تاریخچهٔ ادبیات داستانی جهان (12) نویسنده «مریم ایلخان»/ اختصاصی چوک

چاپ ایمیل تاریخ انتشار: 14 بهمن 1395

ایتالیا، از رنسانس تا عصر حاضر (2)

پس از پترارک و بوکاچو، نویسندگان دیگری نیز در ایتالیای سده‌های پانزده و شانزده می‌زیستند که در واقع نخستین نویسندگانی بودند که از میان روایات و اخبار دست به آفرینش ادبیات واقعی زدند: لوئیچی پولچی (1432-1484)، بذله‌پرداز و شوخ محفل لورنتسوی شکوهمند (سیاستمدار و حکیم فلورانسی و کشوق شاعران و نویسندگان) است. وی تنها منظومهٔ بزرگش مورگانته ماجوره را به درخواست مادر لورنتسو سروده است. خلاصهٔ داستان چنین است:

اورلاندو که خود تبعید را اختیار کرده است با سه پهلوان بت پرست برخورد می‌کند. دو تن را می‌کشد و نفر سوم، مورگانته را به کیش خود دعوت می‌کند. مورگانته خادم وفادار اورلانتو می‌شود. مورگانته مبارزات فراوانی انجام می‌دهد و پیروزی‌های برجسته‌ای به دست می‌آورد. مورگانته ماجوره از سه رشتهٔ عمده تشکیل یافته است:

1-داستان اصلی مورگانته که بیشتر از یک رمانس موزون ایتالیایی اواخر سدهٔ چهاردهم اقتباس شده.

2-داستان رونسوو که در اصل از یک قصهٔ اسپانیایی گرفته شده.

3-اقوال طنزآمیز و شوخ طبعانهٔ خودِ پولچی به علاوهٔ دو بخش بزرگ الحاقی از او دربارهٔ مارگوته (یک پهلوان کوتوله که از خوردن و لاف زدن دربارهٔ جنایاتش لذت می‌برد.) و استاروت (دوست شیطان صفت اورلاندو).

ماتئو ماریا بویاردو (1434-1494)،کنت سکاندیانو، حاکم رجو و مودنا و "هومر عصر شوالیه‌گری" است. در سال 1469، عاشق آنتونیو کاپرارا می‌شود و منظومهٔ اورلاندوی عاشق خویش را با الهام از او می‌سراید. خلاصهٔ داستان چنین است:

اورلاندو، شخصیت اول این داستان، قهرمانی است شیدای عشق که به خاطر آنجلیکا، شاهدخت سنگدل و بی دین چینی، از همه چیز حتی دفاع از شاه و کشورش دست می‌کشد. اما این تنها اورلاندو نیست که گرفتار افسون آنجلیکاست. تقریباً همهٔ دربار فرانسه از جمله رینالدو پسرعمهٔ

اورلاندو از پی عشق دختر کشیده می‌شوند و در این راه حتی تا چین هم کشیده می‌شوند و با جادوگران و غولان و زنان و مردانِ جنگیِ بسیاری درگیر نبرد می‌شوند.

این منظومه روزگاری شهرت بسیار می‌یابد اما تغییرات روحیهٔ زمانه و بی ظرافتی زبانِ منظومه، باعث می‌شود تا در سدهٔ شانزدهم تقریباً فراموش شود. در سال 1541 فرانچسکو برنی سبک و بیان این منظومه را تهذیب می‌کند و لحن آن را دگرگون می‌سازد.

