عصر یکشنبه، دوم آبان ماه سال یکهزار و سیصد و نود و پنج، دویست و شصت و چهارمین شب از مجموعه شب های مجلۀ بخارا با همراهی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، دایرة المعارف بزرگ اسلامی و گنجینۀ پژوهشی ایرج افشار، میزبان شب «دکتر بهرام فره وشی» زبان شناس ایران بود.

این جلسه با سخنرانی: دکتر داریوش شایگان، دکتر ژاله آموزگار، دکتر کتایون مزدا پور، دکتر زهره زرشناس، دکتر نادره نفیسی و دکتر هما گرامی(همسر دکتر بهرام فره وشی) و همچنین با حضور ریاست مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی: دکتر سید کاظم موسوی بجنوردی، دکتر مهدخت معین، دکتر عبدالمجید ارفعی و دکتر شکوفه شهیدی برگزار شد.

در ابتدا علی دهباشی ضمن عرض خوشامدگویی به میهمانان حاضر در این نشست با یادی از «پروفسور سیف الدین نجم آبادی» استاد زبان شناسی و ایران پژوه نامدار که 22 مهرماه سال 1395 در شهر هیدلبرگ آلمان چشم از جهان فروبست، جلسه را آغاز کرد.

وی با اشاره به شمارۀ 115 مجلۀ بخارا با عنوان یادنامۀ دکتر فره وشی گفت:

"این شب و شمارۀ صد و پانزدهم مجلۀ بخارا که تا چند روز دیگر منتشر می شود و اختصاص به دکتر بهرام فره وشی دارد، به خواستاری جناب آقای بجنوردی از یک سال پیش آغاز شد. همچنین باید تشکر کنم از اعضای هیئت علمی دایرة المعارف، سرکار خانم دکتر نادره نفیسی که در طول این یکسال برای تهیۀ مقالات و ویرایش و آماده سازی با مجلۀ بخارا همکاری داشتند. و همچنین از سرکار خانم دکتر هما گرامی همسر دکتر فره وشی که آرشیو عکس ها و دست نوشته های همسرشان را در اختیار ما قرار دادند."

سردبیر مجلۀ بخارا در ادامۀ سخنان خود بخشی از زندگی نامۀ نویسندۀ کتاب «ایرانویچ» را برای حاضرین قرائت کرد و گفت:

"دکتر فره وشی در فروردین سال 1304 در شهر ارومیه به دنیا آمدند. پدرشان علیمحمد فره وشی رئیس فرهنگ آن شهر بودند. در سال 1323 از دانشسرای مقدماتی اصفهان فارغ التحصیل شدند. آنگاه ضمن تدریس در دبستان های تهران ابتدا در رشتۀ زبان های خارجی و سپس در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران لیسانس گرفتند. در همان سال ها هفته ای چند روز در محضر استاد سید محمد فرزان، ادیب معروف عصر، حاضر می شدند و به همراه دکتر امیرحسین یزدگردی، دکتر محمد اسماعیل رضوانی و اقبال یغمایی به مباحثه و تحقیق در دقایق و مشکلات متون فارسی می پرداختند. چند ی بعد به تشویق استاد پورداوود به پاریس رفتند و به اخذ درجۀ دکتری در زبان ها و فرهنگ باستانی ایران از مدرسه تتبعات عالیه دانشگاه پاریس نائل گردیدند و در این مدت از محضر استادان بزرگ همچون: پروفسور دومناش و پروفسور بنونیست بهره مند شدند. پس از بازگشت به ایران به دانشیاری استاد پورداوود در دانشکدۀ ادبیات انتخاب گردیدند و از آن به بعد به تدریس در دانشکدۀ ادبیات تهران و تحقیق در رشتۀ تخصصی و تألیف کتاب های خود پرداختند. در وهلۀ اول اوقات خود را صرف نشر آثار پورداوود که به سبب پیری نیازمند همکار جوانتری بود، کردند و بخش دوم «گاتها» (شامل یادداشت های پورداوود) را در 1336، «یسنا» را در سال 1340، «ویسپر» را در سال 1343 منتشر ساختند. آنگاه اثر ابتکاری و کم نظیر خود «فرهنگ فارسی به پهلوی» را در سال 1352 جزو انتشارات انجمن آثار ملی به چاپ رسانیدند. آخرین اثر ایشان «ایرانویچ» شامل 29 مقاله دربارۀ ایران باستان در اسفند 1365 در دانشگاه تهران منتشر گردید. وقتی سخن از دکتر فره وشی در میان است بی انصافی است اگر از پدرش که الگوی زندگی او بود نامی نبریم. علی محمد فره وشی (مترجم همایون) که در سال 1348 در 92 سالگی درگذشت و نمونۀ یک فرهنگی خود ساخته و از نخستین پایه گذاران مدارس جدید در ایران بود. وی شرح زندگی پرماجرای خود را با قلمی شیرین تحت عنوان «خاطرات یک معلم» نوشته که در هفته نامۀ کیهان فرهنگی در سال های 1334 تا 35 چاپ شده است."

