تا غزال گشودم /گوزن شدی / و آمدم تا به خود آیم / دیدم که سیگار شده ام!

مجموعه شعر : " بی واهمه نگاهم کنید گوزن ها " از حسین نجاری (زنجان) ازآن تیپ اشعاری است که در قالب "غزل " سروده شده اند. این مجموعه متشکل از پنجا ه و دوغزل ماکسی مالیزم و در برخی از سروده ها نیز شاعر مینی مالیزم است . ناشر مجموعه فصل پنجم (ناشر تخصصی شعر) می باشد که این اثر را در بهار ۱۳۹۳به زیور چاپ آراسته اند و در اختیار قبیله ی شعر و ادب قرار داده اند . شاعر در نام مجموعه نوعی پارادکس معنایی را ایجاد کرده و البته آشنازدایی نیز از دیگر صناعات ادبی امروز بوده که در نام مجموعه سهم بسزایی دارد . طرح روی جلد با پشتوانه ی اندیشه ای فرارونده ای توسط طراح جلد انجام گرفته است . اگر چه طرح بسیار ساده می باشد، ولی از بن مایه ای پیچیده و فزون مایه ای چندگانه مفهوم برخوردار است . طرح روی جلد چاقویی قدیمی است که بیشتر برای استفاده در زندگی بکار می رود ، ولی طراح ماهرانه این چاقو را به شکل گوزنی در آورده که بدنه آن کاملا" همان شکل گوزن است . با این تفاوت که به جای شاخ های گوزن تیغه ی چاقو طراحی شده است . طرح نوعی پارادکس معنایی است و در ابعادی با آیرونی نیز تداخل دارد . چون نوعی بی تناسبی طبیعی را در طرح ملاحظه می کنیم و شاعر د ربیت پایانی غزل شماره ی بیست و سه این آیرونی را به تصویر می کشد : "

بی واهمه نگاه کنیدم گوزن ها

گرچه پلنگ خیره سر این مناطقم !

گوزن و پلنگ مثل حالتی است که انسان در کنار میمون قرار می گیرد و یا اسب در کنارالاغ . بنابراین علاوه بر صنعت آیرونی که ذکر آن رفت ، پارادکس نیز نقش سازنده ای در نام مجموعه و طرح روی جلد دارد . چه این که شاعر دو مفهوم متضاد را به هم نسبت داده و آن دو را با هم جمع می کند . به دیگر بیان آشتی دادن دو ضد را در جهت رساندن پیامی سازنده به تصویر می کشد . اما این ارتباط موضوع با طرح روی جلد که به زیبایی انجام گرفته ، در ظهر (پشت) جلد کتاب که با سه بیت از غزل آغازین مجموعه طراحی شده ، تناسب معنایی ندارد . به نظر می آید اگر شاعر همان تک بیت پایانی غزل شماره ی بیست سه را در پشت جلد کتاب لحاظ می کرد ، خواننده ارتباط معنایی بیشتری را با مجموعه اشعار شاعر برقرار می نمود . با التفاوت به سیر تکاملی غزل در ازمنه های تاریخ زبان و ادبیات فارسی و تاثیرات زیست محیط و شرایط و اوضاع سیاسی اجتماعی در ادوار تاریخ ، می توان چنین ابراز داشت که غزل در هر مقطع زمانی دچار تطور ( گونه به گون) شدن خاص خود بوده است . بر خلاف اغلب صاحب نظران در حوزه ی غزل که این قالب شعری را به اقسام متفاوتی تقسیم می کنند و صحبت از غزل سنتی ، مدرن و پست مدرن را به میان می آورند، با دیرینه شناسی و تبار شناسی زبان غزل که اغلب درون مایه ای عرفانی و عاشقانه داشته و ریشه در تاریخ کهن ایران دارد ، این تقسیم بندی ها ی ادبا را با فرآیندی مغلط روبرو ساخته است . بنابراین غزل می تواند به دو بخش تقسیم شود . نخست غزل دیروز ودیگر غزل امروز. با این تقسیم بندی می توان گفت اغلب غزلسرایان فرزند زمانه ی خود می باشند و تنها برخی از آنان فرزند فرازمان خود هستند که می توان به غزلسرایان دیروز و معاصر امروز اشاره نمود . غزل امروز از لحاظ اندیشه و زبان و در مجموع محتوا زیر تاثیر غزل دیروز می باشد ،ولی از لحاظ فرم ( ساختار) و زیباشناسی ساختاری تغییراتی صورت گرفته است .

