"دریا برایم قصه ها دارد" اولین تجربه ی شاعرجوان صدیقه محمدجانی می باشد که درآن سیرنگاه شاعر به سمت وسویی متعارف معطوف گشته است. طلیعه ی این مجموعه شعرامیدی ست که می توان آن را اتفاقی خوشایند درعرصه ی سه گانیکودانست. امیال ومقاصدی که این شاعرجوان را برآن وا داشته تا بی گمان با نوع نگاه خود و تحول درشعرسه گانی به روشنی گرایش خویش را به سرایش شعرکوتاه، آن هم ازنوع سه گانی ابرازنماید، همان شوق وذوق هنری شاعراست کهانگیزه وغنای فکری اش را این گونه وسیع تربیان می کند.

    این نوع شعرکه پیشینه ای کهن نیزدارد همچنان به علت نام های نامشخص موجب شک وتردید مخاطبان در وادی شعروادب گردیده است. درحقیقت می توان گفت؛دکترعلیرضا فولادیمعمارچیره دست این قالب شعری هماره کوشیده تا با فائق آمدن برموانع وهموارکردن این بگومگوها ، آن را از شعر پریسکه، خسروانی ،دوبیتی، رباعی و...که اغلب آن را نیزاز همین خانواده می دانند، مرزبندی کرده وسپس براساس چارچوب والگوی خاص به هدایت آن پرداخته است. به جرأت می توان گفت که دراین عرصه وفاصله زمانی، کسی به بزرگی وباشکوهی دکتر فولادی ظهور نکرده است. این خود سبب می شود که شعرسه گانی به روح ادبیات نزدیک ترگردد،این همان چیزی است که شعر معاصر،از آغاز تا به امروز درجستجوی لذت نوآوری و خلاقیت بوده و هست. همان طورکه دکترفولادی با توجه به اصول و قواعد درست ، سعی درنوین نشان دادن آن با شکل و شمایلی آراسته تر به جامعه ادبیات داشته که خود گواه همین تحول می باشد که وی پای بند تعریف درست ازاین نوع قالب شعری بوده است. آنگاه سختی های این راه ناهموار را چنان، یدالله رویایی ، شاملو، نیما و...بردوش می کشد. درحقیقت علیرضا فولادی نخستین شاعر پی گیراین نوع قالب شعری به طور هوشیارانه وبا پشتکارخود توانسته بیرق آن را تا سرحد توان خویش بالا برد وبا ارایه ی اشعار زیبایی درهمین حیطه ،با موج موافقان و مخالفانش همچنان دراین راستا یکه تازی نماید. دراین راه،شاعران جوانی نیزپابه پای این نوع قالب کوشیده اندتا نیازهای ادبی جامعه را با همین شعرایرانی ،روزآمد،و...سرشار نمایند.

    اشعاری که درسال های اخیرهمیشه مورد توجه سه گانی سرایان بوده، نوعی ازشعرکه می توان پیشینه ای ازآن را درفرهنگ ساسانی که تابه امروزبا برخورد بارقه ی نقدها ونقادی صیقل یافته وبراساس ضرورت جامعه،روزگارما رابا تنوع ذائقه ها روبروکرده که درحقیقت گواه نمودهای نوآوری در شعر معاصرمی باشد. می توان آن را حلقه ی واسط میان ابرشعرهای کوتاه به شمارآورد.شعری باهرنوع قالبی که بتواند خواسته ها و نیازهای جامعه ی امروز را برآورد وبا تحرک و پویایی،حسِ امیدواری ودعوت به تحول را با آمیزه ای از سپید، نیمایی و...درخلاصه‌ترین شکل ممکن برای مخاطب را  اعجاب آورنماید.

    محمد جانی علاوه برشعردرحیطه ی نقد نیزقلمی خوب دارد. شاعری که می توان به آینده ی ادبی اش خوشبین بود. وی با پرداختن به ادبیات سه گانی به انعطافِ حس و حال های عاطفی توجه کرده و با خلق ساختاری منسجم و زیبا ،اکثراشعارش را با لحنی آرام وتم های عاشقانه دنبال کرده است به طوری که مضمون برای مخاطب قابل تفهیم می باشند.

