یادداشتی بر مجموعه داستان «ترنج قالی» نویسنده «فریبا حاج‌دائی»؛ «مائده مرتضوی»

چاپ تاریخ انتشار:

یادداشتی بر مجموعه داستان «ترنج قالی» نویسنده «فریبا حاج‌دائی»؛ «مائده مرتضوی»

فریبا حاج دایی متولد کرمانشاه است و از خانواده‌ای تحصیلکرده. رشته تحصیلی‌اش ادبیات انگلیسی بوده و به فراخور آن سالها به عنوان مدرس زبان فعالیت داشته است. فعالیت ادبی‌اش را با نمونه خوانی و ویرایش برای مجله رودکی و سایت دیباچه آغاز کرد و بعد هم به داستان نویسی روی آورد. سال‌ها در روزنامه‌های ابتکار، سرمایه، فرهیختگان، گزارش و گلستانه، نقد داستان و فیلم نوشته است.

حاج دایی در ترجمه هم دستی دارد و داستان و داستانک های بسیاری برای مطبوعات ترجمه کرده است. در سایت دیباچه، صفحه‌ای به نام چهره داشته در مورد مشاهیر بسیاری از جمله، دهخدا، محمود تا سارتر و چخوف. از جمله مقالات شاخصی که حاج دایی به رشته نگارش درآورده است می‌توان به مقاله او در مورد مقایسه‌ای که بین پات، سگ آوای وحش جک لندن با سگ ولگرد صادق هدایت انجام داده است، اشاره کرد.

مجموعه داستان اول فریبا حاج دایی،‌"با شیرینی وارد می‌شویم" نام دارد و کتاب حاضر دومین اثر اوست.

ترنج قالی، مجموعه‌ای است با نوزده داستان کوتاه و داستانک که اکثراً دارای فضاهای شهری‌اند. این مجموعه، زبانی ساده و روان دارد و نثری خوش خوان. لحن، صمیمی و دردل مآبانه است که به هم دلی مخاطب و هم ذات پنداری او با کاراکترهای قصه، کمک شایانی می‌کند. گفتگوها حقیقی‌اند و به زبان مردم بسیار نزدیک. ما در این مجموعه با زبانی معیار رو به رو هستیم که بین مردم جامعه رواج دارد و ساختگی نیست. زبان داستان به انتخاب واژگان برمیگردد و حاج دایی با استفاده از دایره واژگانی رایج بین مردم عادی جامعه، توانسته فضاهایی ملموس بیافریند.

در اکثر داستانها صدای نویسنده را می‌شنویم که برای خواننده، ماجرایی را تعریف می‌کند. در بیشتر داستان‌ها با تعلیق خاصی مواجه نیستیم و اکثرداستانها، شرحی از چگونگی ماجرایی است که در سطور اول به آن اشاره می‌شود. داستان‌ها شروعی مناسب دارند. خواننده را گیر می‌اندازند و با تحریک حس کنجکاوی، مخاطب را تا انتها با خود همراه می‌کنند. در این داستان‌ها، رد پای دنیای ارتباطات امروزی

دیده می‌شود؛ استفاده از ای میل، کامنت گذاشتنکاراکترها برای هم و... داستان‌ها را باور پذیر تر می‌کند و قصه‌ها را به دنیای امروزی پیوند می‌دهد.

نکته درخشان داستان‌های این مجموعه در آغاز آن‌هاست. نویسنده در همان چند خط اول اطلاعات لازم برای پیشبرد داستان را به خواننده می‌دهد و این امر برای خواننده کم حوصله امروزی که از ابهام و پیچیده گویی بیزار است، نعمت بزرگی است.

داستان‌ها شهری‌اند و بیشتر متوجه طبقه متوسط رو به بالا. اکثراً بر روابط بین آدمها، دغدغه‌ها، نیازهای روحی و جسمی دلالت دارند تا کشمکش و کنش و واکنش میان کاراکترها.

در داستان‌های" قلعه من کجاست؟"،"بازار محلی"،"ترنج قالی"،"مهمان در شهر"،"فردا دیر بود" و داستانک "درخت شکسته"، با فضاسازی‌های ملموسی رو به رو هستیم. این داستانها موقعیت‌هایی را به تصویر می‌کشند که برای همه آشناست و خواننده به شدت با آنها همذات پنداری می‌کند. در داستانهای فوق از خاطراتی که هر کس ممکن است داشته باشد، نویسنده با هوشمندی تمام، داستانی دل نشین روایت می‌کند و با زدن فلاش بک‌های به موقع، خط داستانی را تقویت می‌کند.

داستان "تامارا" تم تازه‌ای دارد. با اینکه بر خلاف اصول و قواعد داستان کوتاه، برشی از یک ماجرا نیست و در بازه زمانی بزرگتری جای می‌گیرد، اما تعلیق و کششی که داستان دارد این عیب را می‌پوشاند. شخصیت پردازی کاراکترها در این داستان فوق العاده است.

