ادبیات غرب در سده‌های میانه

ادبیات فرانسه (قسمت اول)

کهن‌ترین ساکنان شناخته شدهٔ سرزمین فرانسه، قوم گل، شاخه‌ای از نژاد سلتی هستند. از گل‌ها تا پیش از پیروزی رومی‌ها که در فاصلهٔ سال‌های 154 تا 50 ق.م صورت می‌گیرد، اطلاع چندانی در دست نیست. با استیلای رومیان تمدن مختلط رومی و گل در هم می‌آمیزد. زبان فرانسه، مستقیماً از زبان لاتینی که در عهد رومیان در سرزمین گل زبان رسمی مدارس، حکومت و کلیسا بود، مشتق شده است. این زبان لاتینی کلاسیک است که سیسرون و سزار آثار خود را به آن نوشته‌اند. در میان اقشار پایین جامعه کم‌کم لاتینی پست رایج می‌شود که زبانی بریده‌تر، بی‌پرواتر و از نظر دستوری پر اشتباه بوده است. تا سدهٔ پنجم میلادی تغییرات زیادی در این زبان پدید می‌آید. ویرانی مدارس و نظام حکومتی به دست بربرها در رواج این زبان در توده‌های مردم تأثیر بسیار می‌گذارد و آن را به صورت زبان ملی در می‌آورد.

و سرانجام کلیسا که سخت پایبند لاتین کلاسیک است، ناچار به کشیش‌ها و اسقف‌ها اجازه می‌دهد که در مواعظ خود از زبان عامیانه استفاده کنند.

در سدهٔ دهم چهار اثر کوتاه می‌شود:

• سرود قدیس ائو لالیوس
• شعری در شعادت عیسی
• زندگی سنت لژه
• شعری دربارهٔ بوئتیوس
• ادبیات کلیسا و دیرها
• ادبیات کاخ‌ها و دربار
• ادبیات شهری

که هر چهار اثر بیشتر از نظر زبان‌شناسی اهمیت دارند. به هرحال، تاریخ ادبیات فرانسه، از سدهٔ یازدهم آغاز می‌شود. آثار ادبی که پیش از 1480 تألیف شده‌اند، در سه گروه اصلی رده بندی می‌شوند:

ادبیات کلیسا و دیرها

کلیسا به عنوان بزرگترین عامل وحدت و تمدن سده‌های میانه، بر ادبیات کهن فرانسه تأثیر شگرفی باقی‌گذارد. مدت

چند قرن کلیهٔ متون فلسفی و کلامی فرانسه به لاتینی جدید نوشته می‌شد زیرا تنها اهل کلیسا به این نثر دلبستگی داشتند. زندگینامه‌های قدیسان و معجزات مریم مقدس نیز هر دو به زبان لاتین جدید و فرانسوی تألیف می‌یافت. کلیسا به منظور آموزش اصول اخلاق از طنزها و حکایات تمثیلی بهره می‌گرفت. سرانجام نمایش‌های مبتنی بر آیین‌های عبادی در کلیسا آغاز شد و به بیرون از کلیسا راه یافته و به شکل نمایش‌های غیرمذهبی درآمد.

ادبیات کاخ‌ها و دربار

آثار تألیف شده برای نجیب زادگان و اشراف را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد:

ادبیات فئودالیسم (بیشتر در سده‌های یازدهم و دوازدهم)

شانسون دو ژست: آداب و رسوم، آرمان‌ها و روحیات مردم در روزگار آغازین فئودالیسم فرانسه در 95 منظومهٔ حماسی مشهور به شانسون دو ژست (به معنای ترانه‌های اعمال برجسته) به یادگار مانده است. این منظومه‌ها داستان‌هایی است از سرگذشت قهرمانانی که در سده‌های هشتم و نهم زندگی می‌کردند اما فضای ایام فئودالیسم و جنگ‌های صلیبی بر زندگی آنان سایه افکنده بود. این شانسون‌ها نیمه تاریخی‌اند و اغلب اعمال دو یا چند شخصیت واقعی به یک قهرمان نسبت داده می‌شود. تاکید مؤلف بر نیروی جسمانی، شجاعت، بردباری و وفاداری به ارباب کل و خداوند است. منشاء این منظومه‌ها بر ما پوشیده است. شاید از ترکیب منظومه‌های حماسی که مدت دویست یا سیصد سال سینه به سینه نقل می‌شدند به وجود آمده باشند؛ یا شاید یکی از ارباب کلیسا در قرون وسطی که مشتاق جلب مسافران به زیارتگاه‌ها بوده با جستجوی منابع و با گوش کردن به ژونگولرها (نمایش‌دهندگان حرفه‌ای و دوره گرد) می‌خواسته مطالبی را دربارهٔ قهرمانی که اعمال برجسته‌اش به نحوی با آن زیارتگاه مرتبط می‌شده گردآوری کند و آنگاه یک شانسون دربارهٔ آن قهرمان تصنیف کرده باشد. مضمون همهٔ منظومه‌های شانسون دو ژست مرتبط با امور فرانسه است. در شانسون‌ها سه دور اصلی مشهود است:

1-     دور شارلمانی (اعمال پادشاه): در این دور، در تمام منظومه‌ها شارمانی نقش دارد هرچند فرعی باشد:

