نگاهی به فیلم «شرم» کارگردان «اینگمار برگمان»؛ «اشکان کریمی»/ اختصاصی چوک

چاپ ایمیل تاریخ انتشار:

نگاهی به فیلم «شرم» کارگردان «اینگمار برگمان»؛ «اشکان کریمی»

بازیگران: لئو اولمن/ مکس فن سیدو/ سیگ فورست/ گونار جوراستراند / فیلم نامه: اینگمار برگمن فیلم برداری: نیکویست / سال فیلم:1968 سپتامبر 29 / مدت زمان: 103 دقیقه

دو بازیگر اصلی این فیلم اما یاران همیشگی و بازیگران مورد علاقه برگمان‌اند: خانم Liv Ullmann که در این فیلم کاراکتر، اوا (Eva) و Max von Sydow کاراکتری به نام، یان (Jan) را بازی کردند. فیلم در سال 1968 ساخته شد.

فیلم بدین منوال آغاز می‌شود کهیان برای همسر خود اوا رؤیایی که شب گذشته در خواب دیده را تعریف می‌کند و آن هم این است که آن دو بار دیگر در کنسرتی موزیک می‌نواختند. از این گفته در می‌یابیم که این زوج افراد هنرمندی‌اند و مساله دوم، این که حال قادر به انجام آن نیستند. علت آن؟ در صحنه بعد وقتی می‌خواهند صبحانه بخورند، می‌بینیم که اوا ناراحت است و شوهرش به او می‌گوید: " تقصیر من نیست. من که این جنگ لعنتی را شروع نکرده‌ام! ". پس علت جنگ است. در می‌یابیم که جنگی در حال انجام است. نکته جالب توجه این است که در هیچ بخشی از فیلم، مخاطب به این نکته پی نمی‌برد که طرفین جنگ چه کسانی اند و اساساً در فیلم مطرح نشده است. یان و اوا عملاً ارتباطی با خارج ندارند. رادیوی شان خراب است و نیاز به تعمیر دارد و قبض تلفن را پرداخت نکرده‌اند و یان هم خواستار حفظ این "‌وضعیت‌" است. کمی که فیلم به پیش می‌رود در سکانسی می‌بینیم که در حال خوردن ناهار هستند و دوربین بر چهره اوا تمرکز دارد و مایان را تنها از پشت می‌بینیم و این خود تکنیکی سینمایی است بیانگر این که در این صحنه، تمرکز بر اوا است. اوا را می‌بینیم که می‌گوید حدود سی سال دارد و بچه می‌خواهد و طلب این را دارد کهیان نزد دکتر جهت معاینه رود. در ادامه هواپیماهای دشمن بدان محل حمله و یان و اوا را وادار به مصاحبه‌ای می‌کنند. بالاتر از "‌وضعیت‌" ای سخن بردم. مراد همین است یان و اوا اساساً آدم‌های بدون "‌ایدئولوژی‌" هستند. افرادی که در گیر و دار سیاست و دنیای آن نیستند پس به راحتی توسط همین موضوع طعمه شکنجه می‌شوند (سکانس‌های جلوتر فیلم). شاید این نوع از شهروندان (اوا و یان) از جهتی بدترین نوع شهروند باشند از این حیث که در امر سیاسی مداخله نمی‌کنند و خود را وارد نمی‌بینند و اصولاً سرنوشت خود را به دست افراد غیر می‌سپارند و ...

در حین جنگ مدام می‌بینیم که به یان حملات عصبی دست می‌دهد و محتاج به همسرش برای آرام شدن و بقا است. یان اساساً شخصیتی متزلزل، عدم اعتماد به خود و فردیتش و نوعی از فرد دارای روح لطیفی است که حتی در صحنه‌ای قادر به کشتن یک مرغ نیست لیکن در ادامه روند سرگذشتش پس از اتمام جنگ، یان کاملاً دگرگون شده و جدیدی را مشاهده می‌کنیم؛ دیگر آن فرد وابسته، بدون اعتماد به نفس، ترسو و هیستریک نیست، وجود (being) جدیدی را دارا شده است که این بر اثر جنگ و مهم‌تر از آن طی تغییر روند رابطه او و همسرش به وجود می‌آید. یان حتی دست به کشتن می زند! سنگدل می‌شود! بی عاطفه و بی توجه حتی به آتش کشیده شدن خانه‌اش.