بنابراین مهمترین عواملی که می تواند غزل امروز را از غزل دیروز متمایز سازد : اندیشه ، زبان و بیان است که این موارد به عنوان مثلثی متساوی الاضلاع می توانند محتوای غزل امروز را به رشد و بالندگی برسانند . شاید یکی از مهمترین عواملی که منجر به عدم رشد محتوایی غزل امروز شده ، عدم تطور اندیشه و زبان غزلسرایان می باشد که عدم مهارت در صنعت واژه گزینی از دلایل عمده است . زبان وسیله ای است برای بیان تفکر . به نظر می آید شعرای امروز مفکر هستند، ولی در بیان تفکر خود با مشکلاتی تصادم دارند . به دیگر بیان هر اندیشه ای نیاز به بیان دارد و مبین در این دایره ی فهم نقش سازنده ای بر عهده گرفته است . لذا یکی از غزلسرایان امروز حسین نجاری است که مجموعه ای بنام بی واهمه نگاهم کنید گوزن ها را به تولد رسانده است. از این نگاه این تولد ، تولدی میمون و بشکوه است . شاعر به موسیقی بیرونی و درونی شعر کلاسیک آشنایی دارد و صنایع لفظی و معنوی و در مجموع آرایه های ادبی را خوب می شناسد . برای این که خوانندگان با غزل های این شاعر آشنایی بیشتری پیدا کنند ، به شکل مترتب و به اتفاق هم درون مایه ی اشعار شاعررا وارسی می کنیم .

۱اندیشه در شعر شاعر: مهمترین خصیصه ای که به یک اثر معنا می بخشد ، اندشه است . می توان گفت اغلب اشعار شاعر از پشتوانه ای بنام اندیشه بهره می جویند ، با این تفاوت که در برخی از اشعار فرارونده است وشاعر درمابقی سروده ها خود، همگام با دیگر آثار در حوزه ی غزل امروز می باشد.

۲ زبان در شعر شاعر : با توجه به این که هنوز در غزل امروز تطور زبان صورت نگرفته و زبان در حال گذار ازدالان های زبان دیروز غزل می باشد . حال نمی توان زبان خاصی را برای اشعار این شاعر مدنظر داشت ، ولی تلنگرهای خوبی در جهت شکل گیری زبان امروز در آثار شاعر دیده می شود .

۳ بیان و لحن در شعر شاعر : بیان و لحن در شعر شاعر با توجه به این که اغلب سروده ها ی این مجموعه از درون مایه ای انتقادی و اجتماعی برخوردارند و شاعر جامعه را با بینشی فرارونده می بیند ، زیبا اعمال شده و همین امر سبب شده تا که شاعر را از حیث طرز و روش(سبک) متفاوت نشان دهد.

۴ صنایع لفظی و معنوی : شاعر به ادبیات کلاسیک آشنایی دارد و صناعات ادبی را بخوبی می شناسد .بنابراین در اغلب اشعاش انواع صنایع بکار رفته اند ، ولی نقطه ی قوت شاعر در صنعت پارادکس ، تضاد ، مراعات نظیر و آیرونی است .

۵ تصویر سازی در شعر : تصویر سازی در اغلب اشعار زیباست ، ولی در برخی از غزل ها این تصویر سازی بر قله ی تصویر نشسته است . این مهم بدین سبب است که شاعر با بستر زیست محیطی خود و در مجموع اقلیم طبیعی وطن کلاف خورده است . می توان شاعر را در این مجموعه ناتورالیسم معنایی خواند و همین عنوان مسبب شده تا اشعارش دارای تصاویرزیبا باشند .

۶ واژه گزینی در شعر : واژه گزینی در شعر شاعر زیبا اعمال شده است . یکی از مهمترین عواملی که شعرا را با مشکل مواجه ساخته : عدم تخصص و مهارت در واژه گزینی در شعر است . برای این مهم کارکرد زبان در جهت کارکشیدن از واژه ها و آشنایی با بار معنایی واژه ها و البته روانشناسی و جامعه شناسی واژه نیز از ویژگی هایی هستند که در اثر هر صاحب اثری کارآمد و کار سازند . شاعر این مجموعه در این زمینه با صنعت واژه گزینی آشنایی دارد و خوب ظاهر شده است .