وی در پایان سخنانش به سیر زندگی نویسندۀ کتاب «کارنامۀ اردشیر بابکان» پس از دهۀ پنجاه اشاره و اظهار داشت:

"دکتر فره وشی بعد از انقلاب به علت رنجشی که از رفتار برخی از اولیاء دانشگاه پیدا کردند، خانه نشین شدند ولی حلقۀ دانشجویان وفادار و همکارانی همچون دکتر ماهیار نوابی و دیگر دوستان تنهایش نگذاشتند و جلسات مرتب هفتگی و ماهانه در منزلشان تشکیل می شد. ایشان سرانجام در اویل آذر سال 1370 بیمار شدند و برای ادامۀ معالجات با همسرشان به آمریکا سفر کردند. معالجات سرانجام مؤثر نیفتاد و در روز جمعه هفتم خرداد 1371 جان به جان آفرین تسلیم کردند و بنا به وصیتشان ایشان را به ایران آوردند و در خاک وطن به خاک سپرده شدند. خاک وطن بر او گوارا باد!"

سپس برگ هایی از آلبوم خاطرات مؤلف کتاب «واژه نامۀ خوری» ورق خورد. تدوین این بخش را مریم اسلوبی به عهده داشت.

در بخشی دیگر مجری شب های بخارا، متن سخنرانی دکتر داریوش شایگان در وصف چهرۀ ماندگار این شب را در حضور ایشان قرائت کرد. در این دست نوشته، دکتر شایگان با ذکر خاطراتی از آشنایی خود با دکتر فره وشی و شاگردی مشترک در محضر دکتر پورداوود به خصوصیات خونگرمی و شخصیت بی پیرایۀ او و سفرهایشان به نقاطی از ایران در کنار دوست قدیمی خود اشاره داشت.

دومین سخنران این شب، دکتر ژاله آموزگار سخنانش را با عنوان «استاد و پژوهشگر خودباختۀ ایران» در توصیف دکتر فره وشی و از محیط فرهنگی خانوادگی ایشان و فعالیت های علمی و ادبی پدرشان سخن به میان آورد.

در ادامه علی دهباشی به خوانش بخشی از سخنان دکتر ایرج افشار دربارۀ مؤلف «واژه نامۀ فارسی به پهلوی» و آخرین دیدارش با او در منزل جمشید سروش سروشیان و حس ایران دوستی محقق ادبیات باستان ایران پرداخت.

دیگر سخنران این مجلس، دکتر کتایون مزدا پور از فعالیت های فرهنگی بهرام فره وشی در زمینۀ تدریس و تحقیق در رشته های زبان باستان و نشر کتاب و آثار دانشگاهی و تأثیر تألیفاتش در ادبیات امروز و پژوهش در بخش گویشی و فرهنگ عامه و بنیاد فرهنگ، سخن گفت.

در بخشی از این نشست، دکتر زهره زرشناس به شأن دانشی و تأثیر استاد در مطالعات ایران باستان اشاره کرد. سردبیر نشریۀ زبان شناخت، از روند مطالعات ایشان در پیوند دانش غرب و شرق، تصدی برنامۀ تلویزیونی ایران زمین توسط او و خصوصیات اخلاقی استادش یاد کرد.

در لحظاتی دیگر، دکتر نادره نفیسی به بخش هایی از سمت های مدیریتی پژوهشی مترجم کتاب هنر ایران پرداخت. مدیر گروه فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه آزاد ابهر با اشاره از تاریخچۀ زبان و انهدام زبان های میهنی و در پی آن از میان رفتن فرهنگ عامه و دیگر دست آوردهای فرهنگی به فعالیت های بهرام فره وشی در مقابله با این موضوع سخن گفت.

در خاتمه دکتر هما گرامی همسر دکتر بهرام فره وشی از دیگر ابعاد زندگی ایشان از جمله اختراعات صنعتی و پزشکی خاطراتی را بیان داشت.

پایان بخش این نشست شعری ازهما گرامی در وصف بهرام فره وشی بود که در بیست و چهارمین سالگردش سرود:

هیچ می دانی که باشی یا نباشی با منی؟ / من نمی دانم کجایی هر کجایی با توام.