لودو ویکو آریستو (1474- 1533)، بزرگ‌ترین حماسه‌سرای رمانتیک به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد نمایشنامهٔ جانشینان وی الهام بخش شکسپیر در خلق رام کردن زن سرکش بوده است. با این حال، شهرت آریوستو مرهون اورلاندوی خشمگین است. این اثر دنبالهٔ داستان اورلاندوی خشمگین بویاردو است. آریوستو در خلق این اثر علاوه بر بویاردو، از ویرژیل، اووید، بوکاچو، پولچی، ستاتیوس و مجموعه رمانس‌های سده‌های میانه الهام گرفته است. خلاصهٔ داستان چنین است:

در اورلندوی خشمگین، صدها داستان و خرده روایت وجود دارد که همگی به سه مضمون اصلی حماسه متصل می‌شوند:

1- محاصرهٔ پاریس از طرف ساراسن‌ها

2- آنجلیکا از میان فرانسویان می‌گریزد و خود را به خارج از دیوارهای شهر می‌رساند. در آنجا با مدورو، جوان مجروح مسلمان روبرو می‌شود و به پرستاری و درمان زخم‌هایش می‌پردازد تا جایی که جوان سلامت خود را باز می‌یابد. آنجلیکا دل به او می‌بندد و همسر او می‌شود. وقتی اورلاندو از ماجرا آگاه می‌شود، خشم و حسادت او را به اختلال حواس دچار می‌کند. برهنه، آوارهٔ شهر و روستا می‌شود و بارها با انسان‌ها و جانوران دست و پنجه نرم می‌کند.

3- ماجرای عشق روجرو و برادامانت

این سه رشته، در پایان منظومه به یکدیگر ارتباط می‌یابند.

یاکوپو ساناتسارو (1458- 1530)، شاعر و داستان نویس است. در خانواده‌ای اسپانیایی تبار در ناپل به دنیا می‌آید. شهرت او مرهون سرایش رمانس شبانی آرکادیا است. خلاصه‌ای از داستان: سینسرو، قهرمان کتاب، عاشق آمارانتاست و آمارانتا نسبت به او بی اعتنا. او می‌کوشد این عشق بی‌حاصل را فراموش کند. حتی به این منظور راه سفر در پیش می‌گیرد و در آرکادیا گوشه نشین می‌شود. حس وقوع فاجعه‌ای او را به ناپل می‌کشاند و در آنجا از مرگ آمارنتا باخبر می‌شود.

این اثر آغازگر شیوه‌ای است که خیلی زود در سرتاسر اروپای غربی متداول می‌شود و تقریباً تا پایان سدهٔ هجدهم پایدار می‌ماند. چوپان باوفا اثر گوارینی، دیانا داستان نامام مونتمایر، آرکادیای سیدنی، و آستره رمان شبانیِ اورفه، همه با الهام از منظومهٔ سانتسارو تألیف یافته‌اند. در میان مولفان دیگری که از سانتسارو تأثیر گرفته‌اند می‌توان سپنسر، تاسو، مارلو، شکسپیر، فلچر، میلتن و کیتس را نام برد.

تورکواتو تاسو (1544- 1595)، شاعر غنایی، نمایشنامه‌نویس و حماسه‌سراست. تاسو نویسنده‌ای بالنسبه پراثر بوده اما در میان آثار وی تنها دو اثر شایستهٔ بحثی مفصل است: آمینتا و اورشلیم آزاد.

"آمینتا"(1573)، نمایشنامه‌ای شبانی است با طرحی ساده و رمانتیک: آمینتا نومیدانه به سیلویا دل می‌بازد و حتی وقتی که او را از چنگال یک ساتیر هرزه رهایی می‌بخشد، سیلویا به وی اعتنایی ندارد. آمینتای ناامید خود را از پرتگاهی به پایین می‌افکند. سیلویا پشیمان می‌شود و به ماتم می‌نشیند. در این احوال خبر می‌رسد که بوته‌ای جان آمینتا را نجات داده است. دو عاشق به هم می‌رسند و ماجرا با خوشی پایان می‌یابد.