۷ دیالوگ و مونولوگ : در اشعار شاعر با انواع دیالوگ سر و کار داریم و یکی ار دیالوگ های ویژه دیالوگ چند جانبه می باشد که در سروده های شاعر بخوبی تصویر می شود . مونولوگ نیز در سروده های شاعر جایگاه خوبی دارد ، ولی شاعر در دیالوگ توفیق بیشتری را بدست آورده است .

۸ حرمت واژه در شعر : مهمترین ویژگی شاعر که از این نگاه دیده شد ، حرمت واژه در شعر است که در سروده های این مجموعه پیداست . شاعر در نام مجموعه نیز حرمت واژه را نگه می دارد و این مهم بدین سان است که شاعر پارادکسیکال است و همین بافتار فکری به شاعر کمک می کند تا حرمت واژه را در اشعارش رعایت کند . شاید یکی از نقاط قوت شاعر در غزل همین باشد . چه این که حرمت واژه در اشعار شعرای امروز کمتر دیده می شود . شاعر در این مجموعه اخلاق گراست و دانش و بینش اجتماعی شاعر به او کمک می کند که با توجه به وضعیت نابسامان دنیای امروز،جامعه نیاز به اخلاق داشته باشد . با نگاهی به روند جامعه که با نوعی کج دیسی و فرد گرایی مواجه شده ، عرفان و اخلاق دو عامل پیش رونده در جهت نجات جامعه به شمار می آیند و شعرهایی که از درون مایه ای عرفانی و اخلاقی بهره می جویند ، تعمیم پذیری بیشتری را دارند.

۹ اعتقاد در شعر شاعر : با توجه به چهار شعر پایانی شاعر که در زمینه ی ادبیات استقامت و پایداری و شعر آئینی نگاشته شده اند ، اعتقا د ثبات مند شاعر را تثبیت می کنند . شاعر با تشبث به بن مایه ی اعتقادی خود توانسته اشعار زیبایی را بسرآید . از سویی با تورق تاریخ و مشاهده هویت ایرانی اسلامی تمدن ایران اسلامی در می یابیم که هویت ملی و مذهبی در اشعار شاعر پر رنگ است .

۱۰دیسیپلین (انضباط) در شعر : اشعار شاعر با توجه به این که از جوانبی سوبژاکتیویسم (ذهنیت گرا ) هستند وشاعر در ساختار اشعار کارکرده و البته به لباسیسم ظاهر و باطن غزل ها نیز جلایی دیگر بخشیده ، لذا اشعارش از انضاط خوبی برخوردارند.

۱۱ هویت و زبا ن فولکلوریک در شعر: گزینش واژه های بومی و طبیعی در شعر شاعر نمایان است و این خود هویت عقلانی شاعر را به تصویر می کشد . دیگر نکته حس نوستالوژی شاعر است که در مفاهیم اشعارش یافت می شود . دیگر موضوع توجه به بافتار اعتقادی ، فرهنگی و زبانی جامعه می باشد که شاعر را هویت مدار می کند .

۱۲ بن مایه ی سروده های شاعر : بن مایه ی اغلب سروده ها عرفانی ، عاشقانه ، انتقادی و اجتماعی است با توجه به محتوای غزل که بیشتر به سمت عرفان و عشق طی طریق می کند ، شاعر نوعی ساختار شکنی نیز کرده است ، چه این که غزل های آن دارای درون مایه ای انتقادی اجتماعی هستند و به بیانی شاعر تعریف غزل را از زبان مردم می شنود و برای جامعه تصویر می کند .

اکنون چند بیت از چند غزل انتخابی از شاعر را با هم مرور می کنیم .

وقتی قلم منادی صلح بشر شود

لحظه به لحظه گل دهد و بارور شود

لکنت گرفته کاغذ اخبار ما ، چرا

هرگز نباید از خبری باخبر شود !؟

از سکه می فتند همه روزنامه ها

شبنامه ی تو هر شب اگر منتشر شود !