داستان "و امروز" بهترین داستان این مجموعه است. زاویه دید آن من راوی و خطاب به شخصی است که در چند خط بعدی، متوجه می‌شویم که دیگر نیست. فلاش بک‌ها در این داستان بسیار ماهرانه زده شده‌اند و مزر میان حال و گذشته بسیار ظریف است و نویسنده با توصیف خیال پردازانه انتهای داستان از فضای قبرستان و نشستن متوفا بر روی قالیچه قرمز، زهر و تلخی قصه را می‌گیرد و فضا را تلطیف می‌کند. شخصیت پردازی در این داستان از طریق گفتگو و دیالوگ میان کاراکترها صورت می‌گیرد. درون مایه قصه، عذاب وجدان راوی است از فاش نکردن خیانتی که به ناهید روا گشته و باعث ایجاد همدلی مخاطب نیز می‌گردد. داستان شروعی مناست دارد و خواننده را گیر می‌اندازد و خلاقیتی که در پردازش داستان است، قصه را جلو می‌برد.

نکته جالب در مورد این داستان، ارجاعی است که داستان "نمی‌دانم تو بگو" به آن دارد. این مساله که در یک مجموعه داستان، چند داستان بهم مربوط باشند یا برخی کاراکترها در داستانهای دیگر هم تکرار شوند، مساله غریبی نیست. اما ما در این مجموعه با دو داستانی مواجه هستیم که در تکمیل هم دیگر آمده‌اند که خود ایده جالبی است.

"دخترکی با رخت آبی، پسرکی با ماشین قرمز" ایده جالبی دارد. هیپنوتیزم ابزاری می‌شود برای فلاش بک زدن به گذشته و بیان آنچه خواننده باید بداند. صحنه سازی ها واقعی از کار در آمده‌اند و داستانتم پخته‌ای دارد.

"نقاشی" یکی دیگر از داستانهای درخشان مجموعه است. داستان دو لایه است و در پی چیزی که روایت می‌شود، حقیقتی تلخ نهفته است. زبان داستان که راوی کودک سهم عمده‌ای از آن دارد، بی نقص است. شخصیت پردازی کاراکترها کامل است و انتخاب بستر نقاشی برای افشای ماجرا، خلاقانه و نوست.

"قضیه ما و آذر خانم" از معدود داستان‌هایی که تعلیق پررنگی در آن وجود دارد. خواننده در پی اینکه همسایه‌ها چه بلایی سر آذر آورده‌اند، مشتاقانه داستان را دنبال می‌کند. انتخاب فضای آپارتمان، دیالوگ‌ها، و تیپ‌های شخصیتی

همگی به جا و درست در داستان نشسته‌اند.

داستان "عنکبوت قرمز" هم تعلیق و گره گشایی خوبی دارد. انتخاب فضای قبرستان و کتاب پاشیدن روی قبرها و تار عنکبوت قرمز، خلاقانه‌اند و مخاطب را به دنبال خود می‌کشانند."کرم خاکی" و " پیراهن کودکی" هم قصه محورند و ماجرایی را پرده به پرده روایت می‌کنند. در هر دو این داستانها با نگاه یک کودک به یک امر غیر معمول و نا متعارف رو به رو هستیم و رازی که در انتهای داستان باز می‌شود.

ترنج قالی، مجموعه‌ای خواندنی است هم به دلیل سادگی نثر و روانی متن، هم به دلیل موضوعات و درون مایه‌ای که اکثر قصه‌ها با آن دست به گریبانند. خواننده خود را در دنیایی که نویسنده روایت می‌کند، به راحتی می‌پذیرد و با کاراکترها هم ذات پنداری می‌کند. نکته دیگری که در این مجموعه پررنگ است، راوی است. بیشتر داستانها را یک زن روایت می‌کند. زنی که با وجود سختی‌هایی که داشته و تلخی‌هایی که چشیده اما باز هم امیدوار است و در تعقیب آرزوها و خواسته‌هایش. زن در این داستانها، منفعل نیست و مرتباً تغییر موضع می‌دهد تا شرایط را به آنچه می‌خواهد نزدیکتر کند؛ زنی که بالاخره نویسنده شده؛ زنی که با مخالفت خانواده، باز هم برای ادامه تحصیل آمده تهران، زنی که با وجود بی مهری‌های والدین، زندگی زناشویی موفقی را تجربه می‌کند، گذشته را دور ریخته و دیگر آنقدرها هم از "ترنج قالی" زرد و بدرنگ شاکی نیست.


 

نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک

www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html

دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك

www.chouk.ir/download-mahnameh.html

شبکه تلگرام کانون فرهنگی چوک

https://telegram.me/chookasosiation

اینستاگرام کانون فرهنگی چوک

http://instagram.com/kanonefarhangiechook

دانلود نمایش‌های رادیویی داستان چوک

www.chouk.ir/ava-va-nama.html

دانلود فرم ثبتنام آکادمی داستان نویسی چوک

www.chouk.ir/tadris-dastan-nevisi.html

بانک هنرمندان چوک صحفه ای برای معرفی شما هنرمندان                    

www.chouk.ir/honarmandan.html

بخش ارتباط با ما برای ارسال اثر

http://www.chouk.ir/ertebat-ba-ma.html

فعاليت هاي روزانه، هفتگي، ماهيانه، فصلي و ساليانه چوک

www.chouk.ir/7-jadidtarin-akhbar/398-vakonesh.html

دانلود فصلنامه‌های پژوهشی شعر چوک

www.chouk.ir/downlod-faslnameh.html