-          سرود رولان (شانسون دو رولان) (حدود 1100 م.): کهن‌ترین و بهترین حماسهٔ فرانسوی است با 4002 بیت. مؤلف حماسه ناشناس است و زمینهٔ تاریخی آن بسیار اندک. شارلمانی پس از هفت سال نبرد با ساراسن‌ها در اسپانیا، تمام شهرها به غیر از ساراگوسا را که در دست مارسیل، حاکم مسلمانان قرار دارد تصرف می‌کند. مارسیل درخواست صلح می‌دهد و شارلمانی گانلو، پدرخواندهٔ رولان را برای گفتگو دربارهٔ شرایط صلح اعزام می‌دارد. گانلو که نسبت به رولان حسادت می‌ورزد، به فکر خیانت می‌افتد و به همدستی مارسیل توطئهٔ حمله به عقبهٔ لشکر به فرماندهی رولان را ترتیب می‌دهد. نیرنگ کارگ می‌افتد و عقبه نابود می‌شود. اما پیش از آن رولان و نیروهایش 20 هزار از ساراسن‌ها را به هلاکت می‌رسانند. رولان چند لحظه پیش از مرگ در شیپوری می‌دمد. سربازان شارلمانی به یاری او می‌شتابند و باقیماندهٔ ساراسن‌ها را نابود می‌سازند. با وجود این لشکر دیگری از مسلمانان به دفاع از ساراگوسا می‌پردازند. فرانسویان باید با آنها وارد نبرد شوند. شارلمانی به اکس لاشاپل باز می‌گردد و گانلو را به جرم خیانت محکوم به مرگ می‌کند. اود، نامزد رولان با شنیدن خبر مرگ نامزد خویش از فرط اندوه جان می‌سپارد.

آنچه به این داستان آسیب می‌رساند، گزاف‌گویی، تشریح ملال‌آور جزئیات و تکرار و افزون بر آن شخصیت‌پردازی ناپخته است؛ هر شخصیت یا مطلقاً خوب و یا مطلقاً بد است. با این وجود سرود رولان بیان شیوایی از وطن دوستی فرانسوی و روح مسیحیت مبارز است.

-  زیارت شارمانی از بیت المقدس (حدود 1100 م.): هنگامی که شارلمانی در اثنای صحبت اشاره می‌کند که هیو، امپراطور قسطنطنیه، بلندقامت‌تر و زیباتر از شوهر اوست، شارلمانی راهی بیت‌المقدس می‌شود. در آن شهر عتیقه‌های متبرکی به دست می‌آورد و سپس به قسطنطنیه می‌رود. در آنجا پس از اینکه کارهای شگفت‌انگیزی از برکت آن عتیقه‌ها انجام می‌گیرد، شارلمانی خود را با هیو مقایسه می‌کند و درمی‌یابد که او حتی از هیو یک پا بلندتر است. بی‌درنگ به فرانسه باز می‌گردد، همسرش را می‌بخشاید و یادگارها را به دیر قدیس دنی اهدا می‌کند. این منظومه سرشار از شوخی و بذله‌گویی است.

-            هوئون دو بوردو (حدود 1200 م.): این شانسون با الهام از رمانس‌های پرماجرا تألیف یافته است. هوئون پسر دوک بوردو در دفاع از خود، شارلوت پسر شارلمانی را می‌کشد و محکوم به انجام کارهایی ظاهراً غیرممکن می‌شود. اما اوبرون کوتوله به یاری او می‌شتابد.

2-       دور گیوم دو رانژ: این دور شامل قصه‌هایی است دربارهٔ گیوم دو رانژ قهرمان نیرومند مسیحی است که از پسر ضعیف و ترسوی شارمانی پشتیبانی می‌کند. این دور پیوسته‌تر و متشکل‌تر از دور شارلمانی است.

3-       دور دون دو مایانس: این دور دربارهٔ پیشکارهای سرکشی است که بر ضد اربابان بزرگ و به ویژه شارلمانی شورش می‌کنند. بیشتر اشعار این دور سرشار از خشونت، بی‌رحمی و وحشی‌گری است.■

منبع:

تاریخ ادبیات جهان-باکنر تراویک

---

 

نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک

http://www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html

داستان های حرفه ای ادبیات ایران و جهان را از اینجا دانلود کنید.

http://www.chouk.ir/downlod-dastan.html

دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك و فصلنامه شعر چوک

http://www.chouk.ir/download-mahnameh.html

دانلود نمایش رادیویی داستان چوک

http://www.chouk.ir/ava-va-nama.html

دانلود فرم ثبت‌نام آکادمی داستان نویسی چوک

http://www.chouk.ir/tadris-dastan-nevisi.html

فعاليت هاي روزانه، هفتگي، ماهيانه، فصلي و ساليانه كانون فرهنگي چوك

http://www.chouk.ir/7-jadidtarin-akhbar/398-vakonesh.html

بانک هنرمندان چوک صحفه ای برای معرفی شما هنرمندان

http://www.chouk.ir/honarmandan.html

شبکه تلگرام کانون فرهنگی چوک

https://telegram.me/chookasosiation

اینستاگرام کانون فرهنگی چوک

http://instagram.com/kanonefarhangiechook

بخش ارتباط با ما برای ارسال اثر

http://www.chouk.ir/ertebat-ba-ma.html