرمان گرا و جوانان بی تجربه، و مکانی نیشود برای بروز عشق و نفرت و سیاست بازی و بازتاب رنجهای مردم شهری پر از سوئ تفاهم.
نویسنده در فضای رمان شخصیتها و چهره‌ها را در گذرگاه طلای سیاه، خوزستان به بهترین شکل بیان کرده است. وجود و حضور چندین زن از جمله بلورخانم، گل خانم و... در فضای خانه به باورپذیری داستان کمک کرده است. اما خالد از منظر دیگر زندان را اینگونه یاد می‌کند:
“تمام تنم خسته است باد عرق تنم را خشک کرده است ...
در آهنی راهرورا نگاه می‌کنم چهرهٔ بعضی برایم آشناست انگار که آنها را جایی دیده باشم. یک روز غروب که در خیابان پهلوی قدم بزنی، همهٔ مردم شهر را می‌بینی.”
شخصیت بعدی دیگر آقای پندار است که به خالد راه و رسم مبارزه را می‌آموزد و خالد به تدریج این گذرگاه را تجربه می‌کند.
شکی نیست رمان چندصدایی همسایه‌ها که محمود سعی داشته در آن به فضای شهری سرک بکشد، همهٔ آدمهای گرفتار را وارد بازی می‌کند. اما همه از جنس خالد نیستند این تنها اوست که وزن حوادث را سنگین و سبک می‌کند، همه چیز را از منظر تجربه‌اش می‌فهمد. خروج استعمار از بدنهٔ صنعت نفت خود بهانه‌ای می‌شود برای طرح مطالبات مردمی و ایجاد زمینهٔ تغییر. رمان همسایه‌ها جانمایهٔ یک گزارش سیاسی و اجتماعی است که به شکلی ساختمند به حوزهٔ قصه نویسی راه یافته. آنچه که در رمان همسایه هابه پا ایستاده است هم فضای موضوعی و محتوایی آن و هم شیوهٔ روایت نویسی است از تاریخ معاصر ایران.
از عشق تا سیاست از خانه تا اجتماع از همسایه تا زندان...■
www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html
دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك
www.chouk.ir/download-mahnameh.html
شبکه تلگرام کانون فرهنگی چوک
https://telegram.me/chookasosiation
اینستاگرام کانون فرهنگی چوک
http://instagram.com/kanonefarhangiechook
دانلود نمایش‌های رادیویی داستان چوک
دانلود فرم ثبت نام آکادمی داستان نویسی چوک
www.chouk.ir/tadris-dastan-nevisi.html
بانک هنرمندان چوک صحفه ای برای معرفی شما هنرمندان
بخش ارتباط با ما برای ارسال اثر
http://www.chouk.ir/ertebat-ba-ma.html
فعاليت هاي روزانه، هفتگي، ماهيانه، فصلي و ساليانه چوک
www.chouk.ir/7-jadidtarin-akhbar/398-vakonesh.html
دانلود فصلنامه‌های پژوهشی شعر چوک
کمک نیاز دارید؟ 
چت از طریق واتساپ