حافظ و زلف یار «محمد برشان»/ اختصاصی چوک

چاپ ایمیل تاریخ انتشار: 11 بهمن 1394

حافظ و زلف یار «محمد برشان»

تعبیر و تفسیر غزلیات حافظ دانایی گسترده‌یی را می‌طلبد. گسترش دامنه‌ی آگاهی باید قلمرو اسطوره، تاریخ، دیوان اشعار پیشینیان و سایر موارد را در برگیرد. غزلسرایان بزرگی همچون حافظ را رسم بر این است که در توصیف معشوق و بیان مظا هر جمال او از الفاظ و تعابیر مجازی مددجویند حافظ در دیوان خود در 175 غزل واژه‌های زلف را به کار برده است 24 بار نیز از واژه‌ی گیسو الهام گرفته و 26 بار طره را بکار برده است.

خنده‌ی جام می و زلف گره گیر نگار

ای بسا توبه که چون توبه‌ی حافظ بشکست

حو کافر دل نمی‌بندی نقاب زلف و می‌ترسم

که محرابم بگرداند، خم آن دلستان ابرو

روز اول که سر زلف تو دیدم گفتم

که پریشانی این سلسله را آخر نیست

حافظ ویژگی‌هایی برای زلف بر می‌شمرد که عبارت است از زیبایی زلف، ماهیتاً زیبا و جذاب است و دل می‌رباید. اسما و صفات حق تعالی نیز در اوج حسن و جمال است یعنی در حقیقت همه‌ی بوهای خوش عالم جلوه‌یی از آن زلف مشکین و عنبرین است و عاشقان هم از همین بوی مست شده و پیوسته در یاد آن و در پی‌آنند و عاشق شوریده برای نیل به آن حتی به دامان باد صبا دست می‌یازد چون باد صبا سپید او و شاهد بر حلقه زلف اوست و می‌تواند بویی از زلف مشکین او برای عشاق به ارمغان آورد و دلهای سوخته و سودازده را از غصه دو نیم کند.

ای صبا نکهتی از کوی فلانی به من آر

زار و بیمار غمم راحت جانی به من آر

تا سر زلف تو در دست نسیم افتاده است

دل سودا زده از غصه دو نیم افتاده است

از صبا پرس که ما را همه شب تا دم صبح

بوی زلف تو همان مونس جان است که بود

در زلف چون کمندش ای دل مپیچ کانجا

سرها بریده بینی بی جرم و بی‌جنایت

دارم از زلف سیاهش گله چندان که مپرس

که چنان زو شده‌ام بی‌سرو سامان که مپرس

زلـف بر باد مده تا نـدهی بـر بادم

نـاز بنیاد مـکن تا نـکنی بنیـادم

ای دل اندر بند زلفش از پریشانی منال

مرغ زیرک چون به دام افتد تحمل بایدش

بنابراین جمال و جلال یار زیباست، اما سرگردان می‌کند و دام بلا و کمند عشاق است، لیک نفحه‌یی جان افزا و روح‌بخش دارد و عاشق باید در این سلسله گام نهد و با تحمل مصائب به بارگاه دوست بار یابد و این همان سیر و سلوک الی‌الله است که از عالم تکثر است.

زلف آغاز و به نشئه وحدت رخ فرجام می‌یابد، آنچه سیمای تابناک حافظ را در ادب ایران و جهان ممتاز ساخته، بالاتر از هنر شاعری او، جهان‌بینی، آزاد اندیشی، ژرف‌نگری و روشن‌بینی اوست، دردهای زمانه‌ی خود را که دردهای جاودانه‌ی او میان دردهای روزگاران است، دریافته و آنهمه را در مضامین متنوع و به زبانی که دلنشین همگان است، بیان داشته است. هر کس در هر زمانی نقش خود را در آیینه‌ی شعر حافظ می‌بیند و از سخن او بازتاب دردهای خود را می‌شنود حافظ شاعری است رند، آزاد، و وارسته، بالاتر از زمان و مکان، فراتر از جنگ هفتاد و دو ملت که پیرو چشم و گوش بسته‌ی هیچ فرد و خرقه‌یی و راوی هیچ اندیشه‌ی پیشین نبود، او وجودش مجموعه‌ی فرهنگ ایرانی دوره‌ی خویش بود و از سرزنش ستمگران و بدان روزگار نفس بدی، پلیدی و ستمگری را نشانه می‌گرفت از این رو شعر خود را از بند زمان و مکان آزاد کرد، و با آب حیات بی‌زمانی و بی‌مکانی بدان عمری جاودان بخشیده است.

اگر قرار باشد جوهر اندیشه‌ی حافظ را در یک بیت بیان کنیم باید گفت :

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است

با دوستان مروت با دشمنان مدارا■

نخستین بانک مقالات ادبی، فرهنگی و هنری چوک

http://www.chouk.ir/maghaleh-naghd-gotogoo/11946-01.html

داستان های حرفه ای ادبیات ایران و جهان را از اینجا دانلود کنید.

http://www.chouk.ir/downlod-dastan.html

دانلود ماهنامه‌هاي ادبيات داستاني چوك و فصلنامه شعر چوک

http://www.chouk.ir/download-mahnameh.html

دانلود نمایش رادیویی داستان چوک

http://www.chouk.ir/ava-va-nama.html

دانلود فرم پیش ثبت‌نام آکادمی داستان نویسی چوک