هرتا مولر (Herta Müller) ۱۷ اوت سال ۱۹۵۳ در یک روستای آلمانی‌زبان در غرب رومانی به دنیا آمد. خانواده‌اش جزو اقلیت آلمانی کشور رومانی بود. مادرش پس از جنگ جهانی دوم توسط نیروهای نظامی شوروی به اردوگاه کار اجباری اعزام شد. پدرش نیز زمان جنگ جهانی دوم از اعضای گروه اس اس وافن بود و در دوره حکومت کمونیست‌ها از طریق رانندگی کامیون امرارمعاش می‌کرد.
مولر به خاطر عدم همکاری با سرویس امنیتی رومانی در زمان حکومت چائوشسکو بارها به مرگ تهدید شده بود. نیكولای چائوشسكو سیاست‌مدار كمونیست رومانیایی بود كه از 1965 تا روز اعدامش در سال 1989 به‌وسیله انقلابیون، دبیر كل حزب كمونیست رومانی و درنتیجه بالاترین مقام آن كشور بود.
او در دانشگاه رومانی علاوه بر رشته مطالعات آلمانی در رشته ادبیات رومانیایی نیز تحصیل كرد. مولر سال 1976 در یك شركت مهندسی مشغول به كار شد اما سه سال پس‌ازآن به دلیل نپذیرفتن پیشنهاد شغلی پلیس امنیت رژیم كمونیستی وقت در رومانی كارش را از دست داد. پس‌ازآن او معلم مهدکودک شد و به‌طور خصوصی در رومانی درس آلمانی می‌داد. تا اینکه توسط رژیم چائوشسکو از کار برکنار شد.
اولین آثار مولر به‌صورت قاچاق به بیرون از رومانی برده می‌شد تا زمینه انتشار آن‌ها فراهم شود.
در سال ۱۹۸۷ همراه همسر نویسنده‌اش ریچارد واگنر، به آلمان مهاجرت کرد و برای همیشه مقیم برلین شد. مولر در آلمان به تدریس در دانشگاه پرداخت و مولر سال 1997 به عضویت آكادمی شعر و ادبیات آلمان درآمد.
در جولای 2008 او یك نامه انتقادی سرگشاده به رییس موسسه فرهنگی رومانی نوشت كه این عمل به‌خاطر حمایت این موسسه از مدرسه تابستانی رمانی-آلمانی و دو تن از نیروهای امنیتی پیشین آنجا بود. سال ۲۰۰۹ کمیته نوبل ادبیات اعلام کرد:
«نوبل ادبیات به هرتا مولر تعلق می‌گیرد، کسی که با تمرکز بر شعر و نثر ساده دورنمای زندگی کسانی را که زندگی‌شان مصادره شده به تصویر کشیده است.»
هرتا مولر که تا آن زمان تمام آثارش را به زبان آلمانی نوشته بود و در عرصه ادبیات جهانی چهره‌ی چندان شناخته‌شده نبود، بعد از دریافت جایزه نوبل ادبیات در شهر لایپزیگ در واکنش به دریافت این جایزه گفت:
|
«هنگام نوشتن اولین کتاب‌های خود مجبور بوده با ویراستار آلمانی‌اش در جنگل‌های دورافتاده دیدار کند تا کسی نتواند گفتگوی آن‌ها را بشنود.» |
«واقعاً شگفت‌زده‌ام و هنوز نمی‌توانم باور کنم، هیچ‌چیز بیشتری نمی‌توانم بگویم... احساس آزادی می‌کنم، اما آن‌چیزها هنوز پاک نشده‌اند. حتی اگر آن دوران به پایان رسیده باشد، هنوز در اذهان باقی‌مانده‌اند... من در سه دهه حکومت دیکتاتوری زندگی کردم. افراد خیلی زیادی هستند که طاقت آن را نداشتند.»
او اضافه کرد:
«هنگام نوشتن اولین کتاب‌های خود مجبور بوده با ویراستار آلمانی‌اش در جنگل‌های دورافتاده دیدار کند تا کسی نتواند گفتگوی آن‌ها را بشنود.»
مولر همچنین گفته بود:
«یکی از شیوه‌های سرکوب و ارعاب پلیس امنیتی رومانی این بود که مرا مجبور کنند تا مدرکی را امضا کنم که نشان می‌داد خبرچین و همکار دستگاه امنیتی کشور هستم.»
اما اعطای نوبل ادبیات به این نویسنده آلمانی، تقریباً همزمان با بیستمین سالگرد فروریختن دیوار برلین صورت گرفت و بسیاری از رسانه‌های آلمان نسبت به آن واکنش مثبت نشان دادند.
روزنامه وست‌دویچه الگماینه نوشت:
«باید به ارزش سیاسی این جایزه هم پی برد، چون هرتا مولر یک نویسنده سیاسی است. او با نوشتن تجربیاتش از زندگی در نظام دیکتاتوری، حسرت برای آزادی را به موضوعات زندگی تبدیل کرده و با این کار راه‌هاینریش بل و گونتر گراس را ادامه می‌دهد.»