پس از آنکه به دلیل مصاحبه‌ای که در بالا ذکرش رفت و یان و اوا شکنجه شدند و توسط یاکوبی، یکی از شخصیت‌های فیلم، آزاد شدند. به خانه مخروبه خود بازگشتند و در حین کارهنگامی که خشم خود را بروز می‌دهد، یان به اوا می‌گوید: "‌جالبه! وقتی جنگ بود، حداقل نسبتاً با همدیگر خوب بودیم‌" بحث بینشان بالا می‌گیرد و اوا به یان می‌گوید " اگر صلح شود، از تو جدا خواهم شد " و این نقطه‌ای است که عملاً زندگانی مشترک این دو به اتمام رسیده است و به قول معروف در طلاق عاطفی به سر می‌برند. ریشهٔ این نزاع‌ها بخش عمده آن اگر نه همه آن صرفاً مساله "‌فرزند و مادری‌" است؛ اوا بسیار خواهان اینست که مادر شود و سعادت خود و زندگی


زناشویی خود را در این مساله می‌بیند. اونیازی درونی به حسی زنانه را می‌طلبد یعنی "‌وضعیت مادری" (motherhood).

یاکوب مرتباً به خانه آن‌ها می‌آید و به طور کاملاً واضح دل بر آن دارد که اوا را اغوا کند و از او کام دل بگیرد و صحنهٔ مشهوری از فیلم کهیان را از باده مست می‌کنند. یاکوب تمام دارایی خود رت به اوا می‌بخشد و آن دودر خارج از خانه، در گلخانه مشغول به عمل زنا می‌شوند. یان که با سری سنگین از مستی به در می‌آید، از پنجره خانه آن دو، یاکوب و همسرش را می‌بیند. آن دو را نه در حین عمل بلکه با هم می‌بیند و ظن و گمان این مساله در ذهن او مسلماً برابری با عین واقعیت می‌کند. چنان که وقتی سربازان به رهبری یکی از شخصیت‌ها به نام فیلیپ، یاکوب را در بیرون از منزل دستگیر کرده و طلب آن مقدار پول عظیم را می‌کنند، اینیان است که پول را پنهان کرده و در نهایت یاکوب را به ضرب گلوله می‌کشد. شاید به دلیل انتقام از عملی که او با همسرش مرتکب شد. در بخش پایانی فیلم با صحنه‌ای مواجه می‌شویم که ساکنان آن منطقه از جمله اوا و یان سوار بر قایقی هستند تا از آن منطقه نکبت بار بگریزند اما در نهایت تنها چیزی را که به نظاره خواهند نشست مرگ ندریجی خود خواهد بود چنان که مرگ دیگران را به چشم دیدند.

به نظربنده فیلم در دو لایه کار می‌کند: لایه رویین و لایه زیرین. در لایه رویین جنگ، تبعاتش و خرابی و مرگ را نشان می‌دهد اما عقیده بنده براین است که غایت فیلم نه این مساله بلکه " کند و کاو روابط انسانی است " که همان لایه زیرین است. فیلم از اساس بر منطق کلام لحظه‌های حساس عمیق می‌شود مانند کلام اوا به یان: "‌چه خواهد شد اگر ما دیگر نتوانیم با یکدیگر حرف بزنیم؟‌". حرف این است: عشق، علاقه، زندگی مشترکی که کرده‌ایم، همه چیزمان و اساساً "‌ما‌" چه می‌شویم؟ دل نگرانی اوا که دل نگرانی بشری در تمام روابط عاشقانه با طرف دیگر است، ذیل همان کند وکاو، تنش‌ها و تباینات روابط انسانی است.


 

نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک

www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html

دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك

www.chouk.ir/download-mahnameh.html

شبکه تلگرام کانون فرهنگی چوک

https://telegram.me/chookasosiation

اینستاگرام کانون فرهنگی چوک

http://instagram.com/kanonefarhangiechook

دانلود نمایش‌های رادیویی داستان چوک

www.chouk.ir/ava-va-nama.html

دانلود فرم ثبتنام آکادمی داستان نویسی چوک

www.chouk.ir/tadris-dastan-nevisi.html

بانک هنرمندان چوک صحفه ای برای معرفی شما هنرمندان

www.chouk.ir/honarmandan.html

بخش ارتباط با ما برای ارسال اثر

http://www.chouk.ir/ertebat-ba-ma.html

فعاليت هاي روزانه، هفتگي، ماهيانه، فصلي و ساليانه چوک

www.chouk.ir/7-jadidtarin-akhbar/398-vakonesh.html

دانلود فصلنامه‌های پژوهشی شعر چوک

www.chouk.ir/downlod-faslnameh.html

نوشتن دیدگاه

تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

جلسات ادبی تفریحی

jalasat adabi tafrihi

اطلاعات بیشتر

مراسم روز جهانی داستان با حضور استاد شفیعی کدکنی، استاد باطنی و استاد جمال میرصادقی
جلسات ادبی تفریحی کانون فرهنگی چوک
روز جهانی داستان و تقدیر از قبادآذرآیین سال 1394
روز جهانی داستان و تقدیر از فریبا وفی سال 1395
یازدهمین جشن سال چوک و تقدیر از علی دهباشی شهریور 1395

جلسات کارگاهی آزاد

jalasat kargahi azad

اطلاعات بیشتر

تماس با ما    09352156692