استفاده از واژه های امروز که زبان شاعر را متفاوت نشان می دهد . درون مایه ی این چند بیت انتقادی است و شاعرفریاد اعتراض سرمی دهد . مراعات نظیر در ابیات زیبا بکار رفته و صناعات دیگر نیز به مانند تضاد در شعر وجود دارد (روزنامه – شبنامه )

دیگر صنعت بکار رفته در شعر حرمت واژه می باشد که در بیت اول به زیبایی لحاظ شده است به گونه ای که تمام واژه ها با همدیگر در صلح و دوستی به سر می برند و پیامی سازنده را تصویر می کنند.

خورشید روزگار منی مادرم بخند

توسال پر بهار منی مادرم بخند

از ارتفاع عاطفه می خوانی ام هنوز

فریاد آبشار منی مادرم بخند

ای صوت دلنشین کلام خدا بخوان

ترتیل گریه وار منی مادرم بخند

در این چند بیت شاعر به زیبایی صنعت تشبیه را بکار می بندد و تشبیهات بکر و تازه ای را تصویر می کند . پارادکس نیز در بیت آخر به زیبایی صورت گرفته است . در مجموع این ابیات دارای چارچوبی قاعده مند و معنا محورند.

وقتی که رودخانه به دریانمی رسد

مثل نمایشی است به اجرا نمی رسد

خاموشی ابتدای فراموشی است هیس

از خاموشی به همهمه حتا نمی رسد

ماهی سیاه کوچک من ، حرف باطلی ست

ماهی زرودخانه به دریا نمی رسد!

آشنازدایی و به اصطلاح بر خلاف منظور اصلی گفتن زبان شاعر را به زبانی انتقادی تبدیل کرده است . شاعر آن نگاهی که دیروز به جامع وجود دارد را به نگاهی امروزی مبدل می کند و از نقاط قوت اندیشه ای شاعر است . دیگر مهم صناعات ادبی است که می توان به مراعات نظیر و تضاد اشاره نمود.

عمر آن پرنده ای است که بی وقفه می پرد

یا مثل بره ای است که پیوسته می چرد

در این بیت شاعر تشبیه زیبایی را با زبانی متفاوت به مخاطب منتقل می کند . ریشه های معنایی تشبیه از بستر ی ناتورالیسم ( طبیعت گرایی)از سوی شاعر گرفته می شوند و در شعر اعمال می گردد که زیبایی معنایی خاصی را به شعر داده است .شاعر در تشبیه نسبت به تشبیهات دیگر شعرااز عمر متفاوت نشان داده است .

هان ای درخت های برومند و سربلند

پاییزیکه تاز و چپاولگر آمده !

نوعی پارادکس معنایی در شعر نمایان است . شاعر به زیبایی درختان برومند و سربلند را به مانند سرو و با پاییز که فصلی متضاد با درختان و بخصوص سرو می باشد را به زیبایی تصویر می کند و پیام شعر انتقادی اجتماعی است . ایهام نیز در مصرع اول و دوم کمک شایانی را به معنای اجتماعی شعر کرده و آفرینش چنین ایهامی از سوی شاعر قابل تحسین است . دیگر نکته دیالوگی است که شاعر با درختان برقرار می کند و به دنبال تفهیم پیامدهای پاییز به درختان است. لذا ابتکار شاعر درفضا سازی کلام به نحوی است که تصویر سازی شعر را زیبا کرده است .

نظر این که دفتر شعر بی واهمه نگاهم کنید گوزن ها از حسین نجاری راههایی را در جاده ی غزل طی کرده اند و با ادامه همین راه وتولد بینش های متفاوت تری در قالب غزل به قله توفیق خواهند رسید و همانطور که نام این یادداشت را پلنگ بی واهمه نهادم ، بر همین اصل نیز واقف هستم که شاعر در اشعارش هم پلنگ بی واهمه است ! و هم پلنگ بی واهمه ...! که پلنگ بی واهمه در نظر اول "شعر "است و در نظر دوم ازاین نگاه همان شاعر.لذا برای رسیدن به قله ی غزل دیروز و امروز : "جاده ی امید در انتهای جاده ی ناامیدی است....!