مولوی و موسیقی «محمد برشان»/ اختصاصی چوک

چاپ ایمیل تاریخ انتشار: 10 ارديبهشت 1395

مولوی و موسیقی «محمد برشان»

افلاطون می‌گوید نغمه و وزن موسیقی تأثیر فوق‌العاده‌یی در روح انسان دارد و اگر درست به کار رود می‌تواند زیبایی را در رویاهای روح جایگزین کند. ابونصر فارابی پیدایش موسیقی را معلول سرشت آدمی می‌شناسد. موسیقی تأثیر شگرف بر روح آدمی دارد و می‌تواند لطیف‌ترین احساسات آدمی را برانگیزد. ادیان و مذاهب مختلف تجلی‌گاه نمونه‌های متعالی از موسیقی هستند، اساساً موسیقی انسان‌های نخستین به هر شکلی و صورتی که بوده جنبه‌ی روحانی داشته و در قالب ستایش و نیایش خدایان و مناسک دینی بوده است.

در تمدن اسلامی بطور کلی موسیقی بسیار آمیخته با شعر بوده است. شعر شکل مطلوب هنر در جهان اسلام است و این توجه به شعر مستقیماً ناشی از ساختار شاعرانه وحی قرآن است. برخی از بزرگ‌ترین شاعران در جهان اسلامی نوازندگان و موسیقی‌دانان بزرگی نیز بوده‌اند، لذا شعری آفریده‌اند که بسیار موسیقیایی است. مهارت مولانا در موسیقی سبب شده که وی بتواند در 55 بحر از بحور مختلف شعر بسراید. وی هم در موسیقی علمی و و هم در موسیقی عملی تبحر داشته است و به خوبی وزن‌شناسی را می‌دانسته و در جای جای دیوان غزلیات کبیر می‌توان نشانه‌هایی از آگاهی گسترده‌یی از موسیقی را بافت.

گریار راست کاری ور قول راست داری/ در راست قول برگو تا در حجاز آیی/ در پرده‌ی حسینی عشاق را در آور/ از بوسلیک و مایه بنمای دلگشایی/ از تو دو گاه خواهند تو چارگاه برگو/ تو شمع این سرایی ای خوش که می‌سرایی

مولوی نوازنده‌ی چیره‌دست‌رباب نیز بوده است او حتی در ساختمان این ساز تغییراتی نیز پدید آورده بود. دکتر شفیعی کدکنی می‌گوید از عصر شاعران و خنیاگران ایران باستان تا امروز آثار بازمانده‌ی هیچ شاعری به اندازه‌ی جلال‌الدینی محمدمولوی با نظام موسیقیایی هستی و حیات انسان هماهنگی و ارتباط نداشته است. اشعار مولانا به روشنی بیانگر

مهارت موسیقیایی وی بوده و اشعار غنایی مولوی با موسیقی در آمیخته است. شاید بتوان گفت که هیچ شاعری تا به این حد موسیقی را در شعر خود وارد نکرده است. به تعبیر دکتر زرین‌کوب آهنگ هدی را که شتر بانان می‌خوانند و نعمه‌ی نی که قوالان کاروان‌ها می‌نواختند او را با لحن‌ها و گوشه‌های ناشناخته‌ی دنیای موسیقی آشنا کرد. مولوی موسیقی را طنین گردش املاک می‌دانست و معتقد بود که تأثیر نغمات و اصول موزون بر روان آدمی از آن روست که نغمات آسمانی و ملکوتی جهان پیشین رادر ما بر می‌انگیزد چرا که به عقیده‌ی مولانا روح آدمی پیش از آن که به جهان فرودین هبوط کند در عالم لطیف الهی سیر می‌کرده و نغمات آسمانی را می‌شنیده است. بنابراین موسیقی زمینی تذکار و یادآور موسیقی آسمانی است. مولانا عقیده داشت که هیچ زبانی توان تعریف عشق را ندارد مگر نوا و موسیقی او از ناله‌ی نی، حدیث راه پرخطر عشق را می‌شنود و از بانگ رباب، ناله‌ی جانسوز عاشق دلسوخته‌یی را که از دوست و محبوب دور افتاده است و اینجاست که آتش عشق با موسیقی تیزتر می‌شود.

ای یوسف خوش نام ما خوش می‌روی بر بام ما/ ای در شکسته جام ما ای بریده دام‌ها

مولانا در آثار خود از سازهای مختلفی از جمله نی، کمانچه، رباب، دف، سرنا و ... یاد می‌کند وی اصل موسیقی را این جهانی نمی‌دانست و معتقد بود که این الحان موسیقیایی بازیاب جریانی گسترده و ژرف درکیهان است و اصل موسیقی از بهشت است. او موسیقی را در طریقت از اسباب دستیابی به کمال می‌دانست و تأثیر موسیقی را مثل هوای بهاری می‌دانست که در پرورش گیاه تأثیر دارد. عشق به موسیقی در واژه واژه‌ی اشعار مولوی موج می‌زند.■

منابع

- دیوان غزلیات شمس

- موسیقی شعر دکتر شفیعی کدکنی

- پله‌پله تا ملاقات خدا، دکتر عبدالحسین زرین‌کوب

منتشر شده در فصلنامه هشتم شعر چوک، یادنامه سیمین بهبهانی

نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک

http://www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html

داستان های حرفه ای ادبیات ایران و جهان را از اینجا دانلود کنید.

http://www.chouk.ir/downlod-dastan.html

دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك و فصلنامه شعر چوک

http://www.chouk.ir/download-mahnameh.html

دانلود نمایش رادیویی داستان چوک