    دراین مجموعه روایت ها، حکایت های تصویری یکی پس ازدیگری نیز به تداعی نوعی حس نوستالژیکی دراشعارپرداخته است که گاهی درهمین بندهای کوتاه ،وقایع و حوادث را به سمت وسوی تاویل های هرمنوتیکی برده واشعاری خواننده پسند وقائم به ذات را به منصه ی تماشا می گذارد.گاهی نیزترفندهای ویژه ی زبانی درسه گانی های شاعر،حس وحال مقطعی ومخصوص را به مخاطب منتقل می دهد وآنگاه لذت عوامل ادبی را جرعه جرعه درکلام هنری خود تا سرحد پختگی و کمال به کام مخاطب سرازیر می کند. نبرد مرگ و زندگی ، شورو حال ، تلخی و شیرینی و ...را همسو با جهان بینی ایده آلیستی که ذهن خواننده را مشغول کرده ،به نوعی زیبا شناسی نیز دعوت می کند.

    این مجموعه شعرسه گانی نیزهمچون اشعارشاعران جوان دیگرتاثیرات وتاثرات خود را اززندگی، طبیعت و...اخذ می کند. فرایندی که با سه گانی هایش ،تصویر، توضیح ،معانی و بیان با سیرو تحول مفهومی مواجه   می کند. شاعر چنان ماهرانه تضاد و تعادل طبیعت را درکنارهم چفت و بست کرده که نشان از درد و رنجیمی دهد که هم شاعر و هم مخاطب آن را در فضای زندگی خویش محفوظ می دارد وگاهی با ترسیم فضاهای نمادین ،پیامی خاص را به خواننده انتقال می دهد. شاعری که توانسته با استفاده از واژگان وساختارهای نو وتازه ، با کمال دقت وهماهنگی درکنار یکدیگرفضایی آرامش بخش ، سکر آور و...که بسیارقابل قبول و پذیرش است را بیافریند.

   "دریا برایم قصه ها دارد" از لحاظ تصویربسیارغنی عمل کرده است.به طوری که دراشعار سه گانی نزدیک بهصد واندی تشبیه ،استعاره و نزدیک به سی  کنایه و نماد دارد. وسبک زبانی نیز ازویژگی های شخصی شاعراست که درآن به شکل چشمگیری متبارز می باشد. ترکیبات نو و اصطلاحات براساس اطلاعات ذهنی شاعربه شکل شگفت آوری خط و نشان می کشد.

الف-1 ) جنبه ی القایی کلمات

سه گانی های موجود دراین مجموعه گاه به خواننده احساسی خوشایند وگاهی نیزاحساسی ناخوشایند القا  می کند که آن نیزدرحقیقت برآیند فضای ناتورالیستی دراین اثر می باشد که سعی دربرملا کردن زشتی های خفته درجامعه است که با کوچکترین تلنگر می توان این نوع نگرش را دربند بند آن مشاهده کرد:

حصارشیشه های لعنتی /بی وفا/ آشفته بازار/ خسته/ بیکار/ خاطره های سیاه /دلگیر/بایگانی/ راه های لیز/ واژه بازی/تیرگی/ زوزه / انجماد/ فرو پایش/سقف کاذب/اضطراب/ فرسوده/ خودرو/ بی قرار /کور/سنگین / دلسرد/لنگه به لنگه/ شکسته/سیاه چاله /بی دست و پا و... 

الف-2)آمیختن زبان آرکائیک با فولکلوریک

گاهی شاعربا آمیختن بعضی از ساختارهای امروزی به کمک شعرش می آیدتا درکنارواژگان واصطلاحات از زبان محاوره نیز که البته بسیار اندک به چشم می خورد، بهره مند شود.

قدم نورسیده (مبارک باشد که به قرینه حذف شده است)که معمولا"در زبان محاوره ای به ویژه درعصرحاضردر بین مردم رایج می باشد. دراین جمله – که نوعی شادی وفرح به شکل مضمرجانمایه گشته درشعرنیز بسیارزیبا ودلنشین جا افتاده است. این تکه کلام درحقیقت اززبان کسی بیشتر شنیده می شود که بعدازسالیان سال تازه صاحب فرزند یا کودکی گشته که مدتها انتظارچنین لحظاتی را می کشیده است، بیشترنمود پیدا می کند.

قدم نورسیده ی عشقت ،

چه مبارک، چه با صفا هردم

مادری می کند برای دلم.

                                   (از مجموعه شعر"دریا برایم قصه هادارد"/ 79)

 ب-1)نکات نحوی

به عشق او چه سخت می شوم؛

بتابد و ببارد و بسوزد

صبور چون درخت می شوم.