سخنگوی هیئت‌داوران جایزه نوبل در سخنانی از مولر به خاطر مقاومت شجاعانه او در برابر دیکتاتوری کمونیستی رومانی قدردانی کرد. او گفت: «مولر از مسائلی حیاتی سخن می‌گوید که ارزش مبارزه دارند.»
هرتا مولر انتخاب مو یان به‌عنوان برنده این جایزه در سال 2012 را فاجعه‌ای توصیف کرد که اصلاً نباید رخ می‌داد. او مو یان را به دلیل تکریم قوانین سانسور در چین به‌شدت به باد انتقاد گرفت. مولر در گفت‌وگو با روزنامه سوئدی «DAgens Nyheter» گفت وقتی نام برنده نوبل ادبیات امسال اعلام شد دلش می‌خواست گریه کند. مولر در زمان حکومت دیکتاتوری در رومانی جز فعالان اپوزیسیون بود و تجربه آن سال‌هایش اغلب آثار او را تحت تأثیر قرار داده است. او از این انتخاب «به شکل غیرقابل وصفی ناراحت» شده است.
|
هرتا مولر تنها کسی نیست که از جایزه بردن مو یان گله کرده است. بسیاری از کاربران اینترنتی و منتقدان ادبی نیز رسیدن این جایزه به نویسنده چینی را یک اشتباه توصیف کردند. |
مو یان اولین نویسنده چینی است که برنده نوبل ادبیات شده است. اغلب از او به دلیل خدشه‌دار کردن استقلالش به‌عنوان نویسنده و هنرمند به‌واسطه عضویت در حزب کمونیست و معاونت انجمن نویسندگان دولتی انتقاد می‌کنند. هرچند مو یان در حال حاضر عضو این حزب نیست.
هرتا مولر تنها کسی نیست که از جایزه بردن مو یان گله کرده است. بسیاری از کاربران اینترنتی و منتقدان ادبی نیز رسیدن این جایزه به نویسنده چینی را یک اشتباه توصیف کردند.
مولر از سال ۱۹۸۱ ده‌ها جایزه ادبی برای نوشتن رمان‌ها و آثار خود به دست آورد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- جایزه‌ی ادبی كافكا (1999)
- جایزه‌ی بنیاد کنراد آدناوئر كنراد (2004)
- جایزه ادبی برلین (2005)
- و جایزه ادبی اروپا و جایزه والترهاسن‌كلور (2006)
از هرتا مولر تاکنون ۱۸ کتاب در زمینه‌های رمان، داستان، شعر و مقاله منتشر شده است.
از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به:
- زمین‌های پست (ته دره)، ۱۹۸۲
- گذرنامه، ۱۹۸۶
- سرزمین گوجه‌های سبز، ۱۹۹۴
- قرار ملاقات، ۱۹۹۷
- مردان باشخصیت رنگ‌پریده با فنجان‌های اسپرسو، 2005
- آونگ نفس، ۲۰۰۹
اشاره کرد.
نخستین كتابش را سال 1982 به زبان آلمانی و با عنوان «زمین‌های پست» به زبان آلمانی منتشر شد که در رومانی سانسور شد.
«وطن همان‌جایی است كه به زبانش صحبت می‌شود» و «گرسنه و ابریشم» نیز از کتاب‌های مشهور او هستند. مولر کتاب «فرشته گرسنگی» را سال 2009 نوشته که در سال 2012 ترجمه انگلیسی جدیدی از آن منتشر شد. این کتاب 304 صفحه‌ای نثری مسجع دارد و مولر آن را بر اساس تجربیات خودش از صحبت‌هایش با تبعیدی‌های رومانی، خاطراتش از مادرش در پنج‌سالگی و رفاقتش با اسکار پاستیور شاعر نوشته است.
عنوان کتاب هم از کلمه«Hungerengel» می‌آید که پاستیور برای توصیف تجربه زندان ابداع کرده بود. گرسنگی در دوران اسارت و بردگی مانند فرشته‌ای امید به زندگی را در او زنده نگه‌داشته بود.
وی در زمینه ادبیات سیاسی کتاب «سرزمین گوجه‌های سبز» را نوشته و از جمله جوایزی که برده می‌توان به جایزه ادبی ایمپک دوبلین و کلایست (بزرگ‌ترین جایزه ادبی آلمان) اشاره کرد. «سرزمین گوجه‌های سبز» با ترجمه غلامحسین میرزا صالح دو بار در سال‌های 1380 و 1386 چاپ و منتشر شده است. این رمان سرگذشت گروهی دانشجوی زخم‌خورده لهستانی است که در دوره دیکتاتوری نیکولای چائوشسکو، ولایت خود را ترک کرده و به بخارست پناهنده می‌شوند غافل از اینکه حکومت توتالیتر سایه سنگینی دارد که حتی آپارتمان‌های تاریک و کثیف منطقه فقیرنشین شهر هم از آن در امان نیست.
نوشته‌های او تاكنون به 24 زبان ترجمه شده‌اند. ■
کمک نیاز دارید؟ 
چت از طریق واتساپ