انیمیشن دستی قدیمی‌ترین و از نظر تاریخی پرطرفدارترین نوع انیمیشن می‌باشد. در این تکنیک هر فریم با دست طراحی می‌گردد. به این شیوه نام‌های گوناگون سنتی، کلاسیک، دستی و دوبعدی اطلاق شده و شیوه ای اصیل در انیمیشن است که تاکنون نیز ادامه یافته است.
در این نوع انیمیشن تصاویر روی کاغذ طراحی می‌شوند. این عنوان برای سبک‌های دیگر هم به کار می‌رود ولی در این نوشتار منظور طراحی روی کاغذ است. در سال‌های نخست تاریخ انیمیشن، طراحی و قلم گیری روی کاغذ بنا به دلایل اقتصادی یک شیوه‌ی جایگزین برای استودیوهای صنعتی در مقیاس بزرگ بود.
بسیاری از کارتون‌هایی که ما در کودکی تماشا می‌کردیم با این تکنیک ساخته شده‌اند و در حال حاضر هم با تمام پیشرفت‌های سینمایی و کامپیوتری، کماکان بسیاری از انیمیشن‌های جهان با همین سبک ساخته می‌شوند. در این روش به دلیل عدم استفاده از طلق، زمینه‌ها ساده تر انتخاب می‌شوند و تمامی اجزای صحنه برای هر نقاشی مجددن کشیده می‌شود.
طراحی این نوع انیمیشن را بنابه تناسب موضوع و سلیقه و امکانات می‌توان با استفاده از مدادهای مختلف، راپید، قلم فرانسه، پاستل، آبرنگ، رنگ روغن یا هروسیله‌ی تازه‌ی دیگر به وجود آورد.
معمولن ضخامت ورق‌های کاغذ به حدی است که استفاده‌ی چندلایه از آن‌ها ممکن نیست، مگر آنکه نور از زیر به سطح آن‌ها تابیده شود تا دیدن خطوط صفحات زیر ممکن گردد،
حتا در صورت وجود نور کافی، ورق‌های کاغذ مات و بافت دار هستند. (بافت‌دار بودن هم به سطح کاغذ برمی‌گردد، که از نرم تا زبر وجود دارد، و هم به تارهای بافت کاغذ که با تابش نور از زیر کاملن دیده می‌شوند). اکثر مواقع، تولیدات انیمیشن که با کمک تصاویر روی کاغذ به وجود می‌آیند به گونه ای عرضه می‌شوند که همه‌ی تصاویر روی یک ورق مشاهده شوند. (تصاویر متحرک، تصاویر ثابت، پس زمینه‌ها و ...). به همین دلیل برای هر فریم همه چیز باید به طور کامل، مجددن ترسیم گردد.
برخی هنرمندانی که در پی خلق اثری ماندگارند انیمیشن دستی را بر انیمیشن کامپیوتری ترجیح می‌دهند. چراکه علارغم مزایایی که استفاده از کامپیوتر در انیمیشن دارد ازجمله افزایش سرعت تا حد هزاران ساعت تولید ماهانه، کاهش هزینه‌های تولید و ارائه‌ی اثر باکیفیت بهتر باتوجه به توانایی‌های گرافیکی موجود در کامپیوترهای امروزی که در انیمیشن دستی قابل حصول نمی‌باشد، انیمیشن دستی دارای روح اثر می‌باشد و عشق و انرژی خالق اثر را به همراه دارد که اگر با دیگر مولفه های زیبایی شناختی همراه گردد باعث جاودانگی اثر می‌شود.
در یک مقایسه می‌توان انیمیشن کامپیوتری را به فرش ماشینی و انیمیشن سنتی را به فرش دستی تشبیه کرد، چنانکه در یک فرش ماشینی با وجود بهره گیری از بهترین طرح‌ها و رنگ‌ها و سرعت بالای تولید، هیچگاه این فرش ماشینی نمی‌تواند جایگاه یک فرش دستی هرچند با رنگ و نقش معمولی تر را در دل مصرف کننده بگیرد و این همان روح اثر است که باعث نفوذ آن در ذهن و قلب مخاطب می‌گردد و در حوزه‌ی انیمیشن باعث می‌شود برخی تولیدکنندگان زیبایی انیمیشن دستی را به سهولت و سرعت تولید انیمیشن کامپیوتری ترجیح دهند. ■
منابع
زیبایی شناسی انیمیشن اثر مورین فرنیس
مقاله‌ی انیمیشن سنتی یا کامپیوتری اسفندیار احمدیه
مقاله‌ی تکنیک‌های انیمیشن زینت رحیمی