                                    (از مجموعه شعر"دریا برایم قصه هادارد"/ 91)

دربند «به عشق او چه سخت می شوم»کلمه ی "سخت" در نقش قیدی قرار گرفته و به معنی بیشتریا بسیارآمده است.البته این واژه امروزه نقش صفت را بازی می کند.نمونه هایی ازهمین کاربرد کلمه ی "سخت" که درادبیات کلاسیک به منظور قید مورد استفاده قرار می گیرد.

«سخت زود باشد که تورا پسری آید»

                                                     ( تاریخ بیهقی/ 262)

یا

«در جمله ،سخت بسیار از ایشان ...کوفه گشتند»

                                                   (نصرالله منشی/202)

ماه من ، خوشبو تر از اردیبهشت!

پل زدی بین نگاهم تا دلت،

وه ...مرا بی دردسر بردی بهشت!

                                       (از مجموعه شعر"دریا برایم قصه هادارد"/ 58)

"وه" از اصوات صوتی و به معنی شگفت و حیرت و ...

"خوشبو" صفت برای ماه

شهر ها پر شد از سقف کاذب،

هر نفس هی قفس می تراشند

در خیال آسمان می خراشند.

                                 (از مجموعه شعر"دریا برایم قصه هادارد"/ 56)

سقف کاذب ؛اضافه وصفی

خیال آسمان خراشیده :ترکیب  وصفی

یاد تو تا می شود

میهمان خاطرم،

پشت غم ، تا می شود.

                               (از مجموعه شعر"دریا برایم قصه هادارد"/ 89)

پشت غم: اضافه ی اقترانی (اگراز روی پشت گرمی غمخوارباشی و...)

لحظه ها را چقدر می بارم

زیر چتر دلم بمان ای دوست !

تا شوی خیسِ"دوستت دارم".

                                  (همان / 80)

ای+ دوست = ندا و منادا

 ب-2) نکات بلاغی شعر

    "دریا برایم قصه ها دارد"سرشارازآرایه هایی چون؛ تضاد ، تناسب ، پاردوکس، تشبیه ،کنایه و...است که هرکدام درجایگاه خود برزیبایی ظاهری وباطنی آن افزوده ودرتکمیل موسیقی حاکم بر شعرنیزبسیار مؤثرعمل کرده است. دراین مجموعه صورت های خیالی تشبیه با بسامدی بیشتری همراه بوده و به طور کلی اکثرآن ادات تشبیه داشته و بیشتراز نوع حسی به حسی ودرمواردی نیز حسی به عقلی کاملا" متبادر می باشد. هرچند وجه شبه درآن دیریاب است ، همین وجوه تشبیهات و تصاویر تازه و بکر، خوانش اشعارمحمد جانی را با التذاذ روحی مواجه می کند.

چشمه چون از انجماد

-گرم- فارغ می شود،

سنگ، عاشق می شود.

                       (از مجموعه شعر"دریا برایم قصه هادارد"/ 44)

سنگِ عاشق : تشبیه مجمل / حسی به حسی /وجه شبه : گرم گشتن . 

    دراین سه گانی شاعرحتی به ضرورت اختیارات زبانی فارغ را نیزبا عاشق قافیه گرفته است. در حقیقت این قافیه برمبنای صورت ملفوظ کلمه است که باید یکسانی قافیه ی خطی نیزدر آن رعایت شده باشد. به عبارت دیگردراین سه گانی قافیه هم جنبه ی بصری دارد وهم جنبه ی سمعی! البته قافیه کردن آن درست نیست چرا که شکل خطی آن از نظر دیداری متفاوت می باشد. 

چون صدف

نیمه شد ماه شعبان ،

عشق تابید از آن بی امان.

                 (از مجموعه شعر"دریا برایم قصه هادارد"/ 45)

ماه شعبان را به صدفی تشبیه نموده که درآن عشق همچون مروارید می درخشد. حسی به حسی/وجه شبه : درخشیدن و ظاهرگشتن / نیمه شدن ماه نیزاز نوع حسی و قابل رؤیت است.

پیشانی احساس تو داغ است و روشن ،

بر دامن اندیشه ام سر می گذاری،

با بی قراری .

                 (از مجموعه شعر"دریا برایم قصه هادارد"/ 18)

دامن اندیشه : اضافه ی  تشبیهی / مؤکد ومجمل/ حسی به حسی / وجه شبه : بی قراری ، اضطراب و...

 ب-3) استعاره

 وقتی که «من »،«او» می شود،

روح بیابان هم پر از

گل های خودرومی شود.