"اورشلیم آزاد"(1575)، شاهکار تاسو، حماسه‌ای است از بیست بخش. زمانی که شاعر به سبب جنون در بیمارستان تحت نظر بود، این منظومه دو بار بدون اجازهٔ وی چاپ شد. وی در سال 1593، روایت جدیدی از حماسه را با عنوان اورشلیم مغلوب می‌نویسد که نسبت به اولی در سطح پایین‌تری قرار دارد. مضمون حماسهٔ اورشلیم آزاد تسخیر اورشلیم در سال 1099 به دست گوفروا دوبویون و پیروانش است در جنگ‌های صلیبی. این منظومه نبردهای دلیرانه‌ای روایت می‌کند اما جاذبهٔ داستان تنها به سبب این نبردها نیست بلکه داستان در پرداختن به سه روایت عاشقانه جذابیت

می‌یابد: سوفرونیا و اولیندو: دو مسیحی که در اورشلیم زندگی می‌کنند و عاشق یکدیگرند. هنگامی‌که سوفرونیا در خطر سوزانده شدن بر ستون‌های چوبی قرار می‌گیرد، اولیندو دروغی می‌گوید تا به جای سوفرونیا سوزانده شود. هر دو محکوم به مرگ می‌شوند اما در لحظهٔ آخر با میانجی‌گری دوریندا نجات می‌یابند.

دوریندا و تانکردو: دوریندا دلاوربانوی ساراسن‌هاست و تانکردوی مسیحی، گرفتار عشق او؛ اما دوریندا عشق او را خوار می‌شمارد. تانکردو بی آنکه دوریندا را بشناسد، وی را در نبردی تن به تن درگیر و زخمی مهلک بر او وارد می‌سازد. اما دوریندا در آستانهٔ مرگ او را می‌بخشد، غسل تعمید داده می‌شود و در بهشت با او ارتباط برقرار می‌کند.
آرمیدا و رینالدو: آرمیدا، ساحرهٔ مشرک مأموریت می‌یابد تا پنجاه تن از سرکردگان شوالیه‌های مسیحی را جادو کند. او در کارش توفیق می‌یابد اما گرفتار عشق رینالدو، یکی از شجاع‌ترین شوالیه‌ها می‌شود. ساحره رینالدو را می‌رباید و به جزیره‌ای دورافتاده می‌برد. گودفروا پی می‌برد که تنها رینالدو می‌تواند اورشلیم را به سقوط بکشاند. قاصدانی را به اطراف اعزام می‌کند تا رینالو را بیابند و نجاتش بخشند. رینالدو به خط محاصره باز می‌گردد و سپاه مصری شکست می‌خورد. رینالدو افراد آرمیدا را هم که مأمور کشتن وی شده‌اند به فرار وادار می‌کند و آرمیدا را گرفتار می‌سازد. او را به کیش مسیحیت در آورده به همسری خود در می‌آورد.

نقدی که بر این حماسه روا می‌دارند این است که چرا تاسو عشق رمانتیک را به قیمت کمرنگ کردن امور پهلوانی در منظومهٔ خود گسترش بخشیده است. با وجود این، خوانندگان امروزی، حماسهٔ اورشلیم را به عنوان نمایشنامه‌ای عاشقانه استقبال می‌کنند. از سویی دیگر، از جهت شیوهٔ پرداخت باشکوهش در ترسیم تصاویر، به ویژه سیمای زنان، کمال و انسجام منطقی روایات منظومه، لطافت و وقار لحن، احساس عمیق مذهبی، گیرایی کلام و آهنگ شیرین شعرش مورد ستایش قرار گرفته است. او بر سپنسر و بایرون تأثیر نهاده است.■

منبع: تاریخ ادبیات جهان-باکنر تراویک

نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک

www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html

دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك

www.chouk.ir/download-mahnameh.html

شبکه تلگرام کانون فرهنگی چوک

https://telegram.me/chookasosiation

اینستاگرام کانون فرهنگی چوک

http://instagram.com/kanonefarhangiechook

دانلود نمایش‌های رادیویی داستان چوک

www.chouk.ir/ava-va-nama.html

دانلود فرم ثبت‌ نام آکادمی داستان نویسی چوک