                  (از مجموعه شعر"دریا برایم قصه هادارد"/83)

-روح بیابان : اضافه ی استعاری /استعاره ی کنایی/تشخیص

تا عاشق نباشی ،

بام دلت ،

همیشه "دو هوا" ست.                    (همان /102)

بام :استعاره از بلند پروازی و وسوسه و...دلی که  آرزوهایش رابه بام هرهوایی آویزان می کند.

مهر وموم شد دلم به نام عشق

مثل نامه ای که محرمانه است،

عاشقانه ای پر از ترانه است.

                                (از مجموعه شعر"دریا برایم قصه هادارد"/64)

-مهروموم: استعاره ی کنایی و...

ب – 4)کنایه

 قلب تو، دریای لطف،

عشق من، مهتاب بود،

نقشه هایم جملگی برآب بود .

                                 (همان /6)

-نقشه هایم جملگی برآب بود: کنایه از باطل شدن ، به هم ریختن و....

-دریای لطف:علاوه بر تشبیه ،کنایه ازبذل ،بخشش و سخاوت و...

تواز جاده ی خاکی دل ،

گذشتی چو طوفان به زودی ؛

عجب گرد و خاکی به پا کرده بودی .

                                       (همان /21)

گردو خاک به پا کردن: کنایه از کاری را با عجله به سرانجام رساندن و...گاهی نیزکنایه از نیست و نابود کردن به شمار می آید.

 ب-5) نماد

    چیزی که درنماد بیشترجلوه افشانی می کند معنای قاموسی آن کلمه است،سپس جنبه ی فراقاموسی مورد ارزیابی قرار می گیرد. یعنی نمادی که شاعردرخلق معانی، ازهیچ تکاپوی شاعرانه ای کوتاهی نکرده وهمچنان با به کارگرفتن کاربردهای سمبلیک ، به کشف معانی نمادین درشعر نیزبه شکل ماهرانه ای دست می زند. دریافت و برداشت های نوین – به شرط سازگاری با شعر،متن ، داستان و...قابل پذیرش است.  نماد در این بندها بیشتر جلب توجه می کند.

-          نم نم باران استغفار/ص84

-          وه،چه بوی سبز شالی می دهد/ص76

-          عشق همرنگی ندارد/ص77

-          دلم جاده ای سبز و بی انتها /ص74

-          سفر از سایه ی خود/ص33

-          و...

ب-6)تناسب

    درمجموعه اشعار"دریا برایم قصه ها دارد" تناسب وتضاد نیزبه شکل چشمگیری نمایان است. اینکه شاعربه عمد یا آگاهانه دست به چنین گزینشی زده یا از سراتفاق بوده ، محصول نگاه را به چالش می کشاند.

درست وحسابی /چشم ونگاه / امواج و ساحل/ آرامگاه و مرگ/ شیطان وتیرگی / احسن و بهترین /قاب و عکس /کافر و مرتد/ گهواره و تابوت /سحر وبامداد /و...

 ب-7)تضاد

سپید و سیاه / نیستی و هستی /تیرگی و سپید/ پر و خالی/ شوری (تلخی )و شیرینی / قطره و دریا/ رنگ وبی رنگ/ انجماد(سرد) و گرم /رسواترین وخوشنام/ تاریکی و روشنایی/ و...

 پ-8) موسیقی شعر

    مجموعه اشعار"دریا برایم قصه ها دارد"از قالب های غزل و رباعی وقسمت اعظم آن را سه گانی در قالب آزاد(نیمایی) وسپید سروده شده است. البته دراین مجموعه شعر"سه گانی"ها ازلحاظ وزن به ویژه درنیمایی ها، تعداد هجاها با هم برابرنیست و نوع زحافات نیزبه طور ممکن یکسان نمی باشد. اما موسیقی حاکم در سه گانی نیمایی، شاعر براساس آگاهی آن را انتخاب کرده است وگاهی نیزخود شعر موسیقی را برگزیده است.

درآخر برای این شاعر جوان توفیق روز افزون به ویژه در عرصه های شعر و ادب را خواهانم!

چند شعرازهمین مجموعه :

درگوش پرستو از عشق تو خواندم ؛

در من لانه ساخت

به چهار فصل.

***

هر گاه بر زمین افتادم ،

به یاد سجده های فراموش شده

گریستم.

***

پرنده که باشی

از هر طرف بام عشق بیفتی

باکی نیست.